Drôr Pryfed

Dwi wastad wedi bod wrth fy modd â phryfed. Mae rhywbeth amdanynt, a’u holl deulu byd y chwilod, sydd wedi fy swyno ers plentyndod. Maent mor groes i'w gilydd ym mhob ffordd. Mor gyfarwydd ac eto mor estron. Mor ddi-hid i’n bodolaeth ac eto'n hanfodol iddo. Mor “freakish” a hardd eu hamrywiaeth.

Does ryfedd i mi gael fy nhynnu at y drôr pryfed yng Nghanolfan Ddarganfod Clore. Detholiad enfawr o fy hoff greaduriaid yn y byd, wedi'u cadw dan blastig clir, gan alluogi entomolegwyr amatur fel fi i'w harchwilio heb iddynt hedfan i ffwrdd. A hedfan i ffwrdd dwi’n ei olygu, oherwydd mae gan bob pryfyn adenydd. Mae hyn, ynghyd â gwybod am y corff tri cylchran a'r ddwy set o adenydd, yn wybodaeth bwysig. Gyda’r gwybodaeth yma gallwch chi gydnabod y gwahaniaeth rhwng y pryfyn a'i gefndryd; yr arachnidau, arthropodau a’r chwilod.

Nid tasg hawdd yw adnabod y gwahaniaethau yma. Chwilod yw’r grŵp mwyaf o bryfed (40% o holl anifeiliaid ar y blaned) sydd weithiau'n cuddio'u hadenydd dan gragen galed, gan fod yn well ganddyn nhw grwydro fel tanciau lliwgar, ac yn gweld bodau dynol fel rhwystr arall i ddringo drostynt. Mae adenydd rhai chwilod wedi caledu, gan eu gadael i droedio’r prysgwydd, ond gall hyd yn oed chwilod enfawr fel y chwilen Hercules (sy’n fwy nag ambell aderyn) hedfan pan fydd angen, er efallai ddim yn osgeiddig iawn.

Gellir gweld yr holl bethau yma yn fanwl iawn wrth arsylwi ar bryfed, wedi'u rhewi mewn amser, dan feicrosgop pwerus Canolfan Darganfod Clore. Gallwch weld y pigau amddiffynnol ar goesau hynod bwerus y locust, harddwch symudliw adenydd pili pala neu lygad gyfansawdd dreiddgar y gleren gyffredinsy'n ei gwneud mor anodd i’w dal. Os ydych chi'n crwydro i'r drôr arachnidau gallwch weld blewunigol ar goes tarantwla hyd yn oed.

Gallwch chi ddadlau a ydyn nhw’n hardd, ond mae eu hamrywiaeth enfawr yn golygu eu bod yn hynod hudolus. Efallai y bydd hyd yn oed pobl sy'n eu gweld yn ddychrynllyd, o gael cyfle i'w harchwilio'n ddiogel, yn ffoli ar fyd y pryfed. Efallai y byddwch chi hefyd yn canfod ffefryn newydd.