: Spring Bulbs

Hi Bulb Buddies,

I hope it’s been a lovely, sunny start to May where you are.  The weather is getting warmer, and the days are getting longer. Here are a few things you can do to care for nature in May:

Go on a nature walk

Take a walk in your local park, woods, or countryside. Observe the different types of trees, flowers, and insects you come across. You could even take a notebook to draw and write about what you see. Why not practice mindfulness while you are outdoors, and really listen, look, smell and feel your surroundings. This Mindful Tour resource is developed for the gardens at St Fagans National Museum of History, but it contains some fantastic tips that can be applied to any mindful walk. 

Plant a garden

You don't need a big garden to grow plants. You could plant flowers in a pot or even in an old shoe! Why not create an up-cycled plant pot? You could do some research into pollinators to see which plants best support them. Pollinators like bees and butterflies are essential to the survival of plants and ecosystems but they are under threat because of habitat loss, climate change and pollution. Schools that entered weather and flower data to the Amgueddfa Cymru website will receive seeds that will help to support pollinators. 

Be mindful of water

Water is essential for all living things, but we should try to conserve it. Some ways you could do this are by turning off the tap while you brush your teeth, taking shorter showers or re-using water from the washing-up to water your plants! You can also help nature by making sure there is water in your garden or school grounds, such as in the form of a small pond or a birdbath. The bird spotting sheets on the right can help you to identify any common garden birds you might see. 

No Mow May

Some of you may have heard of the campaign #NoMowMay where people are asked to not mow sections of their garden this month to help wildlife. You may notice more areas that are left to grow wild over the coming weeks, and this campaign may be why. Be mindful of these spaces and the wild plants, insects and animals that might be making them their home. There are some areas that will adopt this approach throughout the summer, and councils are being encouraged to follow suit and leave safe spaces for wildlife. Maybe you could ask your school if they will support this by leaving an area of the grounds un-mowed? Maybe you could plant any pollinator seeds you receive for taking part in the Spring Bulbs for Schools Investigation in this space? 

There are many other small actions that can be taken to make a difference to our local spaces. Why not share any further ideas you have for exploring or conserving nature in the comments section below? Remember, every action helps when it comes to protecting our planet. So, get outside, explore, have fun, and make a difference! 

Professor Plant

Hi Bulb Buddies, 

Many of you may be wondering what to do with your plants now that they have flowered. You don't need to trim your plant or re-plant your bulb until at least seven weeks after it has flowered. Leave your plants outside in the sunshine, as this allows the bulb to continue storing energy for the following year. 

Once your bulb has flowered you may wish to take it home, plant it in your school or even re-use your pot to grow something else. Read through the instructions below to decide how you would like to look after your bulb.

Keep your bulb in your pot

• Trim back the leaves. 

• Store your pot outside and out of the way until the following spring, when your flowers will start to grow again! Make sure your soil doesn’t dry out over the summer by watering when required.

Empty your pot

• Trim back the leaves. 

• Empty your pot onto some newspaper and look for your bulbs. 

• Shake them to remove any excess soil.

• Inspect your bulbs, only keep the ones that are look healthy and are of a good size. Discard those that are soft or rotten. Every few years bulbs double. When they double two bulbs will be joined together. If this is the case, pull them away from one another very carefully. When they are doubling, they make fewer flowers because they are putting their energy into making more bulbs. By separating them you should get more flowers. 

Plant your bulbs in your garden or school

• Follow the instructions on how to empty your pot.

• Find an area to plant the bulbs, choose a sunny or lightly shaded position. 

• Dig a hole for each bulb that is twice as deep as the height of your bulb and make sure the shoot is pointing upwards and the roots downwards.

• Plant each bulb two or three bulb widths apart.

• Your bulbs should now flower year after year. Inspect the bulbs and divide any doubles every three years to increase flowering. 

• You could now re-use your pot to plant a summer herb or flower. You may receive some seeds for taking part in the investigation that could be planted in your pots. 

Dry out your bulbs and store them until the following autumn

• If you don’t have a garden and you want to use your plant pot to grow something else you may wish to dry out your bulbs and store them over the summer.

• Follow the instructions on how to empty your pot.

• Lay bulbs on a tray or newspaper to dry for 1 week. Place in a labelled paper bag and store in a cool place until they are ready to plant again in November.

There are a number of options to choose from here. Hopefully you will be able to enjoy your plants again next Spring.

Professor Plant

Mae'r gwanwyn wedi cyrraedd Cyfeillion,

Rwy'n siŵr ein bod ni i gyd wedi sylwi ar arwyddion y gwanwyn, gan gynnwys planhigion crocws a chennin Pedr yn blodeuo'n llawn! Ydych chi erioed wedi meddwl am pam mae'r planhigion yma yn eu blodeuo, a sut fedrwn ni gwybod pryd maent wedi blodeuo? Gadewch i ni archwilio hyn gyda'n gilydd

Mae'r cennin Pedr a'r crocws yn blanhigyn bylbyn, sy'n golygu eu bod yn tyfu o fylbiau yn y ddaear. Mae'r bylbiau hyn yn cadw egni tan mae’n amser i’r planhigion dyfu. Mae'r bylbiau’n cysgu yn ystod y gaeaf ac yn dechrau tyfu wrth i'r tywydd cynhesu, sef pryd mae’r dail cyntaf yn dangos o'r pridd. Mae'r dail yn ymddangos yn gyntaf fel y gall gynhyrchu bwyd i'r planhigyn trwy ffotosynthesis, proses sy’n defnyddio egni o'r haul i droi carbon deuocsid a dŵr mewn i siwgr ac ocsigen. Mae'r planhigion yn defnyddio'r siwgr yma fel bwyd, i ddarparu egni at barhau tyfu ac i ail-lenwi eu bwlb hefo egni ar gyfer y gaeaf canlynol. 

Gallwch weld pryd mae'r planhigion hyn wedi blodeuo drwy chwilio am eu blodau. Fel arfer, mae gan gennin Pedr coesyn hir hefo un blodyn melyn o siâp trymped, tra bod gan y crocws flodau llai o siâp cwpan, sy'n dod mewn amrywiaeth o liwiau fel porffor, gwyn, a melyn. Mae'r blodau lliwgar, disglair hyn yn denu pryfed fel gwenyn a phili-pala. Mae paill y blodau yn glynu wrth y pryfed yma, fel bod nhw’n dosbarthu hyn i flodau gwahanol. Mae peilliad yn digwydd pan fydd paill o ran wrywaidd blodyn (y brigeryn) yn cael ei drosglwyddo i ran fenywaidd blodyn (y pistil). Unwaith y bydd hyn wedi digwydd, gall y blodyn gynhyrchu hadau.

Ar ôl i'r planhigion blodeuo a'r hadau gael eu cynhyrchu, mae'r planhigion yn dechrau marw yn ôl. Yna bydd ein bylbiau bach yn  orffwys eto, tan y tymor tyfu nesaf.

Mae rhai ysgolion wedi rhannu bod eu planhigion wedi blodeuo. Gallwch weld pa ysgolion sydd wedi anfon cofnodion blodeuo drwy edrych ar fap y prosiect a'r graffiau blodau. Cofiwch, gallwch hefyd edrych ar ganlyniadau o flynyddoedd blaenorol i gymharu. Beth am edrych i weld os yw eich ysgol wedi cymryd rhan yn y prosiect o'r blaen?

Rwyf wedi atodi'r adnodd Cadw Cofnodion Blodau i'r dde o'r dudalen. Mae hwn yn edrych ar sut i gymryd mesuriadau uchder eich planhigion a sut i ddweud pryd mae’r blodyn wedi agor yn llwyr. Mae’n hefyd yn rhestru adnoddau sef ar y wefan, fel taflenni i enwi rhannau o blanhigion.

Gofynnwn ichi nodi'r dyddiad mae eich planhigyn yn blodeuo a'r taldra ar y dyddiad hwnnw. Cofiwch, gofynnwn am fesuriadau yn filimedrau. Os byddwch yn cofnodi eich uchder mewn centimetr mewn camgymeriad, bydd hyn yn dangos ar y wefan mewn milimedrau. Bydd hyn yn golygu bod cennin Pedr o 15cm yn dangos fel 15mm (1.5cm)!

Rwyf wedi atodi darluniau botanegol a anfonwyd i ni gan ysgolion yn y blynyddoedd blaenorol. Beth am astudio eich planhigion a chreu llun o be welwch? Gall fod yn ddiddorol i wneud darluniau o'ch planhigion yn rheolaidd, i weld sut maent yn newid dros amser.

Rydym wedi gwylio ein planhigion o'r bwlb i'r blodyn. Rwyf wedi gweld o'r sylwadau bod llawer ohonoch yn frwd o'r newidiadau yr ydych wedi'u gweld. Rwyf wedi atodi taflen i greu llyfr Origami sy'n archwilio bywyd bwlb. Mae yna fersiwn lliw a fersiwn i liwio eich hun.

Rydym yn yr wythnos olaf o gasglu data tywydd. Gofynnwn i ysgolion cofnodi eu holl ddata tywydd i'r wefan erbyn 31 Mawrth. Os yw eich planhigion wedi blodeuo, cofnodwch eich data blodau erbyn 31 Mawrth. Os nad yw eich planhigion wedi blodeuo eto, plîs rhowch wybod i ni yn y sylwadau. Mae canllaw pellach am hyn yn yr adnodd ‘Cadw Cofnodion Blodau’.

Plîs rhannwch luniau drwy e-bost neu Twitter, mae’n hyfryd gweld y planhigion yn blodeuo. Plîs rhannwch eich syniadau am y prosiect yn y bwlch sylwadau wrth gofnodi data, a rhowch wybod beth ydych yn meddwl yw’r bylbiau dirgel!

Parhewch â'r gwaith da Cyfeillion y Gwanwyn,

Athro'r Ardd a Bwlb Bychan

Helo Cyfeillion y Gwanwyn,

Diolch am rannu eich sylwadau gyda'r data tywydd wythnos dwytha. Rwy'n disgwyl y bydd rhai o sylwadau tywydd dydd Gwener yn sôn am eira, gan y bydd sawl ardal ar draws y DU wedi deffro i eira a rhew'r bore 'ma. Roeddwn i'n meddwl y gallai hyn fod yn amser da i esbonio sut mae meteorolegwyr (gwyddonwyr tywydd) yn mesur eira. 

Mae mesur faint o law sy’n disgyn yn hawdd o’i gymharu â mesur faint o eira sy’n disgyn. Fydd eira ddim yn bihafio! Bydd yn aml yn cael ei chwythu gan y gwynt ac yn lluwchio, sy’n golygu bod yr eira’n ddwfn mewn mannau ond yn llawer llai dafliad carreg i ffwrdd. Oherwydd bod yr eira’n disgyn yn anghyson, bydd y mesuriadau o’r llefydd yma’n anghywir. Dyna pam mae’n rhaid mesur mewn mannau gwastad, agored a ymhell o ble fydd eira’n lluwchio. Bydd eira hefyd yn chwarae gemau gyda’r Meteorolegwyr sy’n ceisio ei fesur, bydd yn toddi’n ddŵr, cyn rhewi fel iâ. Felly dyw’r eira sy’n cael ei fesur ddim bob tro yn cyfateb i faint o eira sydd wedi disgyn. Mae eira newydd yn disgyn ar ben eira hen hefyd, ac mae’n anodd dweud faint o eira sydd wedi disgyn o un diwrnod i’r llall. 

Mae’n rhaid i’r meteorolegwyr gofio holl driciau’r eira a meddwl am ffyrdd i ddarganfod faint o eira sydd wedi disgyn. Byddan nhw’n edrych ar gwymp eira (faint o eira sy’n disgyn mewn diwrnod) a dyfnder eira (cyfanswm dyfnder yr eira, hen a newydd). Un ffordd o fesur cwymp eira yw gyda ffon bren. Bydd y meteorolegwr yn gosod y pren mewn lleoliad agored lle na fydd eira’n lluwchio ac yn mesur yr eira bob chwech awr. Drwy glirio’r eira o’r pren ar ôl ei fesur, dim ond eira’r diwrnod hwnnw fydd yn cael ei fesur, a gall y gwyddonydd ddweud faint o eira sydd wedi cwympo ar y diwrnod hwnnw. 

Gallwn ni hefyd fesur eira wedi toddi ar ffurf ddŵr. Gallwch chi felly ddefnyddio’ch mesurydd glaw i fesur cwymp eira. Os taw dim ond ychydig o eira sy’n cwympo, bydd yn toddi yn y mesurydd beth bynnag, ond os yw hi’n bwrw’n drwm, ewch â’r mesurydd i mewn ac aros iddo doddi’n ddŵr. Gallwch chi wedyn fesur y ddŵr fel rydych chi wedi’i wneud bob wythnos, a’i gofnodi fel glawiad yn eich cofnodion tywydd. 

Os oes eira ar lawr a bod digon o amser i arbrofi, beth am fynd ati i fesur dyfnder yr eira? Y cyfan sydd ei angen arnoch chi yw pren mesur (neu pren eira os ydych chi am siarad fel gwyddonydd gwych!). Gwthiwch y pren i’r eira tan ei fod yn cyffwrdd y ddaear a chofnodi pa mor ddwfn yw’r ddaear fesul centimetr. Rhaid i chi fesur o arwyneb gwastad (fel mainc) mewn lle agored lle nad yw’r eira’n lluwchio. Rhaid i chi gofnodi o leiaf tri mesuriad i gyfrifo dyfnder cyfartalog yr eira lleol. Cyfrifwch y cyfartaledd drwy adio’r cofnodion gwahanol a’u rhannu gyda’r nifer o gofnodion. Os ydw i’n cofnodi tri dyfnder o 7cm, 9cm a 6cm, rhaid i fi adio pob rhif (7 + 9 + 6 = 22) cyn rhannu gyda 3 (22 / 3 = 7.33). Dyfnder cyfartalog yr eira felly yw 7.33cm. 

Mae gorsafoedd tywydd fel y Swyddfa Dywydd (MET Office) wedi troi at dechnoleg i ddyfeisio dulliau newydd o fesur dyfnder eira. Edrychwch ar y llun o un o orsafoedd eira’r Swyddfa Dywydd. Mae nhw’n defnyddio synwyryddion laser i fesur dyfnder yr eira ar yr arwyneb gwastad. Gall meteorolegwyr gasglu data o bob cwr o’r wlad wrth wasgu botwm, llawer haws a mwy dibynadwy nag anfon pobl allan i’r oerfel gyda phren eira! Mae pob un o orsafoedd eira’r Swyddfa Dywydd i’w gweld ar y map, oes un yn agos atoch chi? 

Os yw hi wedi bwrw eira, cofiwch fesur y cwymp gyda’r mesurydd glaw neu’r dyfnder gyda phren eira a nodi’r canlyniadau fel ‘sylwadau’ wrth uwchlwytho eich cofnodion wythnosol. Bydd yn ddiddorol cymharu dyfnder yr eira â chwymp yr eira yn y mesurydd glaw! 

Daliwch ati Gyfeillion y Gwanwyn, 

Athro’r Ardd

Helo Gyfeillion y Gwanwyn,

Diolch i bob ysgol sydd wedi rhannu eu data tywydd hyd yn hyn. Cofiwch gysylltu â mi os oes angen unrhyw help gyda hyn. Bydd pob ysgol sy'n cofnodi data i wefan Amgueddfa Cymru yn derbyn gwobrau ar ddiwedd y prosiect, gan gynnwys pensiliau a thystysgrifau gwyddonwyr gwych!

Mae gwanwyn yn y DU yn dechrau yn fis Mawrth. Mae pryd ym  Mawrth yn dibynnu ar ba ddiffiniad rydych chi'n ei ddefnyddio. O'r diffiniad Meteoroleg mae gwanwyn yn dechrau ar 1 Mawrth ac o'r diffiniad Seryddol mae'n dechrau ar 20 Mawrth (Cyhydnos y Gwanwyn). Dyma'r tymor y bydd y rhan fwyaf o blanhigion yn blodeuo ac anifeiliaid bach yn cael eu geni. Mae oen bach yn y caeau yn arwydd da bod y gwanwyn wedi cyrraedd! Dilynwch Sgrin Wyna Amgueddfa Werin Cymru Sain Ffagan i weld faint o ŵyn sydd yn cael eu geni yno!

Mae yna bedwar tymor mewn blwyddyn: gaeaf, gwanwyn, haf a hydref. Mae hi’n dal yn aeaf ar hyn o bryd, y tymor oeraf.

Mae’r gwanwyn yn dechrau o gwmpas Mawrth yr 20fed (Cyhydnos y Gwanwyn) a dyma’r tymor lle bydd y rhan fwyaf o blanhigion yn blodeuo ac anifeiliaid bach yn cael eu geni wrth i’r tywydd gynhesu. Mae ŵyn bach yn y caeau yn arwydd da bod y gwanwyn wedi cyrraedd!

O fis Mehefin tan fis Medi bydd hi’n haf – y dyddiau’n hir a’r tywydd yn gynnes. Yn lwcus i chi, byddwch yn cael gwyliau hir o’r ysgol!

Bydd yr hydref yn gafael o ddiwedd Medi ymlaen – y dyddiau yn byrhau, y tywydd yn oeri, a’r dail yn troi’n oren, coch a brown cyn syrthio o’r coed. Daw’r gaeaf unwaith eto ym mis Rhagfyr a bydd yn aros efo ni tan ganol Mawrth.

Ydych chi’n gwybod pam ein bod yn cael tymhorau? Beth sy’n achosi i’r tywydd newid mor ddramatig yn ystod y flwyddyn? Mae’n digwydd achos bod y Ddaear yn troi o amgylch yr Haul ar ongl. Mae’r llun isod yn dangos y Ddaear a’r Haul. Mae’r Ddaear yn cylchdroi ar echel (dychmygwch linell yn cysylltu Pegwn y Gogledd â Phegwn y De) wrth symud o amgylch yr Haul.

Mae’n cymryd 365 diwrnod i’r Ddaear deithio unwaith o amgylch yr Haul. Hyd blwyddyn ar blaned yw’r amser mae’n gymryd i deithio o amgylch ei seren unwaith. Felly mae blwyddyn ar y Ddaear yn para 365 diwrnod.

Mae’r llun uchod yn dangos llwybr y Ddaear o amgylch yr Haul. Yr echel yw’r llinell wen trwy’r ddau begwn. Mae’r echel ar ongl wahanol i lwybr y Ddaear o amgylch yr Haul (y llinell wen doredig). Mae hyn yn golygu ein bod ar ongl fymryn yn wahanol i’r Haul bob dydd. Dyma sy’n achosi’r newid yn hyd y dydd. Mae dyddiau byrrach (gaeaf) yn golygu llai o olau a llai o wres, sy’n gwneud y gaeaf yn oerach. Mae dyddiau hirach (haf) yn golygu mwy o olau a gwres, sy’n ei gwneud yn gynhesach!

Mae’r DU yn ‘Hemisffer y Gogledd’ sy’n golygu ein bod yn nes at Begwn y Gogledd nag at Begwn y De. Yn y llun, mae Pegwn y Gogledd (y llinell wen sy’n pwyntio am i fyny) yn gwyro i gyfeiriad yr Haul ym mis Mehefin ac oddi wrth yr Haul ym mis Rhagfyr. Yr ongl hon sy’n achosi’r newid yn hyd y dyddiau wrth i’r Ddaear droi o amgylch yr Haul.

Mae gwledydd eraill yn profi’r newidiadau hyn ar wahanol adegau. Yn Awstralia mae’n haf ym mis Rhagfyr! Ac yng Ngwlad yr Iâ mae’n olau dydd am ddyddiau ar y tro yn yr haf, ac yn dywyll am ddyddiau yn y gaeaf... dychmygwch yr haul yn tywynnu am hanner nos!

Daliwch ati Gyfeillion y Gwanwyn,

Athro’r Ardd