Dydd Gŵyl Dewi Hapus!

Rydyn ni’n falch iawn i lansio #sgrinwyna eleni ar ddiwrnod ein nawddsant. Mae hon yn flwyddyn arbennig gan ein bod hefyd yn dathlu’r 10^fed flwyddyn i ni ffrydio yn fyw o’n sied wyna yn Sain Ffagan! Caiff Sgrinwyna ei redeg gan dîm bychan a diwyd a fydd yn ffrydio’r cyffro yn fyw o’n sied wyna ar 1-22 Mawrth rhwng 8am-8pm (GMT).

Mae dau o Gynhyrchwyr Amgueddfa Cymru, Howl a Varsha, hefyd yn ymuno â thîm Sgrinwyna eleni a bydd y ddau ohonynt yn cymryd eu tro yn rheoli’r camera. Maen nhw hefyd wrthi’n brysur yn ffilmio cynnwys y tu ôl i’r llen i chi ar gyfer Sgrinwyna+ a fydd yn cael ei rannu ar dudalennau cyfryngau cymdeithasol Amgueddfa Cymru:
Facebook | Sain Ffagan Amgueddfa Werin Cymru 
Facebook | Amgueddfa Cymru[FR1] [ED2]  
Instagram | Amgueddfa Cymru 
X | Adran Addysgu Amgueddfa Cymru

Rydyn ni’n disgwyl cyfanswm o 492 o ŵyn gyda chyfradd wyna o 190% - mae’n argoeli i fod yn flwyddyn toreithiog! Un o’r prif testunau sgwrs i ni ar drothwy ein tymor wyna yw’r nifer y lluosrifau rydyn ni’n eu disgwyl yn dilyn y sganio ym mis Rhagfyr. Ar gyfartaledd, byddem yn disgwyl hyd at 10 set o dripledi y flwyddyn, ond mae 2024 yn dod â record newydd i ni gyda chyfanswm o 29 set o dripledi! Rydyn ni hefyd yn disgwyl 1 set o cwadiau, y cyntaf mewn sawl blwyddyn felly mae llawer o gyffro ar eu cyfer nhw hefyd.

Mae’r defaid sy’n disgwyl efeilliaid yn y sied wyna fawr, wedi eu marcio ag 1 dot gwyrdd ar eu cefnau. Mae’r defaid sy’n disgwyl ŵyn sengl, tripledi a’r cwad yn y sied llai ar ochr arall yr iard ar hyn o bryd a byddant yn cael eu symud unwaith bydd mwy o ŵyn yn cael eu geni a mwy o le ar gael yn y sied wyna fawr.

Rydym yn croesawu cannoedd o blant ysgol i Sain Ffagan a Fferm Llwyn-yr-eos yn ystod y tymor wyna bob blwyddyn, ond rydyn ni’n gwybod fod Sgrinwyna hefyd yn cael ei fwynhau mewn ystafelloedd dosbarth ar draws y wlad, ac mi fydden ni wrth ein bodd yn clywed wrthoch chi! Eleni, byddwn yn lansio her arbennig i ysgolion sy’n gwylio ar-lein – bydd mwy o fanylion am hyn yn cael ei gyhoeddi wythnos nesaf.

I gael mwy o wybodaeth am ein defaid adeg wyna, edrychwch ar y blogiau hyn o flynyddoedd blaenorol: 

• Croeso i Sgrinwyna 2022 – Sut beth ywgenedigaeth arferol? | Amgueddfa Cymru 
• Sgrinwyna 2021 – Cwestiynau Cyffredin | Amgueddfa Cymru 
• Ydych chi’n gorwedd yn gyfforddus? | Amgueddfa Cymru 

Gobeithio y gwnewch chi fwynhau gwylio eto eleni – a chofiwch gadw mewn cysylltiad â ni drwy adael neges ardudalen we Sgrinwyna neu ar y cyfryngau cymdeithasol drwy ddefnyddio #sgrinwyna #lambcam

Ydych chi’n mee-ddwl y byd o Sgrinwyna? Cyfrannwch heddiw!

Helo Cyfeillion y Gwanwyn! Mae rhywbeth yn yr awyr ar hyn o bryd, wrth i'r gaeaf ddechrau troi'n Wanwyn. Efallai eich bod wedi sylwi ar flodau blodeuo, adar yn canu, a dyddiau hirach? Dyma rai o'r arwyddion cynharaf bod y gwanwyn yn dod! Gadewch i ni blymio i mewn ac archwilio rhai o'r newidiadau cyffrous y gallech sylwi wrth i'r tymor hwn agosáu.

Beth yw'r gwanwyn?

Mae'r gwanwyn yn un o'r pedwar tymor rydyn ni'n eu profi bob blwyddyn. Mae'n dod ar ôl y gaeaf a chyn yr haf. Yn ystod y gwanwyn, mae'r dyddiau'n dod yn gynhesach, ac mae natur yn dechrau deffro o'i chwsg gaeaf. Yn y DU mae'r gwanwyn yn dechrau ym mis Mawrth, felly mae'n dal ychydig wythnosau i ffwrdd. Ond mae yna lawer o arwyddion bod hyn yn dod. 

Arwyddion cynnar y gwanwyn:

• Planhigion yn blodeuo: Un o arwyddion cyntaf y gwanwyn yw ymddangosiad blodau lliwgar. Cadwch lygad allan am gennin Pedr, crocws, tiwlipau, blodau ceirios a llawer mwy wrth iddynt ddechrau blodeuo a phaentio'r byd gyda'u lliwiau bywiog.
• Adar yn canu: Ydych chi wedi sylwi ar yr alawon siriol yn llenwi'r awyr? Dyna sŵn adar yn dychwelyd o'u mudo gaeaf a chanu i ddenu ffrindiau neu sefydlu tiriogaeth. Gwrandewch yn ofalus, ac efallai y byddwch yn clywed caneuon nodedig y robin goch a'r pincod. 
• Gwenyn a Gloÿnnod Byw: Wrth i'r planhigion flodeuo, maent yn denu gwenyn a gloÿnnod byw prysur. Mae'r peillwyr pwysig hyn yn chwarae rhan hanfodol wrth helpu planhigion atgynhyrchu. Gwyliwch nhw'n hedfan o flodyn i flodyn, gan gasglu neithdar a phaill.
• Gwyrddio coed: Edrychwch o gwmpas, a byddwch yn sylwi bod dail y coed yn dechrau tyfu. Mae'r gwanwyn yn dod â thwf newydd, gan drawsnewid coed y gaeaf i ganopïau gwyrdd ffrwythlon. Mae'n arwydd bod bywyd yn dychwelyd i'r tir.
• Tywydd cynhesach: Dwedwch hwyl fawr i ddyddiau oer wrth i'r gwanwyn ddod â thymereddau cynhesach. Mae'n amser i dynnu'r siacedi gaeaf a mwynhau'r heulwen ysgafn.
• Anifeiliaid bychan: Mae'r gwanwyn yn amser geni ac adnewyddu. Cadwch lygad allan am fabanai anifeiliaid fel cywion, ŵyn, a chwningen wrth iddynt wneud eu hymddangosiad cyntaf yn y byd. Gallwch wylio am ŵyn newydd ar y SGRINWYNA o 1 Mawrth: Sgrinwyna 2024 (amgueddfa.cymru)
• Cawodydd glaw: Peidiwch ag anghofio eich ymbarél! Mae'r gwanwyn yn aml yn dod â chawodydd sy'n helpu i feithrin y ddaear a chefnogi twf planhigion newydd. Felly, cofleidiwch y glaw a chael hwyl yn sblasio yn y pyllau.
• Diwrnodau hirach: Ydych chi wedi sylwi bod y dyddiau'n mynd yn hirach? Mae hynny oherwydd bod y gwanwyn yn nodi'r amser pan fydd echel y Ddaear yn gogwyddo'n agosach at yr haul, gan roi mwy o olau dydd i ni fwynhau anturiaethau awyr agored.

Mae'r gwanwyn yn amser hudol o'r flwyddyn, yn llawn rhyfeddod a dechreuadau newydd. Felly, chrafangia eich chwyddwydr, gwisgwch eich het archwiliwr, a mentro yn yr awyr agored i weld faint o arwyddion o'r gwanwyn y gallwch chi eu gweld! Efallai mai un yw eich bylbiau, ydyn nhw wedi dechrau tyfu? Allwch chi weld pa liwiau fydd eich blodau eto? 

Gallwch rannu eich lluniau trwy e-bost neu Twitter trwy dagio @Professor_Plant

Os hwn yw eich hoff ran o'r ymchwiliad hyd yn hyn, efallai y bydd yn ysbrydoli eich cofnodiad i'r gystadleuaeth BYLBCAST. Bylbcast 2024 (amgueddfa.cymru)

Daliwch ati gyda'r gwaith da Cyfeillion y Gwanwyn,

Athro'r Ardd

Y llynedd, cafodd 77 canfyddiad ledled Cymru eu hadrodd fel trysor, a phob un dros 300 oed. Fy hoff achosion trysor yw’r rhai sy’n cynnwys gemwaith, yn enwedig modrwyau. Ydy, maen nhw’n eitemau bach hardd, ond maen nhw hefyd yn eitemau personol iawn gyda stori i’w hadrodd bob un.

Dwi’n aml yn meddwl am beth ddigwyddodd i’r eiddo gwerthfawr hyn iddyn nhw gael eu canfod yn y ddaear. Efallai wedi’u colli tra’n cerdded drwy gefn gwlad, a’r perchennog ond yn sylweddoli mewn panig llwyr ar ôl cyrraedd adref. Ffrae rhwng cariadon efallai, gyda’r fodrwy yn cael ei thaflu ar draws cae wrth wylltio. Neu gofio anwylyd drwy osod y fodrwy yn rhywle oedd yn arbennig i’r ddau berson.

Cariad, mewn un ffordd neu’r llall, yw’r thema cyffredin yn fan hyn, felly i ddathlu dydd Gŵyl San Ffolant, dewch i edrych ar rai o’r modrwyau sydd wedi’u datgan yn drysor yng Nghymru yn ddiweddar.

Modrwy arysgrif yn dyddio o ddiwedd y 1600au i ddechrau’r 1700au (achos trysor 21.26 o Gymuned Esclusham, Wrecsam). Mae’r ysgrifen tu mewn yn darllen ‘Gods providence is our inheritance’.

Roedd modrwyau arysgrif yn cael eu defnyddio i rannu negeseuon o gariad, ffydd a chyfeillgarwch rhwng y rhoddwr a’r derbynnydd. Roedd gwisgo geiriau cudd yn erbyn y croen yn cynnig cysylltiad teimladwy a phersonol.

Modrwy fede neu ddyweddïo aur ganoloesol, wedi’i haddurno â dail a blodau wedi’u hysgythru (achos trysor 21.14 o Gymuned Bronington, Wrecsam).

Mae’r arysgrif ar yr ochr allanol yn dweud ‘de bôn cuer’ sef ‘o galon dda’. Mae’r fodrwy yn rhan o gelc o geiniogau a modrwyau yn dyddio yn ôl i Ryfeloedd y Rhosynnau ar ddiwedd y 15fed ganrif.

Modrwy aur, yn dyddio o 1712, (achos trysor 19.41 o Gymuned Llanbradach a Phwll-y-pant, Caerffili).

Mae arysgrif o’r llythrennau cyntaf A. D. ac E. P. ar bob ochr dwy galon wedi ymuno, gan gynrychioli enwau y cwpl sydd wedi dyweddïo neu briodi.

Cofiwch gadw llygaid ar ein cyfryngau cymdeithasol am ddatganiadau trysor newydd ac ewch i’n gwefan am ragor o wybodaeth.
https://amgueddfa.cymru/trysor/

Dwi am orffen gydag ambell i gwestiwn cyffredin am Drysor – mae gan bawb syniad o beth yw trysor, ond beth yn union mae’n ei olygu?

Sut mae Amgueddfa Cymru yn cymryd rhan mewn datganiadau Trysor?
Mae curaduron yn Amgueddfa Cymru yn rhoi cyngor arbenigol ac yn gwneud argymhellion i Grwneriaid ar achosion o drysor o Gymru. Maen nhw’n cymharu canfyddiadau gyda’r diffiniad cyfreithiol o drysor, fel yr amlinellir yn Neddf Trysorau 1996 a Deddf Trysorau 1996: Cod Ymarfer (3ydd Diwygiad) o 2023. Mae gennym ni Swyddogion Canfyddiadau’r Cynllun Henebion Cludadwy yn ein hamgueddfeydd, sy’n cydweithio â’r canfyddwyr, yn aml defnyddwyr datgelyddion metel, sy’n dangos eu canfyddiadau archaeolegol sy’n drysor ac sydd ddim yn drysor, gan eu galluogi i’w cael eu cofnodi a’u hadrodd.

Pam mai Crwner sy’n penderfynu ar achosion Trysor?
Mae rôl Crwneriaid mewn achosion trysor yn dod o ddyletswydd canoloesol y Crwner fel gwarchodwr eiddo’r Goron, sef y brenin neu’r brenhines o’r cyfnod. Yn y Saesneg Ganoloesol, roedd y gair coroner yn cyfeirio at swyddog y Goron, oedd yn deillio o’r gair Lladin corona, sy’n golygu ‘coron’.

Beth sy’n digwydd i ‘Drysor’?
Pan gaiff canfyddiadau eu datgan yn drysor gan Grwneriaid, maen nhw’n gyfreithiol yn dod yn eiddo’r Goron. Gall canfyddwyr a thirfeddianwyr hawlio gwobr, fel arfer yn derbyn 50% yr un o’r gwerth masnachol annibynnol a roddwyd ar y canfyddiad trysor. Mae’r Pwyllgor Prisio Trysorau, grŵp penodedig o arbenigwyr sy’n cynrychioli’r fasnach henebion, amgueddfeydd a grwpiau canfyddwyr, yn comisiynu ac yn cytuno ar yr gwerthoedd a roddir ar drysor. Gall amgueddfeydd achrededig sydd â diddordeb gaffael y trysor ar gyfer eu casgliadau ac er budd ehangach y cyhoedd, drwy dalu’r pris a roddwyd ar ganfyddiad. 
 

Mae Amgueddfa Cymru wedi cydweithio â Dechrau’n Deg i wahodd teuluoedd â phlant ifanc i edrych ar ein casgliad drwy chwarae, crefftau, a gweithgareddau synhwyraidd fel rhan o’n Rhaglen Addysg Teuluoedd a Blynyddoedd Cynnar.

Mae dod â phlant ifanc i amgueddfeydd yn gallu peri pryder a phetrustod i lawer o deuluoedd, felly mae ein sesiynau dydd Sadwrn wedi’u cynllunio i leddfu’r pryder hwnnw drwy ddarparu llefydd diogel o dan oruchwyliaeth ac adnoddau rhyngweithiol i’n hymwelwyr ieuengach sy’n hybu eu chwilfrydedd a’u haddysg. 

Mae’r sesiwn benwythnos yn cael ei chynnal unwaith y mis, ac mae yna thema gwahanol i bob un yn seiliedig ar agwedd o gasgliad ein hamgueddfa, fel ‘Diwrnod Darganfod Deinosoriaid’, ‘Dan y Môr’, ‘Bwystfilod Bach yn yr Ardd’, ac ‘Oes yr Iâ’. Rydyn ni’n defnyddio Canolfan Ddarganfod Clore fel lleoliad ar gyfer ein sesiynau Dydd Sadwrn i Deuluoedd, a gall teuluoedd daro mewn drwy gydol y dydd a chael cyfle i edrych ar ein casgliad trin a thrafod eang.

Ein nod yw rhoi amgylchedd diogel a chroesawgar i’n teuluoedd gael treulio amser gyda’i gilydd, creu atgofion a chael profiad o’r amgueddfa mewn ffordd unigryw sy’n cefnogi anghenion ein hymwelwyr ifanc a’u teuluoedd.

Annwyl Cyfeillion y Gwanwyn,

Rwy'n gyffrous i gyhoeddi lansiad o gystadleuaeth newydd ar gyfer pawb sy'n cymryd rhan yn Ymchwiliad Bylbiau'r Gwanwyn i Ysgolion.

Rwyf wedi atodi canllaw defnyddiol a all fod eich llawlyfr ar gyfer cwblhau'r her hon.

Mae yna hefyd gyflwyniad fideo i weld yma:

Wnewch eich fideos tua 30 eiliad hyr a rhannwch dros Twitter neu drwy e-bost erbyn 22 Mawrth.

Rwy'n edrych ymlaen at weld beth rydych chi'n ei greu!

Pob lwc Cyfeillion y Gwanwyn!