David Jones (1895-1974)

Oliver Fairclough

<em>Y Cyfarchiad i Fair</em>, dyfrlliw o tua 1963, wedi'i leoli ar lechwedd yng Nghymru, gan gysylltu Gŵyl Fair ag un o'r mythau Celtaidd, sef gwaredigaeth.
Y Cyfarchiad i Fair

, dyfrlliw o tua 1963, wedi'i leoli ar lechwedd yng Nghymru, gan gysylltu Gŵyl Fair ag un o'r mythau Celtaidd, sef gwaredigaeth.

Wyneblun '<em>In Parenthesis</em>', 1937, dyn cyffredin yn ymdebygu i Grist, ynghanol helyntion rhyfel.

Wyneblun 'In Parenthesis', 1937, dyn cyffredin yn ymdebygu i Grist, ynghanol helyntion rhyfel.

<em>Capel-y-ffin</em>, dyfrlliw o 1926-7, a roddwyd i Eric Gill gan David Jones
Capel-y-ffin

, dyfrlliw o 1926-7, a roddwyd i Eric Gill gan David Jones

<em>Trystan ac Esyllt</em>, dyfrlliw cymhleth iawn a gwblhawyd ym 1963, yn dangos cariadon y chwedl Arthuraidd yn wyneb eu tranc.
Trystan ac Esyllt

, dyfrlliw cymhleth iawn a gwblhawyd ym 1963, yn dangos cariadon y chwedl Arthuraidd yn wyneb eu tranc.

Cafodd tirlun, iaith a mythau Cymru fwy o ddylanwad ar David Jones drwy gydol ei fywyd nag a gawsant ar unrhyw un o'i gyfoedion. Ac yntau'n ddyn rhyfeddol ac amryddawn, mae ganddo le unigryw ym myd celf Prydain yr ugeinfed ganrif, a chyfeirir ato'n aml fel y bardd-arlunydd mwyaf ers William Blake.

Ganwyd David Jones yn Llundain. Bu'n ymweld yn rheolaidd â Chymru am ychydig dros bedair blynedd rhwng 1924 a 1928 ac ni ymgartrefodd yma erioed. Ymddengys hyn yn dipyn o baradocs, ond tan y 1950au roedd yn rhaid i bron bob artist Cymreig ddilyn ei yrfa tu allan i Gymru i raddau helaeth.

Roedd tad Jones yn hanu o Dreffynnon yn Sir y Fflint, a throsglwyddodd ymdeimlad dwfn o'i hunaniaeth Gymreig i'w fab, a gysegrodd ei fywyd i astudio diwylliant Cymreig yr oedd yn teimlo ei fod wedi'i golli. Pan ddechreuodd y Rhyfel Byd Cyntaf ym 1914, roedd yn benderfynol o ymuno â chatrawd Gymreig. Fe'i anafwyd yn y Somme ym mrwydr Gymreig enwog Coed Mametz. Ar ôl treulio tair blynedd yn Ysgol Gelf San Steffan, ymunodd â chymuned o grefftwyr Catholig yn Ditchling, Sussex. Un o arweinwyr y gymuned oedd y cerflunydd, y teipograffydd a'r engrafwr Eric Gill, a gafodd ddylanwad cryf ar y ffordd yr oedd yn meddwl am gelf. Dyweddïodd â merch Gill, Petra, am gyfnod, ac aeth gydag ef pan symudodd ei deulu o Ditchling i Gapel-y-ffin yn y Mynyddoedd Du. Yno canfu Jones ei ddawn fel arlunydd gan greu gwaith dyfrlliw yn bennaf. Datblygodd weledigaeth bersonol a modernaidd o dirlun Brycheiniog sydd â'i gwreiddiau yng ngwaith celf Cézanne a Van Gogh. Yn ystod y blynyddoedd hyn (1924-1928) treuliodd Jones amser gyda'i rieni hefyd ym maestref Brockley yn Llundain, ac yn y mynachdy Benedictaidd ar Ynys Bŷr.

Ym 1927 fe'i comisiynwyd i wneud cyfres o engrafiadau copr i ddarlunio'r gerdd Rime of the Ancient Mariner gan Coleridge, a'r flwyddyn ganlynol cafodd ei ailethol yn aelod o grŵp arddangos y modernwyr, y Gymdeithas 7 a 5. Tua diwedd 1932 pan oedd bron â chwblhau ei naratif barddonol cywrain o'i brofiad o'r Rhyfel Byd Cyntaf, In Parenthesis, chwalodd ei nerfau, ac roedd yn gynyddol anodd iddo arlunio. Trodd ei gefn hefyd ar y byd celf modernaidd wrth iddo symud i gyfeiriad yr haniaethol, a threuliodd y rhan fwyaf o'r tridegau mewn gwesty bach yn Sidmouth.

Cyhoeddwyd In Parenthesis ym 1937, ac mae bellach yn cael ei ystyried yn un o lwyddiannau mawr moderniaeth lenyddol Prydain, ochr yn ochr â gwaith James Joyce, T. S. Eliot a D. H. Lawrence. Wedi hynny, cyfansoddodd ragor o farddoniaeth, ac roedd hefyd yn paentio mwy yn ystod yr Ail Ryfel Byd. Roedd ei waith yn cynnwys darnau dyfrlliw mawr – cywrain, manwl, ysgolheigaidd a chynrychioliadol – a oedd yn aml yn cymryd misoedd i'w cwblhau. Ym 1945 dechreuodd weithio ar lythrennu a phaentio arysgrifau gan ddefnyddio darnau o weithiau llenyddol mewn cymysgedd o Ladin, Cymraeg a Hen Saesneg. Cafodd chwalfa arall ar ôl yr Ail Ryfel Byd, ac o 1948 ymlaen aeth i fyw mewn un ystafell mewn llety yn Harrow. Ei ysbrydoliaeth, o ran ei ddarluniau a'i farddoniaeth, oedd ei Babyddiaeth, ac yn benodol dirgelwch canolog yr Offeren, Chwedlau'r Brenin Arthur a hanes Prydain ar ôl goresgyniad y Rhufeiniaid.

Mae ei baentiadau diweddarach yn unigryw o bersonol, yn gyfoethog ac yn llawn cyfeiriadau at ddiwinyddiaeth, hanes a chwedloniaeth. Cyhoeddwyd ei fyfyrdod The Anathemata, un o gerddi hir gwychaf yr ugeinfed ganrif, ym 1951.

Mae dau o'i baentiadau mawr olaf yn crynhoi ei lwyddiant wedi'r rhyfel, Y Cyfarchiad i Fair a Trystan ac Esyllt ac yn dyddio o 1963. Yn y cyntaf, mae'r angel Gabriel yn ymddangos i'r Forwyn Fair sy'n eistedd mewn gardd sy'n seiliedig ar dirlun yn ardal Capel-y-ffin. Mae'r ail, y bu'n llafurio wrtho am dair blynedd, yn darlunio drama ganolog chwedl Trystan ac Esyllt, pan fydd marchog y Brenin March a phriod ei feistr yn yfed diod sy'n peri iddynt syrthio mewn cariad ar eu taith o Iwerddon i Gernyw, ac mae'n llawn manylion eiconograffig cymhleth a chyfoethog.

Pam, felly, mai'r gŵr rhyfedd, swil ac unig hwn oedd un o artistiaid Cymreig mwyaf yr ugeinfed ganrif, a'r mwyaf dylanwadol? Credaf mai'r rheswm yw oherwydd iddo uniaethu mor angerddol â'r syniad o Gymru, a phwysigrwydd ei hiaith a'i diwylliant i brofiad cyffredin Prydain dros y ddwy fil o flynyddoedd diwethaf. Roedd Jones yn rhan o ymwybyddiaeth wleidyddol a diwylliannol Cymru yn ystod y '50au a'r '60au (roedd Saunders Lewis, un o gyd-sylfaenwyr Plaid Cymru yn gyfaill ac yn ohebydd iddo). Gwelwyd ei waith yma, er enghraifft, mewn arddangosfa deithiol fawr a drefnwyd gan Gyngor Celfyddydau Cymru ym 1954, a rhoddwyd medal aur iddo gan yr Eisteddfod Genedlaethol ym 1964. Dengys sut y gall artist ddatblygu llais Cymreig ymhell tu hwnt i gynrychioli lle.

sylw (3)

Nid yw sylwadau ar gael ar hyn o bryd. Ymddiheuriadau am yr anghyfleustra.
Jennifer Dudley Staff Amgueddfa Cymru
22 Rhagfyr 2021, 13:11

Thank you for your enquiry, Katherine.

We do have a number of watercolours by David Jones in our collection. However, I’m afraid we are still not able to allow visitors to study works in store given current social distancing restrictions. I should also note that we have recently embarked on a large-scale digitisation project of our works on paper collection, which may also make access a challenge currently (though means our collection of works on paper will be more easily accessible online in the long run!).

Apologies not to have more clarity on when a visit will be possible - the situation is so unpredictable, and we must follow both Welsh government and Museum guidelines. We would be happy to facilitate this visit for you when circumstances permit. If you'd like any further information in the meantime, please email us on artenquiries@museumwales.ac.uk

With thanks,
Jennifer Dudley
Curator: Art Collections Management and Access

Katherine Grieb (she, her)
22 Tachwedd 2021, 00:23
Dear friends at the Museum of Wales, I am planning to travel to Wales in May 2022, God willing and COVID allowing, to study at the Gladstone/St.Deniol's Library and to learn as much as I can about David Jones (1895-1974). Do you have his water colours and his books or can you tell me where I need to travel to see them? Thank you very much, Katherine Grieb (the Rev. Dr. A. Katherine Grieb at Virginia Theological Seminary, Alexandria, Virginia, USA).
Fiona Pearson
4 Medi 2018, 19:30
Jocelyn Bell Burnell astromer at University of Oxford may be able to help you with the constellation in the David Jones Trystan and Eccylt painting. She is looking for examples of astronomy and art. Her email is jocelyn@astro.ox.ac.uk
Do send her a good photo of the painting. Say I passed on her email to you.
I've bought a proof of the David Jones He frees the waters of Helyon wood engraving 1930 which also has a constellation. I have sent Prof Bell Burnell a photo of it. Hope all is well with Goscombe John! I did the 1979 exhibition.
Kind regards Fiona Pearson