Swyddfa Bost lleiaf Cymru yn Sain Ffagan

Ym 1992 cludwyd swyddfa bost leiaf Cymru o Flaenwaun i'r Amgueddfa. Diolch i garedigrwydd cyllidwyr y project, Post Office Counters Ltd, datgymalwyd yr adeilad bach brics, ac fe'i symudwyd i Sain Ffagan Amgueddfa Werin Cymru, lle cafodd ei ail-adeiladu gan dîm arbenigol yr Amgueddfa.

Mae swyddfeydd post y pentref wedi chwarae ran bwysig ym mywyd cymunedol Cymru dros y 90 mlynedd ddiwethaf. Erbyn y 1950au roedd gan bron bob pentref ei changen ei hun, a oedd yn fan i ddosbarthu'r post, casglu parseli ac i bobl ymgynnull i glywed y newyddion lleol. Byddai ymweliadau rheolaidd y postmon cefn gwlad ar ei feic, ac yn ddiweddarach mewn Morris Minor coch neu fan Fordson, yn helpu trigolion y cymunedau gwledig i gadw mewn cysylltiad â'i gilydd.

Swyddfa Bost lleiaf Cymru, ym Mlaenwaun, Sir Gaerfyrddin

Swyddfa Bost Blaenwaun yn Sain Ffagan Amgueddfa Werin Cymru

Swyddfa Bost y Wlad

Wrth gwrs, pur anaml byddai adeiladau swyddfeydd post cefn gwlad mor drawiadol â'r rhai trefol. Fel rheol lleolwyd hwy yng nghornel siop y pentref neu mewn ystafell flaen tŷ. Weithiau gwerthai'r swyddfeydd post hyn amrywiaeth o eitemau, ond dibynnai rai'n llwyr ar werthu stampiau, archebion post, trwyddedi a thystysgrifau cynilion, a oedd yn unig ffynhonnell incwm iddynt.

Roedd Swyddfa Bost Blaenwaun, a leolir tuag wyth milltir i'r gogledd o Hendy-gwyn, Dyfed, yn fusnes o'r fath. Fe'i adeiladwyd ym 1936 gan y saer maen Evan Isaac, a'i saer o gefnder, David Williams. Rhedwyd y Swyddfa Bost, yn ogystal â thafarn y Lamb ar draws y ffordd, gan Mrs Hannah Beatrice Griffiths (Isaac gynt), merch Evan Isaac, a'i gŵr.

Bob dydd cludwyd y post o Hendy-gwyn cyn cael ei ddidoli ar fainc isel yn ystafell gefn y Swyddfa Bost. Dosbarthwyd y post i'r gymuned leol gan Mrs Griffiths, a fyddai'n ymgymryd â'r siwrne wyth milltir ar gefn beic cyn croesi'r ffordd i weithio yn y dafarn. Medrai unrhyw gwsmeriaid a gyrhaeddai i'r Swyddfa Bost tra bod Mr a Mrs Griffiths yn gweithio yn y dafarn wasgu botwm a fyddai'n canu cloch y tu ôl i'r bar.

Roedd gan y Swyddfa Bost, a fesurai cwta 5 metr o hyd a 2.9 metr o led, ddwy ystafell: ystafell wasanaethu allanol yn cynnwys cownter, a swyddfa fewnol neu ystafell ddidoli yn cynnwys lle tân bach a mainc o dan y ffenest. Gwahanwyd yr ystafelloedd gan bared pren. Peintiwyd y waliau mewnol yn frown i uchder o tua un metr uwch y llawr, a lliw hufen at y to, a llinell drwchus ddu rhwng y ddau.

Y tu allan, uwch ffenest yr ystafell wasanaethu, gosodwyd arwydd a wnaed o ddalen tun trwchus wedi'i pheintio ag arni'r geiriau: BLAENWAUN POST OFFICE. Gosodwyd blwch post bach ar y wal rhwng y ffenest a'r fynedfa.

Yn y dyddiau cynnar, roedd ffôn ar y cownter at ddefnydd y Swyddfa Bost ac, efallai, at ddefnydd y pentrefwyr yn ogystal. Yn ddiweddarach, gosodwyd ciosg cyhoeddus y tu allan i'r adeilad bach. Roedd yna hefyd Dderbynnydd o'r Adran Ryfel yn y swyddfa er mwyn derbyn negeseuon brys ar adegau o argyfwng.

Yn dilyn marwolaeth Mr Griffiths yn y 1960au cynnar, symudwyd y busnes i fyngalo newydd a adeiladwyd gan ei ferch, Mrs Evanna James. Bu'r hen Swyddfa Bost yn wag o'r amser hwnnw tan y cynigiwyd hi i'r Amgueddfa ym 1991.

Mae modd ymweld â hi yn adran 'pentref' amgueddfa awyr agored Sain Ffagan Amgueddfa Werin Cymru, ger y popty a siop y teiliwr. Adferwyd hi i'r golwg oedd arni yng nghyfnod y rhyfel, ac mae'n cynrychioli cyfnod yn hanes Cymru na ddangosir gan unrhyw un o adeiladau eraill yr Amgueddfa.

sylw (20)

Nid yw sylwadau ar gael ar hyn o bryd. Ymddiheuriadau am yr anghyfleustra.
Ceri Beckett ( Griffiths)
14 Awst 2020, 21:20
Anna Beatrice was my Great Grandmother, my dad is Arwyn Lyn Griffiths, son of David Islwyn Griffiths, Brother of Euros and Alun. dad mentioned many more, would love to get in contact with everyone and find out more.
Brian Isaac
3 Tachwedd 2018, 20:29

What a wonderful idea moving the complete post office to Amgueddfa Cymru

I am sending you an email now because by accident I happened to meet the gentleman who did the listing of the building before it was moved at Conwy festival Saturday 27th Oct 2018.We had a long conversation

Evan Isaac was my grandfather and his daughter Beatrice my auntie (father side)

Brings back very happy memories

As I recall the red phone box was between the widows a very minor difference

Caroline Tinnuche
10 Awst 2016, 17:49
Evanna James is married to my brother Peter. Have very fond memories of Beatrice and spent many a night in the Lamb Inn serving pints from a jug!
Sara Huws Staff Amgueddfa Cymru
10 Awst 2016, 14:53

Hi Michelle,

Thanks for your comment. I hope you'll come and visit the post office at St Fagans - it is so well loved by visitors and staff. When I worked there I got to look after the building during for one night, during out Christmas celebrations and I won't forget it - and so many people visited to buy stamps, post letters to Father Christmas and have a chat. There was a fire in the grate and it was so cosy. It must have been such a lovely place when your Great Great Grandfather ran it!

All the best,

Sara
Digital Team

Michelle Griffiths
10 Awst 2016, 12:02
Evan was my great great grandfather and Anna Beatrice my great grandmother
Emma Griffiths
24 Mawrth 2016, 21:46
Hi David, apologies I've only just seen your comment.
Beatrice was in fact Anna and not Hannah. I visited yesterday and I'm going to be letting them know they need to change this.

Beatrice and Thomas' son is my grandfather, Eiros Griffiths and then his son is my father, Wyn Griffiths.

I hope you see this!
Lynette Richards
31 Mai 2015, 15:40
Anna Beatrice Griffiths is my great Grandmother x
Lynette Richards
31 Mai 2015, 15:39
Anna Beatrice Griffiths is my great Grandmother x
David Davies
10 Mehefin 2014, 21:39
I am related to Beatrice
She was my grandfathers brothers wife
I believe that she was Anna and not Hannah ???
My wife currently doing family research,
The name is a census error we believe.
Emma Griffiths, would love to know, how you are related to me, who are your parents
lolly
1 Gorffennaf 2011, 09:14
wow amazing