Cymru Yfory

Jennifer Evans

 

Roedd blwyddyn Arwisgo’r Tywysog Siarl yng Nghastell Caernarfon ym 1969 yn flwyddyn gyffrous iawn yng Nghymru. Yn rhan o ddathliadau swyddogol Blwyddyn yr Arwisgo, cynhaliwyd arddangosfa ‘Cymru Yfory’ ym Mhrif Neuadd Amgueddfa Genedlaethol Caerdydd i adlewyrchu cyffro glanio ar y lleuad a thaith Apollo 11.

Fel y disgrifiwyd yn rhagair y catalog:

“Os dewisa Amgueddfa Genedlaethol dderbyn cyfraniadau o stiwdio'r lluniwr, o'r farchnadfa, o swyddfa'r cynlluniwr neu labordy ymchwil ni ofynna am batrwm i'w ddilyn. Dyna a wnaeth Amgueddfa Victoria ac Albert mewn modd cyffrous yn 1946 yn yr arddangosfa ‘Britain can make it’. Gwelsom yr adeg honno wedi llawer blwyddyn lom fflach o anturiaeth a lliw ac adawiad annisgwyl am y dyfodol.

Dewisodd Amgueddfa Genedlaethol Cymru gyfrannu i flwyddyn yr Arwisgo a Chroeso '69 trwy edrych tu draw i'w gorwelion cyffredin ac i'r dyfodol.

Gwahoddwyd cyfraniadau amrywiol oddi wrth wahanol sefydliadau a gofynnwyd iddynt am syniadau dychmygol yn ymwneud â'r dyfodol. Nid addewidion mohonynt; nid syniadau dymunol efallai, ond cyfeiriant o leiaf at agweddau o bosibliadau'r dyfodol.”

Stondinau ac arddangosfa'r nenfwd [gyda stondin Swyddfa'r Post ar y chwith]

Stondinau ac arddangosfa'r nenfwd [gyda stondin Swyddfa'r Post ar y chwith]

 

Roedd yr arddangosfa yn gam mawr i ffwrdd o draddodiadau arferol yr Amgueddfa. Roedd yn dangos nid yn unig diddordeb yn y gorffennol, ond hefyd ym mywyd y gymuned yn y cyfnod presennol a'r dyfodol.

Defnyddiwyd y Brif Neuadd i gyd – wedi'i gwahanu oddi wrth weddill yr Amgueddfa gyda llenni mawr a nenfwd plastig enfawr wedi’i lenwi ag aer. Am y tro cyntaf, comisiynwyd dylunwyr proffesiynol i ddylunio a chynllunio'r arddangosfa. Cydlynodd Alan Taylor (Uwch Ddylunydd, BBC Wales TV) a John Wright (Pennaeth Coleg Celf Casnewydd) y dylunio, gyda thros 20 sefydliad yn cyfrannu. Roedd y canlyniad yn arbennig ac yn syrpreis llwyr i bob ymwelydd a oedd yn adnabod y Brif Neuadd fel lleoliad ffurfiol ar gyfer cerfluniau clasurol.

Roedd amrywiaeth y stondinau yn yr arddangosfa hon ym 1969 yn anferth, a’u dychymyg yn ddi-ben-draw. Yn eu plith, roedd syniadau a chynlluniau ar gyfer y dyfodol – o Gaerdydd i’r Cymoedd, aber afon Hafren a thai ac ysgolion. Roedd rhai yn realistig ond roedd y rhan fwyaf yn ymylu ar y rhyfedd a dwl, yn enwedig y stondinau am ddillad, dodrefn ac arferion yr aelwyd yn y dyfodol. Roedd General Industrial Plastics Ltd, sef cynhyrchwyr a dylunwyr eitemau plastig, yn gyfrannwr mawr. Y cwmni yma wnaeth greu’r nenfwd plastig llawn aer, ynghyd â darnau o ddodrefn llawn aer a'r bag plastig a ddaeth gyda'r catalog swyddogol. Cyfrannodd Coleg Celf Caerdydd, y Bwrdd Glo Cenedlaethol, Dinas Caerdydd, Swyddfa'r Post a British Rail at y stondinau hefyd.

Yn rhan o'r awyrgylch llawn hwyl, crëwyd cyfrannwr ffug o'r enw Kumro Kemicals Corporation. Mae'r catalog yn esbonio y sefydlwyd y cwmni ym 1999 (ym 1969 y cynhaliwyd y digwyddiad hwn!) a bod eu cynnyrch yn "ganlyniad i'r rhaglen ymchwil fwyaf dwys erioed gan unrhyw sefydliad yn Hemisffer y Gorllewin..." Yn rhan o'u cyfraniad, cynhyrchodd Kumro amlenni wedi’u selio yn dwyn y teitl, PEIDIWCH AG AGOR TAN 1999 – ac mae un yn y Llyfrgell sydd yn dal heb ei hagor!

Wrth gyhoeddi delweddau, rhaid ystyried materion hawlfraint, ac mae gan nifer o'r ffotograffau hyn stamp ar y cefn gyda naill ai Hylton Warner & Co Ltd neu Giovanni Gemin (Whitchurch Road, Caerdydd). Ychydig iawn o wybodaeth ddaeth i'r fei wrth chwilio am Hylton Warner ar-lein, a dim byd o gwbl am Giovanni Gemin. Felly, rhoddwyd hysbyseb ar wefan y Photo Archive News yn gofyn i unrhyw un a oedd yn gyfarwydd â'r ddau ffotograffydd gysylltu. Ar ôl sbel, clywsom gan fab Giovanni Gemin. Yn ei haelioni, rhoddodd yr awdur uchel ei fri, Giancarlo Gemin, ganiatâd i ni gyhoeddi'r ffotograffau, a dywedodd y canlynol wrthym am ei dad:

“O 1961 ymlaen, roedd e'n ffotograffydd diwydiannol a masnachol yng Nghaerdydd. Roedd yn gweithio’n gyson i BBC Cymru, ac roedd yn un o ffotograffwyr swyddogol Arwisgo’r Tywysog Siarl. Cafodd gydnabyddiaeth gan Sefydliad Siartredig y Ffotograffwyr Corfforedig (AIIP) ac roedd yn Aelod Cyswllt Sefydliad y Ffotograffwyr Meistr (AMPA).”

Modelau yn sefyll o dan y nenfwd plastig clir

Modelau yn sefyll o dan y nenfwd plastig clir

 

Yn ogystal ag eitemau o effemera megis y catalog swyddogol, bag plastig, sticeri ac yn y blaen, mae dwy gyfrol o lyfrau sylwadau ymwelwyr hefyd wedi goroesi. Dyma gofnod gwych o ymateb yr ymwelwyr. Mae'r rhan fwyaf yn gadarnhaol iawn, ond nid oedd pawb yn gwerthfawrogi edrych i'r dyfodol yn hytrach na'r gorffennol clasurol. Dyma ambell sylw sydd wedi ein gwneud i ni wenu:

BW, Rhiwbeina “Ofnadwy”

RM, Rhondda “Ddim cystal â'r Amgueddfa Brydeinig”

MB, Cheltenham “Wedi drysu’n lân!”

MD, Durham “Mae'n well gennyf i'r HEN GYMRU falch ac urddasol, nid yr un plastig a ffug”

CS, Caerdydd “Angen dwstio”

SL, Caerdydd “Rwtsh, gwastraff gofod amgueddfa da!”

TO, Swydd Corc “SBWRIEL”

 
Nenfwd plastig wrthi'n cael ei osod

Nenfwd plastig wrthi'n cael ei osod

 

Yn ddiweddar buom mewn cysylltiad â Drake Educational Associates a brynodd Hylton Warner ynghyd â hawlfraint eu ffotograffau rai blynyddoedd yn ôl. Diolch iddynt am adael i ni ddefnyddio'r delweddau yn yr erthygl hon.

sylw (3)

Nid yw sylwadau ar gael ar hyn o bryd. Ymddiheuriadau am yr anghyfleustra.
Susan Lloyd
15 Medi 2021, 20:00
I have two photos of my late husband taken he told me by Giovanni Gemin. My husband lived in Whitchurch Rd for a while and my late father in law had a business in Whitchurch rd. I think the families must have known each other well. It would be nice to find out more. My husband was David Lloyd. The portraits of him are lovely. If anyone would like to see them please let me know. Regards Sue Lloyd
Phil Lewis
9 Hydref 2019, 17:04
I worked as an assistant in BBC Wales Graphic design department in Newport Road in Cardiff from 1969 to 1974. The sole graphic designer in those days was Peter Gill who went on to form his own graphic design agency. There were no in house photography facilities in BBC Wales in those days so much of the graphics photographic work was handled by Giovanni Gemin of Whitchurch Road. This could be anything from photographing material for programme title sequences to location photographs. All photography in 1969 / 1972 was in monochrome because most of BBC Wales television output was in black and white in those days with colour tv beginning to be introduced with events like the Investiture of Prince Charles in Caernarfon. I frequently called at Giovanni's small studio in Whitchutch Road and got to know him and his wife very well. A charming gentleman.
L
13 Mehefin 2019, 15:58
Is this available in english?