Datganiadau i'r Wasg

Mae ei wyneb barfog i'w weld ar bapurau decpunt, ei enw'n weddol gyfarwydd i bawb ac mae'n rhan o faes llafur pob ysgol. Ond pam bod Charles Darwin mor adnabyddus, a pham ein bod ni'n dathlu deucanmlwyddiant ei eni yn Amgueddfa Genedlaethol Caerdydd fis Chwefror?

Bydd arddangosfa Darwin: newid byd yn agor yn Amgueddfa Genedlaethol Caerdydd ddydd Sadwrn 7 Chwefror 2009, a chynhelir cyfres o ddigwyddiadau ar y cyd â'r Brifysgol Agored yng Nghymru i ddilyn. Bydd yn olrhain bywyd rhyfeddol Charles Darwin - y gwyddonydd sy'n enwog fel ‘tad bioleg esblygiadol' - ei fordeithiau, ei ddarganfyddiadau a'i gysylltiadau â Chymru.

Er mai dim ond saith diwrnod a dreuliodd yma yng Nghymru ym 1831 gydag Adam Sedgwick, un o ddaearegwyr mwyaf blaenllaw'r dydd, roedd yn brofiad gwerth chweil iddo ym maes daeareg ymarferol cyn mentro ar fordaith HMS Beagle i ben draw'r byd:

"This tour was of decided use in teaching me a little how to make out the geology of a country." Charles Darwin

Bydd Darwin: newid byd yn trafod yr adeg dyngedfennol hon yn ei fywyd pan ymwelodd â Chwm Idwal yn Eryri. Yno, bu'n cofnodi creigiau igneaidd, yn darganfod ffosilau creigresi ac yn dehongli daeareg ffurfiannol y cwm. Ymwelodd â Chonwy, Bangor, Capel Curig a Bermo hefyd.

"Roedd Darwin yn hen gyfarwydd â Chymru," meddai Tom Sharpe, Uwch Guradur Daeareg Amgueddfa Cymru. "Roedd ei deulu'n dod ar wyliau i Abergele a Thywyn a daeth Darwin yma'n aml wedyn rhwng 1824 a 1830, ar deithiau cerdded neu i gasglu pryfed."

Bydd rhywfaint o arddangosfa Darwin: newid byd yn rhoi sylw i'r gwyddonydd ifanc Alfred Russel Wallace, awdur y llythyr a sbardunodd Darwin i gyhoeddi ei syniadau am esblygiad yn On the Origins of Species. Mae damcaniaeth Darwin, sy'n ymwneud â'r newidiadau geneteg mewn organebau dros amser, bellach yn rhan ganolog o fioleg fodern ac yn esbonio pam fod bywyd y Ddaear mor amrywiol.

"Gan ei fod yn un o wyddonwyr enwocaf y byd, roeddem yn teimlo bod rhaid inni ddathlu deucanmlwyddiant Darwin, yn enwedig o gofio ei gysylltiadau â Chymru," ychwanegodd Mr Sharpe. "Er mai 12 Chwefror yw dyddiad ei ben-blwydd, bydd yr arddangosfa yn para tan ddiwedd y flwyddyn er mwyn rhoi cyfle i ysgolion ac ymwelwyr ddod i adnabod Charles Darwin yn well."

Ychwanegodd Rob Humphreys, Cyfarwyddwr Y Brifysgol Agored yng Nghymru: "Yng Nghymru dysgodd Darwin gryn dipyn am esblygiad felly a hithau'n ddauganmlwyddiant y gwyddonwr, mae'n adeg da i Gymru i ddysgu mwy am Darwin ac esblygiad. Bydd yr arddangosfa'n Amgueddfa Genedlaethol Caerdydd yn ysbrydolaeth i ddarganfod mwy am Darwin a'i theori. Mae'r Brifysgol Agored wedi creu gwefan yn arbennig ar gyfer Darwin, yn cynnwys gwybodaeth ar gyrsiau perthnasol a deunydd rhyngweithiol."

Cynhelir llu o weithgareddau, darlithoedd a digwyddiadau dysgu yn yr Amgueddfa yn 2009, fel rhan o ddathliadau pen-blwydd Darwin. Am fwy o wybodaeth, ewch i www.amgueddfacymru.ac.uk. Ceir mynediad am ddim i Amgueddfa Genedlaethol Caerdydd a'r arddangosfa ei hun, diolch i gymorth Llywodraeth y Cynulliad.

Mae'r Brifysgol Agored wedi trefnu rhaglen eang o weithgareddau, ac wedi cydweithio â'r BBC i greu llu o raglenni teledu am Darwin. Mae hefyd wedi creu cwrs newydd sbon ar y pwnc - S170: Darwin and Evolution - a llyfr, 99% Ape: How evolution adds up. Mae is-wefan arbennig www.openuniversity.co.uk/darwin yn cynnwys gêm ryngweithiol Devolve Me, sy'n rhoi cyfle i chi weld eich hun fel un o'ch cyndeidiau cynnar!

Am fanylion digwyddiadau eraill ledled y DU, ewch i www.darwin200.org

Diwedd

Catrin Mears, Swyddog Cyfathrebu, Amgueddfa Cymru, (029) 2057 3185 / 07920 027067 neu e-bostiwch catrin.mears@amgueddfacymru.ac.uk neu Dewi Knight, Swyddog Polisi a Materion Cyhoeddus, Y Brifysgol Agored yng Nghymru, (029) 2026 2708 neu e-bostiwch D.N.Knight@open.ac.uk.