After a year (2024) of creating incredible St Fagan’s inspired textile and mixed media art Cutting Edge members gathered at the Gweithdy Gallery, St Fagans National Museum of History on 25th & 26th April to exhibit their work and to provide craft and sewing activities for visitors in celebration of Global Intergenerational Week. And what an awesome two days it was!

Visitors were delighted to be able to view the exhibits close up and to read the workbooks describing how the project developed over time. They were also delighted that they could join in the various activities and we received lots of feedback over the two days, both in conversation and the Visitors Book. Here's a taste of what people said:

“As a fellow quilter and textile artist it is lovely to go out and see everyone’s work. Congratulations." Lesley , Higham Quilters, Gloucester
“Very impressive to see such a stunning piece of local inspiration and imaginative work” Byron family
“Fabulous exhibition. Well done all. Thank you for making us feel so welcome“ Sue & Vicki
 
The children tried out most things from colouring to stamping and sewing, which seemed to be a crowd pleaser. After colouring a picture on fabric many were eager to have a go at sewing and soon became hooked!
One little girl drew a large letter E on a textile square and began sewing it. She was disappointed to be dragged away half way though, but took some threads to finish it at home. However, later in the day she reappeared to pick up some more thread as she had run out of one of the colours. She must have found a little corner on her travels around the grounds to continue her sewing!
The adults enjoyed the sewing too!
The group from Pontadawe stitch group thoroughly enjoyed making brooches and owls:
“What a wonderful exhibition, so inspiring. Thank you for my owl/penguin. I love him! You are all a lovely bunch. Diolch yn fawr I chi gyd“!" Glenda , Stitch Pontadawe. 
“What a lovely event. Thanks for the brooch kit. I really enjoyed making it. All lovely friendly people” Dawn

Plenty of owls appeared thanks to Carol. They were so popular that she had to go home on Friday evening to prepare more!
“Thank you Carol for helping me make my owl!.

There was some great colouring and sketching going on. Pat's little leather bound sketch books were as popular as Carol’s owls. Not surprising as they were a fabulous little gift to take home.
“Lovely day out with lots of great crafts, the children really enjoyed themselves. Thank you so much"

The Cutting Edge members weren’t shy of immersing themselves in the activities either. They thoroughly enjoyed chatting to visitors too as it was an opportunity to pass on tips, advise and direct them to resources. One visitor was planning to repair altar cloths and was delighted to be introduced to another visitor who could help her find the braids that she needed.
Some feedback from the Cutting Edge group members: 
“I enjoyed the afternoon. A lovely way to spend it. I loved looking at the exhibits again and had fun stamping!” Sally
“It was a fun day with so much interest and appreciation… met some lovely people, some commenting that they were inspired to try something creative themselves and very polite children who all said thank you for helping them. Loved it” Ella.
“What a lovely time spent today meeting visitors who were so interested in our groups work. So many were amazed at the range of different textile / art skills exhibited.  My favourite moment though is the young boy in the photo above who was determined to stitch around his daffodils before leaving . So good to have had the opportunity to encourage the youngsters."  Liz
“Such a great couple of days and so many people leaving inspired to carry on stitching." Eleri

The Monopoly quilt was popular and a number of suggestions were made for a permanent home for it, though many were of the view that it should stay at St Fagans.
“Fantastic range of work and skills. Really enjoyed the whole exhibition especially the Monopoly quilt." Lesley, Rhoose
Carol’s stitched family tree project was also popular. Carol was overwhelmed by the repose she received. As a result the seeds of a workshop are now forming!

Over the two days we welcomed over 650 visitors who came from near and far, some as far as the Netherlands!
Two Dutch ladies who visited wanted to buy pieces of our art work. When we asked what they were interested in they pointed to Dianne’s postcard and Monica’s Thomas the Taylor post card. The cards were gifted to the ladies and addresses were swapped with a promise from Monica and Dianne that they would post them a fabric postcard too!
A brilliant two days enjoyed by both visitors and Cutting Edge members alike. 

A huge thank you to:
St Fagan’s staff member Loveday who went above and beyond to make sure that we had everything we needed. She even joined in and helped when we were very busy, which was really appreciated!
Jan’s husband Alan for taking photos for us. They are a fabulous addition to our album!
And an enormous thank you to all our amazing Cutting Edge members for their inspired pieces of work and dedication to make the two day event at St Fagans such a memorable occasion. You are all stars!

We held the event during Global Intergenerational Week which fell at the end of the Easter holiday. It certainly ticked all the boxes for intergenerational engagement as both children and adults went away happy and more confident with the new skills they had acquired.

“Fabulous exhibition and lovely to see the skills on show. Lovely initiative and great for children of all ages to experience”!
"Fantastisch!" Lia, the Netherlands
“Superb inspiring exhibition. I enjoyed the diversity too – patterns, stitch, water colours. Also enjoyed the hands-on activities. Relaxing and fun.” Gwynedd
“Such an excellent event, with wonderful pieces of work to admire and inspire! So kind and generous to supply everything for the intergenerational projects we did” Caroline
“Excellent exhibition. Lovely talented ladies”

Following the event, we were delighted to receive the image of the event sent by Mike who is a member of the St Fagans Sketching Group. He visited on the Saturday and sat quietly in the corner sketching the scene before him. He thought our work, like his, was amazing:
“I had the opportunity to visit the exhibition of members work from the Cutting Edge Textile Group at St Fagans. It was a beautiful day, and the event was very popular with families enjoying the last of the Easter holidays. There were lots of fun activities for children and adults. I was encouraged to visit the Cutting Edge Textile group exhibition to see what they do by a member of the CE group who attends the St Fagans Sketching Group. The answer is a lot and to a very high standard too! Everyone was so kind in sharing their work. I have got loads of ideas and tried to capture the event in my sketchbook” Instagram @mikelinewalker

End note:
Monica posted a fabric postcard to one of the Dutch women who visited our exhibition and surprisingly it arrived before she returned home to the Netherlands! This is the email Monica received from Thea:
“Dear Monica,
It was a surprise to find that the card you sent me has arrived already when I came home from my holiday tour through Wales. 
It was very nice to meet you at the exhibition and that I was allowed to make a choice out of the cards you had made. All in all it was a very inspiring exhibition and I enjoyed it very much.
The cards I will show tomorrow to the members of the quilt club I join and I am sure they will love them as well. I still have to find a nice place to put them. It will be in my house or in my school where I will enjoy looking at them, but I am not sure yet.
Best wishes, also to the other members of the Cutting Edge Textile Group
Thea“

To find out more about the Cutting Edge Group please visit: Cutting Edge | Sharing textiles knowledge, ideas and skills

Dathlu lles meddwl cadarnhaol drwy ymgysylltu â threftadaeth, creadigrwydd a chymuned ar Ddiwrnod Santes Dwynwen:

Ar 25 Ionawr 2025, dathlodd Amgueddfa Cymru Ddiwrnod Santes Dwynwen, sef diwrnod Nawddsant Cariad Cymru, gyda gŵyl i ddathlu lles meddwl cadarnhaol gyda chefnogaeth creadigrwydd, treftadaeth a chymuned. 

Ar draws ein saith amgueddfa, cynhaliwyd gwahanol weithgareddau a pherfformiadau, a ddyluniwyd i ddileu straen, gwella hwyliau a helpu pobl i ymdopi â heriau bob dydd. Roedd y rhain yn cynnwys gweithdai celfyddydau creadigol a ysbrydolwyd gan ein casgliadau, datganiadau cerddoriaeth, perfformiadau côr, sesiynau blasu gwaith gof a gweithdai barddoniaeth. Yn ogystal â hyn, fe wnaethon ni hefyd gynnal marchnadoedd gwybodaeth yn Sain Ffagan a Big Pit lle gallai sefydliadau sy’n cynnig gwasanaethau i gefnogi lles pobl ymgysylltu â’r cyhoedd a rhannu gwybodaeth a chyngor. 

Sain Ffagan

Yn Sain Ffagan fe wnaethon ni groesawu Côr Cymunedol Sally’s Angels a buon nhw’n canu ar y Llwyfan Cymunedol yng nghyntedd yr amgueddfa wrth i ymwelwyr gyrraedd yn y bore. Yn dilyn hyn cafwyd perfformiadau ar safle Capel Pen-rhiw a Sefydliad y Gweithwyr Oakdale yn ddiweddarach yn y dydd. Perfformiodd y côr amrywiaeth o ganeuon yn Gymraeg ac yn Saesneg, gan gynnwys perfformiad twymgalon o’r gân fythol boblogaidd, Calon Lân. Ymatebodd ymwelwyr yn dda iawn i’r awyrgylch hapus a gwresog a gafwyd gan y côr drwy gydol y dydd. Diolch i holl aelodau gwych y côr a helpodd i’w wneud yn ddigwyddiad mor arbennig. 

Cynhaliwyd marchnad stondinau gwybodaeth yn y prif gyntedd hefyd, gyda sawl sefydliad yn cynnal gweithgareddau crefft galw heibio, fel addurno fframiau cardfwrdd siâp calon. Roedd y gweithgareddau yma’n boblogaidd iawn gyda phlant ac oedolion fel ei gilydd ac yn galluogi’r sefydliadau partner i siarad ag ymwelwyr am eu gwasanaethau yn fwy manwl wrth i bobl dreulio amser ar y stondinau yn cymryd rhan yn y gweithgareddau crefft oedd ar gael. Roedd wyth stondin i gyd, yn cynnwys Canolfan Ganser Felindre, Oasis Caerdydd, Prosiect Hapus (Iechyd Cyhoeddus Cymru), grŵp cymorth dementia Memory Jar, Mudiad Meithrin/Cymraeg i Blant, Gwasanaeth Ambiwlans Cymru a Platfform – yr elusen iechyd meddwl, yn ogystal â stondin gan yr Amgueddfa yn hyrwyddo rhaglen Iechyd a Lles Amgueddfa Cymru, yn enwedig y Prosiect Amgueddfeydd yn Ysbrydoli Atgofion. 

Rydyn ni’n amcangyfrif bod y farchnad wedi ymgysylltu â thua 165 o bobl drwy gydol y dydd.

Yn ystod y dydd cynhaliwyd gweithgareddau amrywiol yn Sain Ffagan gyda’r nod o ddarparu amgylchedd ymlaciol i fwynhau ac ymgysylltu â chasgliadau’r amgueddfa mewn ffordd greadigol. Roedd y rhain yn cynnwys gweithdai crefft gwlân a gwehyddu gan ddefnyddio ein hatgynhyrchiadau o wyddiau llaw o’r Oes Haearn, teithiau cerdded myfyriol ym myd natur yn archwilio gofodau tu allan, fflora a ffawna’r amgueddfa, a gweithdy creu Llwy Garu bapur eich hun wedi’i hysbrydoli gan y casgliad Llwyau Caru yn oriel Gweithdy, wedi’i gynnal gan yr artist Nia Skyrme.

Roedd y gweithdai gwehyddu lle roedd pobl yn gallu creu eu nod llyfr gwlân eu hunain i fynd adref gyda nhw yn boblogaidd iawn. Roedd yr adborth yn gadarnhaol iawn gyda llawer o bobl yn dweud pa mor ymlaciol a myfyriol oedd y gweithgaredd iddyn nhw a pha mor hyfryd oedd hi i wneud rhywbeth drostyn nhw eu hunain wrth dreulio amser gyda theulu a ffrindiau. Dywedodd llawer o rieni a gymerodd ran yn y sesiwn pa mor hyfryd oedd hi i wneud rhywbeth y gallen nhw roi cynnig arno eu hunain, gyda’u plant, gan ddysgu sgil newydd a mwynhau’r broses greadigol gyda’i gilydd. Roedd y plant a gymerodd ran i’w gweld yn canolbwyntio ac yn y mwynhau’r gweithdai ac yn gadael yn falch iawn gyda’u llyfrnodau gwlanog! 

Soniodd y bobl a gymerodd ran ar y teithiau natur myfyriol pa mor ymlaciol a heddychlon oedd y profiad iddyn nhw, a’u bod hefyd yn gweld y teithiau’n ddiddorol ac yn llawn gwybodaeth. Rhannodd Ian Daniel, a arweiniodd y teithiau cerdded, dechnegau meddwlgarwch gyda phobl i fynd gyda nhw a’u defnyddio yn eu bywydau bob dydd, yn ogystal â ffeithiau diddorol am y fflora a’r ffawna ar eu taith gerdded. 

Cafodd yr artist Nia Skyrme, a fu’n arwain y gweithgaredd Llwy Garu yn y Gweithdy, brynhawn prysur iawn gydag o leiaf 95 o bobl yn galw draw i gymryd rhan yn ystod y sesiwn. Gwnaeth y cyfranogwyr lwyau caru papur hardd yn cynrychioli beth oedd yn bwysig iddyn nhw, wedi’u hysbrydoli gan yr arddangosfa hyfryd yn oriel Gweithdy drws nesaf i’r sesiwn. 

Roedd teuluoedd â phlant hŷn yn gallu cymryd rhan yn y gweithgaredd celf hygyrch yma gyda’i gilydd, ac roedd rhieni plant ifanc iawn yn gallu mwynhau gweithgaredd creadigol yn heddychlon tra roedd eu babanod yn cysgu. Roedd hi’n ffordd hyfryd o annog ymwelwyr i gysylltu â’r casgliadau mewn ffordd wahanol; roedd yr adborth yn gadarnhaol iawn.

Roedd y tywydd yn hyfryd ar 25 Ionawr. Roedd yr haul yn gwenu drwy’r dydd, gan ddenu llawer o ymwelwyr i Sain Ffagan – llawer mwy nag y bydden ni’n ei ddisgwyl fel arfer ar ddiwedd mis Ionawr. Rhoddodd hyn hwb mawr i’r ŵyl a chaniatáu i ni hyrwyddo ‘amgueddfeydd er lles’ i gynulleidfa eang.

Big Pit

Yn Big Pit roedd amrywiaeth o weithgareddau i’w harchebu a gweithgareddau galw heibio. 

Drwy gydol y dydd, bu Len Howell, sydd â dros 50 mlynedd o brofiad o weithio fel gof mewn pwll glo, yn arwain sesiynau gwaith gof yn yr efail yn Big Pit. Bwriad rhain oedd helpu dynion i ymdopi â straen drwy gymryd rhan mewn gweithgaredd corfforol a ‘tharo’r einion yn galed’. Gydag arweiniad, roedd y cyfranogwyr yn gallu gweithio gyda dur poeth a gwneud calon fach i fynd adref gyda nhw. 

Arweiniodd y bardd Patrick Jones weithdai ‘Ysgrifennu er Lles’ er mwyn ceisio curo diflastod mis Ionawr. Drwy weithdy hwyliog ac ysgafn o ddarllen, gwrando a thrafod cerddi, bu cyfranogwyr hefyd yn cymryd rhan mewn ymarferion ysgrifennu a gynlluniwyd i godi hwyliau. Dywedodd pob un o’r cyfranogwyr fod lefel eu bodlonrwydd a’u hapusrwydd wedi codi erbyn diwedd y gweithdy, ac roedd pawb yn hapus i rannu eu meddyliau a’u teimladau mewn ffilm fer a wnaed ar y diwrnod.

Cymerodd teuluoedd ran mewn gweithgaredd ‘Creu Llwy Garu’, a dysgu am y gwahanol symbolau ac ystyron, cyn dylunio a chreu eu llwy eu hunain. Rhoddodd y gweithgaredd difyr yma gyfle i bobl ymlacio a sgwrsio ag arweinwyr y gweithdai, a manteisiodd llawer o bobl ar y cyfle hefyd i wisgo gwisgoedd mwyngloddio yn erbyn cefnlen hanesyddol, wrth archwilio’r thema ‘Cynefin’. 

Daeth nifer o sefydliadau sy’n gallu helpu gyda lles meddwl cadarnhaol a chyfeirio pobl at ragor o wybodaeth i’r farchnad ar y diwrnod. 

Cafodd Andy’s Man Club, grŵp cerdded Take a Stroll Torfaen, Sport in Mind, Torfaen Talks CIC, Cymdeithas Alzheimer’s Cymru ac Iechyd Cyhoeddus Cymru i gyd gyfleoedd i ymgysylltu â’r cyhoedd a hyrwyddo’r cymorth, y cyngor a’r arweiniad maen nhw’n eu darparu. Fe wnaeth yr ymwelwyr fwynhau chwarae tenis bwrdd ar y bwrdd a ddarparwyd gan Sport in Mind (ac ambell i dwrnamaint mwy difrifol). Llwyddodd Iechyd Cyhoeddus Cymru i annog sefydliadau i gofrestru fel cefnogwyr Hapus.

Amgueddfa Wlân Cymru 

Yn Amgueddfa Wlân Cymru, gwahoddwyd ymwelwyr i fachu paned, codi cacen gri siâp calon a gwrando ar alawon melfedaidd y delynores Delyth Jenkins. Perfformiodd Delyth drwy gydol y dydd, a rhoddodd ymdeimlad o dawelwch a llonyddwch i’r Amgueddfa. Roedd yr ymwelwyr yn ei gwerthfawrogi’n fawr. 

Amgueddfa Genedlaethol Caerdydd

Yn Amgueddfa Genedlaethol Caerdydd achubwyd ar y cyfle i dreialu ein Llwybr Celf Meddyliol sydd newydd ei ddatblygu. Mae Louise Rogers, un o’n hwyluswyr yn y tîm Dysgu wedi treulio amser dros y flwyddyn ddiwethaf yn datblygu’r adnoddau ar gyfer y llwybr hunan-arweiniol a gwahoddiad i brofi’r orielau celf mewn ffordd fyfyriol. Ar y diwrnod, arweiniodd Louise ddau lwybr myfyriol, gan annog cyfranogwyr i edrych ar gelf o safbwynt myfyriol yn unig, heb bwysau, ac i fwynhau’r gelfyddyd syml o ‘edrych’.

Yn ôl ymchwil, mae’r rhan fwyaf o bobl yn edrych ar waith celf am tua saith eiliad, ond roedd y sesiwn yn annog pobl i gymryd mwy o amser i edrych ac amsugno’r hyn roedden nhw’n ei weld, yn lle rhuthro drwy’r orielau. Arweiniodd hyn at ddarganfod mwy o fanylion ym mhob darn o waith, ac roedd defnyddio’r synhwyrau a’r dychymyg yn galluogi pobl i ddelweddu straeon posib am y gweithiau celf. Roedd hwn yn brofiad newydd i’r holl gyfranogwyr, ac fe wnaeth pawb ymlacio i’w ffordd eu hunain o ryngweithio â’r gelfyddyd. Rydyn ni’n gobeithio y bydd adnoddau fel y rhain yn annog pobl i edrych ar yr orielau fel gofod diogel ac anfeirniadol i gael seibiant o’u harferion dyddiol prysur, ac i fwynhau eiliadau o dawelwch.

Diolch i’n holl sefydliadau partner anhygoel, aelodau hyfryd Côr Sally’s Angels, arweinwyr y gweithdai gwych a phawb a ddaeth i gymryd rhan. Fydden ni ddim wedi gallu ei wneud hebddoch chi. 

Dywedodd y bobl a ddaeth i’r digwyddiadau yn y gwahanol amgueddfeydd eu bod yn gwerthfawrogi gallu galw heibio i sesiynau yn rhad ac am ddim, gan gael gwared ar y straen o ddifyrru plant yn ystod cyfnod ariannol anodd.

Diolch yn arbennig i Brosiect Hapus Iechyd Cyhoeddus Cymru am gefnogi’r ŵyl gyda chyllid, gan ein galluogi i gynnig mwy o gyfleoedd a gweithio gyda’r gweithwyr creadigol llawrydd a helpodd i wneud y digwyddiad yn gymaint o lwyddiant. Dilynwch y ddolen i ddarganfod mwy am Brosiect Hapus a chofrestru fel cefnogwr. 

Diolch hefyd i holl staff yr amgueddfa a gefnogodd y digwyddiad, arwain sesiynau a helpu gyda’r gwaith trefnu ar y diwrnod. 

Fel gwaddol i’r ŵyl, rydyn ni wedi cynhyrchu cyfres o ffilmiau byrion sy’n cael eu lansio yn ystod Wythnos Ymwybyddiaeth Iechyd Meddwl. Diolch i Glyn Roberts a Tom Maloney am weithio i greu cofnod o’r holl weithgareddau bendigedig a’r eiliadau hyfryd a rannwyd yn ystod y dydd. Rydyn ni’n edrych ymlaen at rannu’r canlyniadau! 

Byddwn hefyd yn gweithio ar ddatblygu adnoddau meddwlgarwch mewn cydweithrediad â Meddwlgarwch Cymru ar gyfer ein hamgueddfeydd, yn ogystal â chroesawu pobl greadigol llawrydd i gyflwyno gweithdai lles sy’n ystyriol o ddementia wedi’u hysbrydoli gan ein casgliadau. Cadwch lygad am ragor o fanylion. 

The learning team at National Waterfront Museum are always trying to help assist learners and teaching professionals to learn more about Welsh history and now they are creating audio recordings that go through the story of smelting copper in Swansea. The first recording can be found here or on SoundCloud and there will be more to follow. Be sure to look at the Learn pages for the National Waterfront Museum for learning resources. 

The Smelting Pot | Episode One | What is Copper and why Swansea became Copperopolis

Join Leisa and Rebecca from the National Waterfront Museum in Swansea, to learn about what copper is and why Swansea became known as Copperopolis.

Find out more about daily life in Swansea in 1851 here

Chwarelwyr Amgueddfa Lechi Cymru yn symud o’r chwarel i’r castell!  

Am y tro cyntaf erioed mae chwarelwyr llechi yn gweithio yng Nghastell Penrhyn – cartref un o berchnogion chwarel cyfoethocaf Cymru. 

Mae chwarelwyr o Amgueddfa Lechi Cymru, sydd fel arfer i’w gweld yn yr amgueddfa yn Llanberis, wedi symud dros-dro i arddangos eu sgil a’u crefft yn y Castell. 

Mae hyn yn digwydd wrth i Amgueddfa Lechi Cymru gau ei drysau am gyfnod ar gyfer ailddatblygiad mawr. Oherwydd y gwaith hwn mae’r amgueddfa, sy’n rhan o deulu Amgueddfa Cymru, wedi penderfynu rhannu ei stori mewn lleoliadau eraill o fewn safle treftadaeth byd Tirwedd Llechi Gogledd-orllewin Cymru. 

Sefydlwyd Chwarel y Penrhyn gan y teulu Pennant. Roedd yn un o brif chwareli llechi Cymru am bron i 150 o flynyddoedd, ac roedd yr amodau gweithio’n galed iawn yno. Ym 1900, aeth dros 2,000 o weithwyr ar streic am well cyflogau ac amodau gweithio – penllanw blynyddoedd lawer o wrthdaro ac anfodlonrwydd. 

Roedd Streic y Penrhyn yn un hir a chwerw. Fe barodd dros dair blynedd, un o’r streiciau diwydiannol hiraf yn hanes Prydain, ac achosodd galedi difrifol i’r chwarelwyr a’u teuluoedd. Rhwygwyd y gymuned yn ddwy; rhwng y ‘streicwyr’ a achosodd yn driw i’r streic neu adael i ddod o hyd i waith arall, a’r ‘bradwyr’ a ddychwelodd i’r chwarel. ⁠ 

I nifer o drigolion yr ardal, mae’r Castell yn dal i fod yn symbol o gyfoeth a gormes. Yn hanesyddol, fyddai’r chwarelwyr byth yn croesi trothwy’r Castell, ac mae llawer o’u teuluoedd wedi cadw draw ar hyd y blynyddoedd. 

Mae Castell Penrhyn a’r gerddi bellach dan ofal Ymddiriedolaeth Genedlaethol Cymru, ac mae’r safle wedi bod yn cydweithio gyda thrigolion yr ardal ac artistiaid ers dros ddegawd i rannu mwy o’r hanes, ac ailgysylltu â’r gymuned leol, fel yr esboniodd Ceri Williams, Rheolwr Cyffredinol Castell Penrhyn: 

“Dros y degawd a mwy diwethaf, rydym wedi bod yn ail-edrych ar ein ffordd o rannu hanes a chysylltiadau diwydiannol a threfedigaethol Castell Penrhyn. Rydym wedi cyflawni cymaint ar hyd y cyfnod, ond mae croesawu’r chwarelwyr i’r castell yn garreg filltir arwyddocaol o ran ailgysylltu’r gymuned â’r safle hanesyddol hwn. 

⁠Yn barod, mae torfeydd wedi bod yn ymgasglu i wylio’r arddangosfa hollti llechi, sydd yn ddathliad o grefftwyr lleol, ond hefyd yn brofiad sy’n ychwanegu at hanes diwydiannol y castell. Edrychwn ymlaen at barhau i weithio gydag Amgueddfa Lechi Cymru dros y misoedd i ddod, a chynnig ymweliad unigryw a chofiadwy i Gastell Penrhyn.”

I Amgueddfa Lechi Cymru, mae’r cyfle i’w chwarelwyr arddangos eu gwaith yng Nghastell Penrhyn yn rhan allweddol o’r rhaglen ailddatblygu, ac yn benodol ymgyrch Amgueddfa ar y Lôn yn 2025, sy’n adleoli elfennau o’r amgueddfa tra bod y safle ar gau. 

Dywedodd Elen Roberts, Pennaeth Amgueddfa Lechi Cymru: 

“Rydym yn ddiolchgar iawn i’r tîm yng Nghastell Penrhyn ac i Ymddiriedolaeth Genedlaethol Cymru am roi’r cyfle unigryw hwn i ni gydweithio fel rhan o raglen ailddatblygu Amgueddfa Lechi Cymru.  Rydym wedi gweithio’n agos gyda’r Ymddiriedolaeth dros y blynyddoedd i rannu hanes y diwydiant llechi, ac mae’r cyfle i rannu sgiliau a straeon ein chwarelwyr yn beth mawr i’r ddwy ochr. Bydd symud i Gastell Penrhyn – ac i safleoedd eraill yn yr ardal Treftadaeth Byd – yn ystod ailddatblygiad yr amgueddfa yn gyfle i ni gyrraedd cynulleidfaoedd newydd a sicrhau bod ein stori yn parhau tu hwnt i furiau’r amgueddfa. 

Bydd ein staff ar eu hennill o gael dal i weithio gyda’r cyhoedd, a gwella eu gwybodaeth o hanes y llechi, a gobeithio y bydd ymwelwyr ar eu hennill o gwrdd â staff yr amgueddfa mewn lleoliadau newydd a fydd – ynghyd â’r cynnig presennol i ymwelwyr â Chastell Penrhyn – yn cynnig persbectif newydd ar stori’r llechi.”

Mae’r Amgueddfa a’r Castell yn rhannau allweddol o safle Treftadaeth Byd Tirwedd Llechi Gogledd-orllewin Cymru. Croesawyd y datblygiad gan yr Arglwydd Dafydd Wigley, Cadeirydd Partneriaeth Llechi Cymru:

 “Mae Cyngor Gwynedd a’i bartneriaid wedi cydweithio ers blynyddoedd i ddatblygu partneriaeth gref er mwyn sicrhau statws treftadaeth byd i Dirwedd Llechi Gogledd-orllewin Cymru. Mae canlyniadau’r bartneriaeth gref hon nawr yn dwyn ffrwyth wrth i ni weld buddsoddiad sylweddol o dros £30m drwy raglen weithgareddau Llewyrch o’r Llechi – fel y rhai yn Amgueddfa Lechi Cymru a lleoliadau eraill ar draws yr ardal. Rydym hefyd yn gweld ffyrdd newydd ac arloesol o gydweithio i gyrraedd cynulleidfaoedd newydd, cynnig profiadau newydd, a rhannu stori fyd-eang llechi Cymru.” 

Mae’r chwarelwyr yng Nghastell Penrhyn bob dydd yn ystod 2025.                                         

Am fwy o hanes y Castell ewch i wefan Castell Penrhyn: www.nationaltrust.org.uk/cy/visit/wales/penrhyn-castle-and-garden

Bob blwyddyn ar 22 Ebrill, mae Diwrnod y Ddaear yn cael ei ddathlu ledled y byd.  Mae nod Diwrnod y Ddaear yn syml i: “arallgyfeirio, addysgu ac i ysgogi’r mudiad amgylcheddol ledled y byd”.  Mae 2025 yn nodi pen-blwydd 55 mlynedd Diwrnod y Ddaear a’r thema yw “Ein Grym, Ein Planed”. 

Cyhoeddodd Amgueddfa Cymru argyfwng hinsawdd ac argyfwng natur yn 2019.  Rydym wedi cymryd ein hymrwymiad i warchod yr amgylchedd o ddifrif ers tro, ond ers y garreg filltir bwysig hon, rydym wedi cynyddu ein hymdrechion ac wedi rhoi ysbrydoliaeth i eraill ei dilyn.  Mae Amgueddfa Cymru mewn sefyllfa unigryw i fod yn ganolfan dysg a darganfod ar gyfer y cyhoedd yng Nghymru ac ymwelwyr o bell.  Rydym wedi ymrwymo i warchod eitemau hanesyddol, cynnal adeiladau hardd, cadw sgiliau traddodiadol yn fyw a lleihau ein heffaith negyddol ar yr amgylchedd – hyn i gyd fel y gall cenedlaethau’r dyfodol fwynhau a chael eu hysbrydoli gan yr un pethau yr ydym ni wedi bod yn ddigon ffodus i’w profi.

Mae’r blog hwn yn archwilio rhai meysydd lle mae Amgueddfa Cymru wedi bod yn weithgar.  Boed gartref neu yn y gwaith, sut allech chi gyfrannu at athroniaeth Diwrnod y Ddaear?

Bioamrywiaeth a Natur

Mae gan Amgueddfa Cymru amrywiaeth o fannau awyr agored – o’r tirweddau dramatig o amgylch Amgueddfa Lechi Cymru yn Llanberis, i rostir ysgubol Big Pit ym Mlaenafon, i ddôl corsiog tawel Amgueddfa Wlân Cymru yn Nre-fach Felindre.  Mae amrywiaeth eang o rywogaethau yn byw yn y cynefinoedd arbennig hyn.

Mae Amgueddfa Cymru yn ffodus i gael tîm o guraduron gwyddorau naturiol ymroddedig sy’n arbenigo mewn botaneg a sŵoleg.  Yn ogystal â gofalu am gasgliad sylweddol yr Amgueddfa (tua 5 miliwn o wrthrychau), mae’r curaduron yn cymryd rhan weithredol mewn gwaith maes ac ymchwil.  Mae’r curaduron yn cynnal arolygon ar ein wyth safle ac yn argymell camau gweithredu i gynnal a gwella’r cynefinoedd, er mwyn cynyddu’r cyfleoedd o gynyddu bioamrywiaeth.  Dros amser, bydd yn ddiddorol gweld sut mae newid yn yr hinsawdd yn effeithio ar y rhywogaethau sy’n byw ar y safleoedd.

Yn Amgueddfa Genedlaethol Caerdydd a Sain Ffagan Amgueddfa Werin Cymru, mae’r tîm garddio a’r tîm gwirfoddoli yn gweithio i ddatblygu dolydd blodau gwyllt trwy hau cribell felen a chymryd rhan yn “Mai Di-dor” (a Mehefin, Gorffennaf ac ati).  Bydd gweithgareddau o’r fath yn annog pryfed peillio i’r ardal.  Beth am ymweld yn y gwanwyn neu’r haf i weld faint o rywogaethau y gallwch chi eu hadnabod?  Fel arall, ewch i Amgueddfa Wlân Cymru a dilynwch lwybr y ddôl sy’n addas i deuluoedd.

Digwyddiadau bioamrywiaeth a natur sydd ar ddod

• Yr Wythnos Werdd Fawr, 7 – 15 Mehefin 2025
• Wythnos Natur Cymru, 5 – 13 Gorffennaf 2025
• Dathlu byd natur yn Sain Ffagan, 12 Gorffennaf 2025
• Pen-blwydd 20 mlynedd Bylbiau’r Gwanwyn i Ysgolion, yn dechrau ym mis Medi 2025

Cynaliadwyedd, Ailddefnyddio a Hunangynhaliaeth

Mae nifer o safleoedd Amgueddfa Cymru yn arddangos dulliau cynaliadwy a ffyrdd cynaliadwy o fyw o’r gorffennol.  Gall y dulliau a’r deunyddiau a ddefnyddiwyd i godi’r adeiladau hanesyddol a ailgodwyd yn Sain Ffagan ddarparu pwyntiau dysgu i ni heddiw.  Mae hanes dyfeisgarwch meddyliau Cymreig yn cael ei fynegi yn Amgueddfa Genedlaethol y Glannau, Abertawe, ac mae Amgueddfa Wlân Cymru ac Amgueddfa Lechi Cymru yn dangos sut y bu i ddiwydiannau allweddol Cymru reoli pŵer dŵr a dangos lefel hynod o hunangynhaliaeth.

Mae symud o economi llinol (cymryd, gwneud, gwastraffu) a thuag at economi gylchol yn allweddol i ddiogelu adnoddau’r blaned ar gyfer cenedlaethau’r dyfodol.  Enghraifft ddiweddar o ddiwylliant ailddefnyddio Amgueddfa Cymru yw’r gwaith adnewyddu’r siop yn Big Pit.  Cafodd hen ddramiau glo eu hadfer, a’u hadnewyddu’n ofalus ac maent bellach yn cymryd lle amlwg fel nodwedd arddangos yn y siop.

• Agoriad mawreddog siop Big Pit, 28 Ebrill 2025

Datgarboneiddio

Mae Amgueddfa Cymru ar genhadaeth i ddatgarboneiddio ei hystâd adeiledig.  Mae gwaith wedi bod yn mynd rhagddo i leihau’r defnydd o danwydd ffosil ar safleoedd drwy uwchraddio cyfarpar i fersiynau mwy effeithlon a thrwy newid systemau gwresogi â systemau trydan amgen (e.e. pympiau gwres o’r aer).  Dros bum mlynedd (2019/2020 i 2023/2024), mae’r defnydd o nwy naturiol wedi gostwng 36%.  Mae Amgueddfa Lleng Rufeinig Cymru ac Amgueddfa Lechi Cymru eisoes yn cael eu gwresogi a’u pweru’n gyfan gwbl gan drydan o ffynonellau 100% adnewyddadwy.

Cynhaliwyd prosiect sylweddol rhwng Ionawr a Mawrth 2025 pan gafodd systemau gwresogi tanwydd ffosil (nwy naturiol, LPG ac olew) eu disodli mewn wyth adeilad ar bedwar safle gan bympiau gwres o’r aer.  Gwnaethpwyd y gwaith diolch i gyllid gan Wasanaeth Ynni Llywodraeth Cymru a bydd yn lleihau ein hallyriadau carbon ymhellach.