Sain Ffagan dan eira: Teithiau tywys o Eglwys Teilo Sant am fynd yn eu blaen yfory - os fydd yr eira'n cadw draw!

Dyw safle Sain Ffagan ddim mor dawel â hyn fel arfer. Ar bnawn anghynnes ym mis Tachwedd, hyd yn oed, gallwch ddod o hyd i'r ymwelwyr mwya' penderfynol yn cerdded hyd y safle ym ymweld â'r orielau a'r tai hanesyddol. Ar hyn o bryd, fodd bynnag, yr unig ymwelwyr sydd 'di bod yn heidio i'r safle yw'r adar sydd wedi ymgartrefu yn y grwychoedd, a mentro at y swyddfeydd â'r prif adeilad i chwilio am fwyd. Bnawn Gwener, cefais weithio yng nghwmni dwy gornchwiglen oedd wedi mentro i'r brif fynedfa i fwynhau gweddill haul y prynhawn.

Yr unig bobl ar y safle heddiw yw'n Gofalwyr, Crefftwyr ac Amaethyddwyr, sy'n brysur yn clirio lluwchiau a halltu llwybrau. Mae seiniau, lliwiau ac aroglau ein 'Nosweithiau Nadolig'* wedi hen ddiflannu, prin y byddech yn gallu credu eu bod wedi bod yma yn y lle cynta'. Mae'r safle yn rhyfedd o dawel - ac er ei bod hi'n eithriadol o brydferth yma, 'dyw hi heb fod yn ddigon diogel i agor y safle i ymwelwyr ar sawl achlysur yn ystod yr wythnos ddiwethaf.

Yn yr eira, mae Eglwys Teilo Sant yn edrych yn llawer llai llachar nag yr oedd hi yn ystod yr haf. Fel yr arferir gydag adeiladau hanesyddol, mae'r gwyngalch sy'n gorchuddio'r waliau allanol wedi derbyn y gwaethaf o effeithiau'r gaeaf, yn hytrach na'r adeilad ei hun, a chaiff ei ail-beintio ar y muriau pan fydd y tywydd yn fwynach. Mae'r tu fewn, fodd bynnag, mor llachar ag yr oedd ar achlysur agor yr adeilad ar y safle ym 2007 - ac, fe obeithiwn, mor llachar ag yr oedd ym 1500-1530.

Mae cynllun y murluniau bron wedi'i gwblhau, er bod rhai o'r arysgrifiadau Lladin yn llawer anoddach i'w dadansoddi na'r disgwyl. Mae Capel y Gogledd wedi'i addurno i gynnwys murluniau o Dewi a Theilo Sant, yn ogystal a ffigwr o beth dybiwn ni yw noddwyr lleol o oes y Tuduriaid. Cyfansoddwyd y cynllun gan ddefnyddio darnau brau o'r plaster yr achubwyd o safle gwreiddiol yr Eglwys ym Mhontarddulais. Ble 'roedd plastr wedi dirywio, neu'r pigment wedi pylu, defnyddiwyd esiamplau o furluniau tebyg mewn eglwysi Cymreig fel ffynonellau, i sicrhau bod yr ail-addurno mor gywir ac y gall fod.

Er nad yw Capel y Gogledd yn hygyrch i'r ymwelydd (yn bennaf am fod rhai o ddodrefn hynaf ein casgliad yma yn Sain Ffagan yn cael eu harddangos ym mhen dwyreiniol yr Eglwys), gellir gweld y murluniau hyn trwy'r sgriniau cerfiedig. Mae'r rheiny hefyd wedi cael eu lliwio yn ddiweddar, gan Fleur Kelly, artist sydd wedi gweithio gyda ein tîm o grefftwyr i addurno sawl cerfiad yn yr adeilad.

Os bydd yr eira yn cadw draw, bwriedir gynnal y teithiau tywys a hysbysebwyd yfory a dydd Gwener (14-15 Ionawr), gan gychwyn yn yr Eglwys am 12:00, 13:00 a 14:00. Erfynwn arnoch, fodd bynnag, i alw o flaen llaw i wneud yn siwr bod yr amgueddfa ar agor, a'r Eglwys yn hygyrch ar (029) 2057 3500. Gallwch gerdded i'r Eglwys mewn 10 munud ar ddiwrnod clir, felly cofiwch ystyried hyn pan yn dewis pa 'sgidie i'w gwisgo!
Cadwch yn gynnes, a gobeithio y gwelaf i chi yn yr Eglwys!

*taffi triog; bandiau pres; dail llawryf; mwg coed a sgidie gwlyb, rhag ofn eich bod eisiau gwybod!