Cwpan-benglog-flog

Ymddengys mai cwpannau-penglog yw'r 'zeitgeist' hanesyddol diweddara'.

Mae'r cyfryngau wrth eu bodd hefo straeon hanesyddol sydd 'chyding yn ych-a-fi, ac felly roedd darganfyddiad sawl penglog-gwpan yn Cheddar Gorge yn stori fawr, yn ymddangos ar y Beeb, y Guardian ac hydynoed ar hipster-flog Boing Boing. Defnyddwyd y cwpannau, sy' tua 15,000 mlwydd oed, ar achylsuron arbennig, a maent wedi eu gwneud o benglogau dynol.

Llamwch 'mlaen tua 14,000 o flynyddoedd, i 1057CE (neu 1057AD, yn dibynnu ar sut 'dych chi'n gweld pethe). Yno, fe ddowch ar draws ddarn o benglog pwysig iawn yn hanes Cymru - sydd hefyd yn gwpan arian.

Ymhell o bortread aflednais y cyfryngau o'n cyn-daid, yn yfed gwaed o benglog ei gyfarwydd, mae'r benglog arbennig hon yn dweud hanes llawer mwy sid't, un sy'n eiddo i deulu aristocrataidd Cymreig. Yn wir, mae'r benglog ei hun wedi ei gosod mewn arian o Garrard's yn Llundain, a byddai'n cael ei defnyddio mewn llwncdestun wrth rhai o fyrddau gwledd uchelwyr Cymru. Roedd hefyd, yn ôl yr hanes, yn arfer eistedd ar ysgwyddau sanctaidd un o enwogion Cymru: Teilo. Y benglog, hynny yw, nid y gwpan.

Erbyn hyn, mae'n cael ei gadw yng Nghadeirlan Llandaf, ble 'mae angen gwneud apwyntiad arbennig i'w weld. Fe es i lawr i'w weld yr wythnos diwetha', tra'n paratoi ar gyfer fy sgwrs 'Holy Relics!'y dydd Sadwrn 'ma.

Mae'r gwpan wedi'i selio y tu ôl i wydr, i arbed yr arian rhag cerydu. Rwy'n gofyn, felly, eich bod yn maddau ambell i adlewyrchiad ar y llun. Mae cysgod gofalwr chwilfrydig y benglog yn ymddangos yn rhai ohonynt, fel ysbryd mewn siwt!

Cwpan-benglog Teilo, Cadeirlan Llandaf

Cafodd y benglog ei hetifeddu gan genedlaethau o'r teulu Mathew, ac roedd y traddodiad o yfed ohono'n adlais o gredoau ac arferion yr Eglwys gynnar. Roedd corff, neu ran o gorff Sant, yn wrthrych pwysig a phwerus iawn. Mae llawer o eglwysi wedi eu hadeiladu yn sgil presenoldeb esgyrn Cristnogion cynnar, pwysig, sy'n cael eu cadw oddi fewn i allorau, er enghraifft. Mae addoli yn defnyddio creiriau yn dal i ddigwydd, yn ogystal â'u cyfnewid - sy'n fater sensitif iawn i lawer.

Mae tudalen ar Ebay, hyd yn oed, sy'n eich cynghori ar sut i werthu a phrynnu creiriau, heb dorri rheolau Catholig. Os edrychwch chi ar wefan Celf Coll Interpol (un o fy hoff lefydd ar y we i gyd, yma), mae'n dangos i ni fod eiconau a chreiriau, o bob crefydd, yn dal i fod yn wrthrychau pwerus sy'n denu pob math o bobl atynt - hyd yn oed yr rheini sy'n dwyn.

Rwy wrthi'n ysgrifennu'r sgwrs ar hyn o bryd, yn barod ar gyfer dydd Sadwrn. Mae'n gyfnod cyffrous, ble mae'r holl wybodaeth 'ma'n chwyrlïo yn fy mhen, cyn y byddant yn setlo yn ryw fath o sgript gaboledig. Dwi am fynd i roi fy nhrwyn yn ôl ar y maen, felly. Neu falle a'f fi am baned o de yn gynta...