: LHDT+

I ddathlu Mis Balchder eleni, bydd rhai o'n cynhyrchwyr amgueddfa cymru anhygoel yn cynnal gweithdai ar thema Balchder ar draws rhai o'n hamgueddfeydd ym mis Mehefin. Fel rhan o'r dathliad hwnnw, gofynnon ni iddyn nhw fyfyrio ar y themâu a'r ysbrydoliaeth y tu ôl i'w gweithdy a'r hyn y mae Balchder yn ei olygu iddyn nhw.

Mae hanes ciwar yn llawn symbolaeth, ac elfen fawr o hyn oedd symbolaeth blodau. Fel cyfeiriad dilornus neu wedi'i adennill, ac fel modd i gyfathrebu ag aelodau eraill y gymuned, mae blodau yn gwau drwy ein hanes.

Mae fioled wedi'i gysylltu â'r lesbiaidd a'r benywaidd ers canrifoedd a'r carnasiwn gwyrdd yn fodd i ddynion hoyw adnabod ei gilydd. Daeth 'pansi' yn enw dilornus am ddyn merchetaidd ond defnyddiwyd lafant (y blodyn a'r lliw) ers degawdau fel symbol o frwydr a rhyddid cwiar.

Yn archifau Amgueddfa Cymru mae cyfoeth o'r symbolaeth flodeuog hon, mewn bathodynnau protest a gweithiau celf, yn arwydd o'r cyswllt â blodau drwy ein hanes.

Fioled

Yn y 6ed ganrif disgrifiodd Sappho, bardd o ynys Lesbos, ei chariad benywaidd yn gwisgo tiara fioled. Mae Sappho yn enwog am y farddoniaeth gariadus, erotig, ‘saffig’ sy'n dwyn ei henw ac a gafodd ddylanwad mawr ar iaith ac eiconograffi lesbiaidd a rhywioldeb benywaidd. Does dim dwywaith bod ei defnydd o flodau yn ei barddoniaeth wedi cyfrannu at amlygrwydd blodau yn y diwylliant cwiar dros y canrifoedd.

Ym Mharis ar droad yr 20fed ganrif roedd blodau fioled yn addurn cyffredin i fenywod y 'Paris Lesbos' – menywod hoyw fyddai'n defnyddio'r blodau fel arwydd o'u cymuned, rhoddion i'w gilydd, ac wrth gael eu claddu.

Cyrhaeddodd y symbol America drwy Broadway a'r ddrama Ffrengig, the Captive. Mae'r blodyn yn cael ei ddefnyddio fel symbol o gariad saffig wrth i fenyw roi tusw o flodau fioled yn rhodd i'w chariad. Achosodd hyn sgandal yn Efrog Newydd – cafodd y ddrama ei gwahardd, cwympodd gwerthiant blodau fioled, a chyflwynwyd deddf 'anwedduster' yn y dalaith. ⁠Er gwaetha'r ymateb, roedd cefnogwyr ym Mharis yn dal i wisgo blodau fioled yn eu llabedi a'u beltiau.

Mae'r lliw fioled wedi bod yn amlwg yn hanes mudiadau LHDTC+ hefyd. Roedd ar y faner Balchder cyntaf a grëwyd gan yr artist Gilbert Baker yng Nghaliffornia yn 1978. Mae'n dal yno ar y faner Balchder heddiw, ac ar faneri balchder blaengar a chynhwysol eraill. Fel symbol sydd wedi para a thyfu dros fileniwm a mwy, mae'n symbol addas o ysbryd a dyfalbarhad y gymuned LHDTC+.

Y Pansis

Ar droad yr ugeinfed ganrif roedd sawl term 'blodeuog' am ddynion merchetaidd, neu hoyw a'r un mwyaf cyffredin oedd 'pansi'. ⁠ Yr enw ar y twf mewn bywyd nos cwiar a chlybiau drag mewn dinasoedd fel Efrog Newydd, Los Angeles a Chicago oedd y 'panzy craze'. Roedd cymunedau tebyg ar draws Ewrop – yn Llundain, Paris a Berlin cyn twf awdurdodyddiaeth a'r Natsïaid.
Daeth y Dirwasgiad Mawr, yr Ail Ryfel Byd a diddymu'r Gwaharddiad ar alcohol yn America â diwedd i'r cyfnod byr o ryddid i'r gymuned LHDTC+, ond parhaodd y pansi fel symbol. Mae'n cael ei ddefnyddio'n ddirmygus gan rai pobl hyd heddiw, ond mae pansi hefyd wedi cael ei hawlio gan y gymuned fel term hoffus.

Lafant

Defnyddiwyd y lliw lafant i gynrychioli'r gymuned LHDTC+ mewn sawl cyfnod a lle gwahanol, yn enwedig yr 20fed ganrif, ond roedd y blodyn hefyd yn llai adnabyddus fel symbol o gariad hoyw. Byddai lesbiaid yn rhoi blodau lafant fel rhodd cynnil i ddangos eu cariad at ei gilydd, a parhau i dyfu wnaeth y cyswllt â hunaniaeth cwiar drwy gydol y 1990au.

Tyfodd yr 'ofn lafant' yn America y 1940au a'r 1950au yr un pryd â'r 'ofn coch' comiwnyddol. Cafodd nifer o aelodau'r gymuned LHDTC+ eu diswyddo, yn enwedig yn y gwasanaeth sifil, gan fod eu rhywedd yn cael ei gysylltu â daliadau comiwnyddol. 

Daeth y lliw lafant i gynrychioli'r gymuned LHDTC+ drachefn fis ar ôl terfysgoedd chwyldroadol Stonewall ym mis Gorffennaf 1969 pan wisgodd y Gay Liberation Front freichledau a sasiys lafant wrth orymdeithio ar draws Efrog Newydd.
Y Gay Libertation Front oedd y sefydliad cyntaf i ddefnyddio 'gay' fel rhan o'u henw swyddogol, ac roedd eu gwaith yn drobwynt i'r gymuned LHDTC+ ledled y byd. Ar un o'u bathodynnau cyntaf roedd blodyn porffor gyda'r symbolau gwrywaidd a benywaidd ar ei betalau, yn gorffwys ar ddwrn – symbol traddodiadol protest.

Mae'r bathodyn i'w weld ar hyn o bryd yn oriel Cymru... Falch yn Sain Ffagan.

Ffurfiodd grŵp radical o'r enw 'the Lavander Menace' i brotestio na chai menywod lesbiaidd a saffig eu derbyn mewn mudiadau ffeminyddol ddechrau'r 1970au. Y cyntaf i ddefnyddio'r term oedd yr awdur a'r ymgyrchydd ffeminyddol, Betty Friedan. Drwy ddisgrifio lesbiaid fel 'perygl lafant' fe lwyddodd i danseililo'r holl fudiad dros ryddid i fenywod. Mabwysiadodd y grŵp yr enw er mwyn ceisio negyddu'r iaith negatif oedd yn cael ei defnyddio i'w disgrifio, a daethant yn greiddiol i ddyddiau cynnar ffeminyddiaeth lesbiaidd.

Carnasiwn

Daeth y carnasiwn gwyrdd yn boblogaidd ddiwedd yr 19eg ganrif diolch i'r awdur enwog, Oscar Wilde. Cai'r blodyn ei liwio drwy ei ddyfrio â dŵr yn cynnwys arsenig. Byddai Oscar Wilde yn pinio'r blodyn i labed chwith ei siaced, gweithred ddaeth yn gynyddol bobologaidd, fel arwydd cynnil i bobl ei fod yn rebel, yn ddyn oedd yn caru dynion, yng nghymdeithas Llundain Fictoraidd lle'r oedd dynion hoyw'n cael eu condemnio a'u carcharu.

Ar ôl cyhoeddi'r llyfr The Green Carnation (yn ddienw) cafodd Oscar Wilde ei arestio a'i garcharu am anwedduster dybryd. Gwadodd yn llwyr taw fe oedd awdur y llyfr, ond roedd ei waith yn poblogeiddio'r carnasiwn dros y blynyddoedd yn ddigon i'r awdurdodau ei ddedfrydu.
Er gwaetha hyn, mae'r carnasiwn yn cael ei gydnabod fel symbol hyd heddiw, er ei fod yn llai adnabyddus.

Y Rhosyn

Mae'r rhosyn yn symbol cyffredin o gariad, sy'n cynnwys cariad cwiar wrth reswm. Daeth y rhosyn yn eiconig i ddynion hoyw yn Japan yn y 1960au, ac mae'r dylanwad i'w weld yn yr iaith hyd heddiw gyda bara – rhosyn mewn Japanaeg – yn derm cyffredin am y gymuned.

Mae rhosod hefyd yn bwysig i'r gymuned draws, yn enwedig ar Ddiwrnod Dathlu Traws (Mawrth 31) pan fydd pobl yn ailadrodd y geiriau 'rhowch i ni ein rhosod tra'n bod ni yma'. Mae angen i ni ddathlu bywydau pobl draws, a menywod traws o liw, yn lle galaru pan fyddan nhw'n cael eu lladd. Y nod yw gwneud galar yn llai creiddiol i brofiad y gymuned draws, a dathlu bywyd a dyrchafu lleisiau pobl drawsryweddol. Daeth y rhosyn yn symbol pwysig o hyn, yn arwydd o werthfawrogiad a hapusrwydd i bobl draws.

Hunanbortread yw hwn gan yr artist Cedric Morris, a baentiwyd pan oedd yn byw gyda'i bartner yng Nghernyw. Gallai'r rhosyn ar ei frest yn symbol hoyw neu o gariad yn gyffredinol, ond mae'n esiampl arall o'r berthynas rhwng y gymuned LHDTC+ a blodau dros y blynyddoedd.⁠ Roedd Cedric Morris yn eithaf agored am ei berthynas â'i gyd-artist Arthur Lett-Haines, er bod bod yn hoyw yn dal yn anghyfreithlon ar y pryd. 

Mae blodau'n rhan annatod o'n cymuned ac yn ffordd brydferth o ddathlu ein hanes. Un darn hynod werthfawr o archifau Amgueddfa Cymru yw'r blodau a wisgwyd ym mhriodas dau ddyn hoyw, Federico Podeschi a Darren Warren, ar y diwrnod y daeth priodas rhwng pobl o'r un rhyw yn gyfreithlon yng Nghymru a Lloegr. Mae'r blodau yn symbol o'r hyn y mae'r gymuned cwiar wedi brwydro gymaint drosto: yr hawl i gydraddoldeb cyfreithiol. Ond maen nhw'n atgof hefyd taw nid dyma ddiwedd y daith o bell ffordd, yn enwedig mewn byd tymhestlog gyda'n hawliau sylfaenol prin yn dal yn eu dyddiau cynnar.

Mae fy ngweithdy, a gynhaliwyd yn Pride dros y ddwy flynedd ddiwethaf, yn eich annog i gysylltu â'n hanes ni drwy greu printiau. Y llynedd dyma ni'n creu baner i'w chario yn Pride Cymru, ac eleni bydda i'n gwahodd pobl o greu darn o gelf i fynd adref gyda nhw neu ei roi'n anrheg i rywun annwyl.

Elizabeth Bartlett @liz_did_stuff ar Instagram

Cynhyrchwyr Amgueddfa Cymru yw grwp pobl ifanc rhwng 16 – 25 oed sy’n byw yng Nghymru a chydweithio gyda’r Amgueddfa drwy gyfleoedd cyfranogol a chyflogedig.

Hwn yw lle i ddyfnhau gwybodaeth a sicrhau bod mannau treftadaeth a diwyllianol yn fwy cynrychioliadol o’r bobl ifanc a’u diwylliannai niferus sy’n byw yng Nghymru neu o Gymru. Rydyn ni yma i wneud treftadaeth yn berthnasol.

Rydyn yn edrych ar gelf, treftadaeth a hunaniaeth, amgylcheddaeth, gwyddorau naturiol, hanes cymdeithasol ac archaeoleg drwy ein casgliadau a chyd-cynhyrchu digwyddiadau, gweithdai, arddangosfeydd, cyfryngau digidol cyhoeddiadau, grwpiau datblygu a mwy! Mae ein Cynhyrchwyr Amgueddfa Cymru yn gweithio’n agos gydag adrannau ar draws yr Amgueddfa i'n helpu ni ddyfnhau cynrychiolaeth yn ein casgliadau a rhaglenni, i adlewyrchu pob cymuned yng Nghymru. Mae hyn yn cynnwys ehangu ein casgliadau LHDTC+, dad-drefedigaethu ein casgliadau a chasglu hanesion llafar ar hanes dosbarth gweithiol. Gall Cynhyrchwyr Amgueddfa Cymru hefyd ddod â’u syniadau neu bynciau y hoffen nhw archwilio trwy ein casgliadau!

Cofrestrwch ar gyfer ein rhestr bost i glywed am gyfleoedd ar draws yr Amgueddfa yma.

Cewch gysylltu drwy e-bostio bloedd.ac@amgueddfacymru.ac.uk. Dilynwch ni ar Instagram i gael y wybodaeth ddiweddaraf am Bloedd!

I ddathlu Mis Balchder eleni, bydd rhai o'n cynhyrchwyr amgueddfa cymru anhygoel yn cynnal gweithdai ar thema Balchder ar draws rhai o'n hamgueddfeydd ym mis Mehefin. Fel rhan o'r dathliad hwnnw, gofynnon ni iddyn nhw fyfyrio ar y themâu a'r ysbrydoliaeth y tu ôl i'w gweithdy a'r hyn y mae Balchder yn ei olygu iddyn nhw.

Y Gweithdy: Torri, Adfer, Ymadfer 

Mae mis Balchder yn fwy na dathliad – mae hefyd yn gyfnod o adfer. Amser i ganfod llonyddwch. Amser i hawlio eto ein lle – yn y byd o'n cwmpas a'r byd y tu fewn i ni. Mae fy ngweithdy Toredig ond Prydferth yn byw yn y bwlch hwnnw lle mae mynegiant creadigol ac ymadfer personol yn cwrdd – lle nad yw darnau'n deilchion ond yn ddeunydd i greu rhywbeth newydd. ⁠ 

Dechreuodd y project hwn yn ystod fy mlwyddyn olaf, yn dilyn siwrnai bersonol yn darganfod hunaniaeth, adferiad a gwytnwch. Roedd yn fwy na phroject – daeth yn fodd o ddeall y byd a'n lle ni ynddo. Gydag amser fe dyfodd yn weithred gydweithredol ddofn: gweithdy lle gall pobl dorri gwrthrych cerameg a'i ailadeiladu gyda chlai. Mae harddwch hynod yn y broses hon – catharsis, llonyddwch a nerth tawel. 

Ar ddiwedd fy nghyfnod preswyl fe ysgrifennais flog trylwyr ar gyfer Cynfas yn esbonio sut y tyfodd Toredig ond Prydferth o'r project terfynol a'n siwrnai bersonol. 

Felly, pan ddes i â Toredig ond Prydferth i Amgueddfa Genedlaethol y Glannau ar gyfer Mis Balchder eleni doeddwn i ddim yn cyflwyno rhywbeth newydd. Roeddwn i'n creu lle i bobl eraill brofi'r hyn wnes i: y rhyddid o dorri ac ailadeiladu, o ymollwng, ac o greu rhywbeth newydd gyda gofal. 

Yn ystod y gweithdy bydd pobl yn dewis gwrthrychau, eu torri'n ofalus, a chymryd amser yn ailadeiladu'r darnau yn feddylgar. Byth yr un peth, ond eto’n llawn ystyr. Y cyfan i gyfeiliant seiniau cerameg yn tincial yn y cefndir, nid dinistr ond dihangfa. 

Darnau o Hanes: Gweithiau Wnaeth fy Nghyffwrdd 

Wrth fyfyrio ar y gwaith hwn fe dreuliais i amser yn edrych drwy gasgliad LHDTC+ Amgueddfa Cymru. Roedd rhai gweithiau yn arbennig yn cyffwrdd â fi – Cwpan, Llestr Theatr a Tebot Estynedig gan Angus Suttie (1946-1993). Pan welais i Menywod Llangollen – Dillwyn a Llestri Hufen gan Paul Scott, fe stopiais i. Fe rewais i am eiliad. Roeddwn i'n teimlo fy mod i wedi canfod stori oedd ddim angen gweiddi i gael ei chlywed.

Mae'r gwaith – hambwrdd pren yn llawn darnau cerameg – fel map o’r cof. Cwpwrdd atgofion. Mae pob llafn o grochenwaith glas a gwyn yn gip ar le ac amser, serch a chwalfa. Nid casgliad cerameg yw hwn, ond tirlun o emosiwn. Rhyw archif dawel. Fel artist a churadur yn ymdrin â themâu hunaniaeth ac adfer, roeddwn i'n uniaethu'n syth gyda gwaith Paul Scott. 

Adferwn, nid i guddio’r graith, ond

i'w holrhain a'i dyrchafu. Er chwalu'r 

gorffennol – daliwn bob darn fel 

atgof o'r gwanwyn. 

Mae'r cyfeiriad at Fenywod Llangollen – Eleanor Butler a Sarah Ponsonby – yn haen dyner arall. Dwy fenyw a heriodd ddisgwyliadau'r 18eg ganrif, gan gydfyw mewn cyfeillgarwch rhamantus a throi eu cartref yn hafan i wybodusion, artistiaid a meddylwyr yr oes. Byddwn yn aml yn rhamantu eu hanes, ond yma yng ngwaith Paul Scott mae'n real. Yn gyffredin. Darnau o fywyd bob dydd y cartref a'r platiau, y cwpanau, a'r llestri hufen yn orlawn o atgofion, agosatrwydd, a safiad cwiar.

Y peth mwyaf teimladwy i fi yw nad yw'r gwaith yn ceisio 'trwsio' unrhyw beth. ⁠Nid yw'r darnau toredig wedi eu cuddio neu eu gorfodi i'w ffurf wreiddiol. ⁠Maen nhw wedi'u fframio. Eu dal. Eu hailddehongli. Ac mae urddas tawel yn hynny. Safiad tawel sy'n dweud mwy o wirionedd nag unrhyw adferiad. 

I mi mae Menywod Llangollen yn adleisio bwriad Toredig ond Prydferth: nid i guddio'r creithiau ond i'w dyrchafu. Nid i geisio adfer rhywbeth i'w ffurf wreiddiol, ond gadael iddo dyfu'n rhywbeth arall – rhywbeth sy'n adrodd gwirionedd ei stori. 

Yn y weithred hon – o greu nid o guddio – mae grym y gwaith. 

Perthyn drwy Greu 

Drwy Amgueddfa Cymru rydw i wedi cal cyfle i ddod i nabod Bloedd ⁠– rhaglen dan arweiniad pobl ifanc i ddyrchafu lleisiau LHDTC+ ar draws Cymru. Os ydych chi'n berson ifanc, mae lle yn Bloedd i chi. I greu, i siarad, i berthyn. 

Dros Fis Balchder eleni rydw i'n dathlu mwy na hunaniaeth. Dwi'n dathlu'r nerth tawel mae'n ei gymryd i adfer, a nerth cydweithio. 

Mae cymaint mwy i'r gweithdai hyn na chreadigrwydd. ⁠Maen nhw'n llefydd i fyfyrio, bodoli a gwella. Hyd yn oed yn deilchion, rydyn ni’n un darn. 

Cynhyrchwyr Amgueddfa Cymru yw grwp pobl ifanc rhwng 16 – 25 oed sy’n byw yng Nghymru a chydweithio gyda’r Amgueddfa drwy gyfleoedd cyfranogol a chyflogedig.

Hwn yw lle i ddyfnhau gwybodaeth a sicrhau bod mannau treftadaeth a diwyllianol yn fwy cynrychioliadol o’r bobl ifanc a’u diwylliannai niferus sy’n byw yng Nghymru neu o Gymru. Rydyn ni yma i wneud treftadaeth yn berthnasol.

Rydyn yn edrych ar gelf, treftadaeth a hunaniaeth, amgylcheddaeth, gwyddorau naturiol, hanes cymdeithasol ac archaeoleg drwy ein casgliadau a chyd-cynhyrchu digwyddiadau, gweithdai, arddangosfeydd, cyfryngau digidol cyhoeddiadau, grwpiau datblygu a mwy! Mae ein Cynhyrchwyr Amgueddfa Cymru yn gweithio’n agos gydag adrannau ar draws yr Amgueddfa i'n helpu ni ddyfnhau cynrychiolaeth yn ein casgliadau a rhaglenni, i adlewyrchu pob cymuned yng Nghymru. Mae hyn yn cynnwys ehangu ein casgliadau LHDTC+, dad-drefedigaethu ein casgliadau a chasglu hanesion llafar ar hanes dosbarth gweithiol. Gall Cynhyrchwyr Amgueddfa Cymru hefyd ddod â’u syniadau neu bynciau y hoffen nhw archwilio trwy ein casgliadau!

Cofrestrwch ar gyfer ein rhestr bost i glywed am gyfleoedd ar draws yr Amgueddfa yma.

Cewch gysylltu drwy e-bostio bloedd.ac@amgueddfacymru.ac.uk. Dilynwch ni ar Instagram i gael y wybodaeth ddiweddaraf am Bloedd!

1 Corinthians 12 introduces its readers to the lasting image of the fledging church as a physical body – each part with different but important roles to fulfil. This metaphor has endured for centuries, and is a challenging one for many Christians today, who struggle with things like hard denominational boundaries and tribal us/them attitudes. For Fr. Ruth, a queer priest in the Church in Wales (CiW), it has a similarly challenging but uplifting message. 

Ruth is a curate (trainee vicar) in the Islwyn Ministry Area in the Diocese of Monmouth, and she’s part of a team that looks after twelve different churches up and down the Gwent Valleys. She’s also bisexual, gender-non-conforming, and in a civil partnership with her spouse, Hannah. In addition to her ministry in the CiW, Ruth is one of four Pastoral Leaders of an ecumenical LGBTQ+ church in Cardiff called The Gathering. 

If that surprises you, that’s okay. But, despite what you may have been taught, queer people have always been a part of the life of the church. We have always been vicars, ministers, deacons, worship leaders, caretakers, congregants, youth group leaders. We are a part of the heritage and life of the church in a way that has, for too long, been overlooked and brushed aside.

The Anglican Church, in particular the Church of England, is undergoing a real reckoning at the moment over the issue of blessing same-sex marriages. The CiW has already had this conversation, and voted in 2021 to bless the marriages of same-sex couples. Whilst, for many, this does not go far enough, it is generally seen as a good first step, and it sets a precedent for other Anglican churches also having this discussion. It also puts those campaigning for marriage equality in a really good position for the Church in Wales to formally allow the sacramental celebration of marriage (hopefully) soon. The current position is bittersweet for many, though. As Fr. Ruth explained to me: “When the current legislation passed, that was a huge change for the Church in Wales. But I felt quite conflicted about it. In part, I am delighted that we can offer something to people for whom the church have been offering nothing. But, in part, it feels like a half-hearted step, where, what you're saying is ‘we're going to recognise that these relationships are good and holy and that God can bless them, but we're not willing to offer you the sacrament of marriage’. It feels theologically incomplete. And it's hurtful, as a queer person in a relationship, to know that the sacrament of marriage is withheld from us.”

It is still a huge deal, though, especially when you consider the length of Christian history that we were completely excluded from the public life of the church. We were still there, though, in closets and in the background, and I like to find queerness reflected in artwork throughout Christian history. It’s forever fascinating to me the ways in which artists, for hundreds of years, have been interpreting biblical stories in ways that we, as audience members and critics, can see the homoerotic. In this artwork, we can see ourselves reflected; here, in the shadow of gender transgression, there, in the hint towards homoeroticism. Indeed, for many artists throughout history, the only acceptable outlet for them to express their homoerotic desires was to displace them through artistic interpretations of ‘safe’ stories and figures – biblical scenes and characters. For example, artwork depicting the martyrdom of St. Sebastian is almost always homoerotic – after all, an attractive young man, mostly naked, is often depicted as being penetrated by arrows.

For Ruth, the ways in which she honours her place in the Church, and where she sees herself in the heritage of the church, is through the practise of the Eucharist. A useful image for her in thinking about the Eucharist is that of a human heart. “During the Eucharist, the church is like the chambers of the heart. It draws in that which needs nourishment. In the movement of the Eucharist, the nourishment is received, like blood going out to the lungs and coming back again, and then it's sent back out into the rest of its community.” So, when Jesus says, at the Last Supper, “Do this in remembrance of me” (Luke 22:19, NRSV), and we partake in this remembrance, we become a part of something bigger than us – an invisible string that stretches back centuries, connecting everyone across the world that’s ever remembered Jesus’ life in this way, like branches of a nervous system spanning time and space and holding us together. In this act of remembrance, “in becoming the body of Christ, all of the boundaries get blurry. So we become parts of a whole. That requires all of our differences.” It requires our differences in sexuality and gender identity, and how we interact with the world around us as embodied creatures. “As someone who the church historically would have said ‘we have no need of you’, I find it really, really heartening that those who still wish queer folks weren’t in ministry can't say ‘we have no need of you’. Because here we stand within the sacramental honours of the life of the church. You cannot say to me: I have no need of you. The challenging side is, I can't say to them I have no need of them either. We are brought together in that wholeness. And that wholeness is of God and so it's not up to us to say we have no need of one another.”

In a world full of divisive individualism, rituals like a Eucharist serve as an important reminder that we are a part of a much, much larger whole. The human body is an ecosystem of multitudinous grace, apathy, compassion and anger – never just one thing, always many interlinking feelings and experiences and beliefs. And, if a single human body is an ecosystem, how vast must the ecosystems of our societies be? Another word for Eucharist is Communion. This is the term that I grew up with in my faith tradition, and it holds both a special and fraught place in my heart because of it. The obvious reason behind it being called Communion is that it is through this ritual that we commune with God – we honour Jesus’ life and death, and are in communion with something greater than ourselves. But, through the connections and interconnections of this action, are we not also in communion with one another? Are we not then, in spite of all the things that separate us, one body? 

 ‘Indeed, the body does not consist of one member but of many. If the foot would say, “Because I am not a hand, I do not belong to the body,” that would not make it any less a part of the body. […] If the whole body were an eye, where would the hearing be? If the whole body were hearing, where would the sense of smell be? But as it is, God arranged the members in the body, each one of them, as he chose. If all were a single member, where would the body be? As it is, there are many members yet one body. The eye cannot say to the hand, “I have no need of you,” nor again the head to the feet, “I have no need of you.” […] If one member suffers, all suffer together with it; if one member is honoured, all rejoice together with it.’ (1 Cor. 12:12-26, NRSV). 

Ar 1 Rhagfyr 1994 plannwyd coeden yng Ngerddi'r Orsedd ger Amgueddfa Genedlaethol Caerdydd. 

Plannwyd y goeden ar Ddiwrnod AIDS y Byd 1994 ⁠er cof am bawb sydd wedi marw o AIDS yng Nghymru. Ers ei phlannu mae wedi cael sawl enw gwahanol, gan gynnwys Coeden y Bywyd a Choeden y Rhuban Coch, a dod yn ganolbwynt i ddigwyddiadau cofio Diwrnod AIDS y Byd ar 1 Rhagfyr bob blwyddyn pan fydd pobl yn clymu rhuban coch i'r goeden.

Plannwyd y goeden gan Mike Phillips a Martin Nowaczek (cyd-sylfaenwyr Cardiff Body Positive), ar y cyd ag Arglwydd Faer ac Arglwydd Faeres Caerdydd. Gollyngwyd balŵn hefyd er cof am bawb sydd wedi marw o AIDS yng Nghymru. Erbyn diwedd 1994 roedd 10,304 achos o AIDS wedi ei gofnodi a 7,019 marwolaeth hysbys yn y DU (roedd 141 or achosion a 118 o'r marwolaethau yng Nghymru).

Wrth siarad am y project, mae Mike yn cofio ⁠"Roeddwn i tua 25 oed pan blannon ni Goeden y Rhuban Coch. ⁠Roedden ni wedi agor canolfan Body Positive Caerdydd y diwrnod cynt, ac roedd Martin yn sâl ac wedi blino. ⁠Bu farw lai na 6 mis yn ddiweddarach."

Cafodd y plac wrth y goeden ei ailgyflwyno yn 2021, a rhoddwyd y plac gwreiddiol i Sain Ffagan Amgueddfa Werin Cymru. ⁠Cafodd ei arddangos yn Sain Ffagan yn 2022/23 fel rhan o arddangosfa Cymru... cofio Terrence Higgins.

Yn ddiweddar cafodd casgliad Body Positive Caerdydd ei roi i Amgueddfa Cymru, ac mae cyswllt agos rhyngddo â'r goeden a blannwyd gan y sylfaenwyr, Mike a Martin, yn 1994.

Sefydlwyd Body Positive Caerdydd yn 1993, yn 57 Heol y Santes Fair. Roedd yn cefnogi pobl yn byw gyda HIV ac AIDS ar draws Caerdydd a de Cymru, ac yn un o nifer o grwpiau Body Positive ledled y DU. Agorodd y ganolfan alw ddiwrnod cyn plannu Coeden y Bywyd, ac yn ddiweddarach dyma nhw'n trefnu 'Dathliad o Fywyd' wrth y goeden i gofio'r bywydau a gollwyd i AIDS ac i ddangos eu cefnogaeth i bobl sy'n byw gyda HIV/AIDS neu wedi'u heffeithio ganddo. ⁠Mae cylchlythyrau Body Positive Caerdydd yn y casgliad yn cynnwys ysgrifau coffa ar gyfer pobl wnaeth farw o ganlyniad i AIDS yng Nghymru, can gynnwys y sylfaenydd Martin.

Roedd llinell gymorth AIDS Caerdydd hefyd yn bodoli ar y pryd, a rhwydwaith AIDS De Morgannwg. Llinell Gymorth AIDS Caerdydd wnaeth drefnu'r Coffa Golau Cannwyll gyntaf yng Nghymru ar 1 Rhagfyr 1993 ar risiau Amgueddfa Genedlaethol Caerdydd, lle casglodd bron i 600 o bobl i gofio. Cynhaliwyd Coffa Golau Cannwyll eto ar Ddiwrnod AIDS y Byd 1994, ar ôl plannu'r goeden yn y dydd.

Roedd llinell gymorth AIDS Caerdydd hefyd yn bodoli ar y pryd, a rhwydwaith AIDS De Morgannwg. Llinell Gymorth AIDS Caerdydd wnaeth drefnu'r Coffa Golau Cannwyll gyntaf yng Nghymru ar 1 Rhagfyr 1993 ar risiau Amgueddfa Genedlaethol Caerdydd, lle casglodd bron i 600 o bobl i gofio. Cynhaliwyd Coffa Golau Cannwyll eto ar Ddiwrnod AIDS y Byd 1994, ar ôl plannu'r goeden yn y dydd.