@DyddiadurKate - Golchi Gwrthbannau

Yn ei dyddiadur heddiw, cyfeiria @DyddiadurKate fod “Win yn mynd i’r Pentre i help Grace olchi gwithbannau.”

Gorchwyl tymhorol oedd golchi gwrthbannau (blancedi). Tasg gweddol hawdd i ni heddiw â pheiriant golchi wrth law, ond nid felly yng nghyfnod Kate. Yn anffodus, ni ddisgrifiwyd y dasg arbennig hon wrth i Kate drafod prosesau golchi gyda Minwel Tibbot, nôl ym 1970. Fodd bynnag, ceir cyfeiriadau lu yn yr archif sain at y dasg o olchi blancedi, cwrlidau a llenni.

Gan fod gofyn am gymaint o ddŵr i’w golchi, byddai nifer fawr o wragedd mewn ardaloedd gwledig yn golchi’r blancedi yn yr afon, fel yr hen Beti Bwt druan. A pham lai? Roedd hi dipyn haws mynd â’r offer a’r eitemau oedd angen eu golchi i’r afon, yn hytrach na chario bwcedi di-ri o ddŵr i’r tŷ. Wedi cynnau tân i gynhesu’r dŵr, byddai’r blancedi’n cael eu golchi dwywaith mewn dŵr cynnes, gan eu rhwbio’n ofalus gyda sebon golchi. Dodwyd y blancedi yn yr afon i gael gwared ar y sebon, yna’r cam nesaf oedd gwasgu’r dŵr. Roedd angen bôn braich dau berson i wneud hyn, y naill yn gafael ym mhob pen ac yn gwasgu yn groes i’w gilydd. Wedi’r gwasgu, ysgwyd y blancedi i adfer y gweadedd gwlanog a’i rwystro rhag ‘matio’ wrth sychu ar lwyni gerllaw.

Does ryfedd fod angen help ar Grace heddiw ‘ma!