Hawliau a Defodau; project newydd i ddigideiddio ac i archwilio sbesimenau botanegol o Dde Asia

Mae gwaith wedi dechrau ar broject a ariennir gan Gyngor Ymchwil y Celfyddydau a'r Dyniaethau y DU (AHRC) sef Hawliau a Defodau, sydd, ynghyd â grwpiau cymunedol yn archwilio planhigion a chynhyrchion planhigion sy'n tarddu o Dde Asia, yn bennaf India, Pacistan a Sri Lanka. 

Mae casgliadau bioddiwylliannol Amgueddfa Cymru (sy'n cynnwys tua 5,500 o sbesimenau), yn cynnwys amrywiaeth eang o blanhigion meddyginiaethol, yn enwedig planhigion sy'n bwysig mewn systemau meddyginiaethol Ayurveda a Siddha traddodiadol, cynhyrchion bwyd a deunyddiau crai. Rhoddwyd y sbesimenau yn y casgliad yn wreiddiol gan unigolion a sefydliadau, megis Gardd Fotaneg Frenhinol Kew a'r Imperial Institute. Mae'r sbesimenau bioddiwylliannol, ynghyd â sbesimenau llysieufa cysylltiedig a darluniau botanegol yn cael eu harchwilio mewn gweithdai sy'n cynnwys curaduron a grwpiau cymunedol lleol sydd â chysylltiadau â gwledydd tarddiad y sbesimenau hyn. 

Nod y project cydweithredol hwn yw cyfuno gwybodaeth wyddonol y staff curadurol ac ymchwil gydag arbenigedd aelodau lleol o'r diaspora Asiaidd, er mwyn rhoi cyd-destun diwylliannol i sbesimenau yng nghasgliadau'r Amgueddfa. Ein nod yw cydweithio i gynyddu gwybodaeth am rywogaethau planhigion a ddefnyddir mewn meddygaeth, seigiau, seremonïau a diwylliant traddodiadol. Yn sgil y project, rydym yn cyd-guradu dehongliadau newydd ar gyfer sbesimenau De Asiaidd, gan fanteisio ar brofiad byw a dealltwriaeth ddiwylliannol pobl o wlad tarddiad y sbesimenau. Mae’r cofnodion diwygiedig yng nghronfeydd data ein casgliadau yn dangos y wybodaeth fotaneg wyddonol wedi’i hategu gan wybodaeth gyd-destunol am briodweddaumeddyginiaethol a choginio.

Mae hyn yn ymestyn yr hyn a wyddom am y casgliadau, gan gyfuno manylion gwyddonol â gwybodaeth am y defnydd traddodiadol a wneir o gynhyrchion y planhigion. Mae mynediad i’r sbesimenau yn y casgliad yn cael ei wella drwy ddigideiddio sbesimenau De Asia yn y casgliad a hefyd drwy gynhyrchu sganiau 3D o'r detholiad o sbesimenau. Yn ogystal, rydym yn ymchwilio i darddiad y sbesimenau botanegol dan sylw ac yn creu cofnodion parhaol newydd gyda’r cynnwys newydd a gyd-grëwyd. Rydym yn bwriadu gwneud y casgliad botaneg economaidd yn fwy hygyrch i gymunedau lleol, sefydliadau eraill a gwyddonwyr ledled y byd.

Mae'r project yn defnyddio offer sganio newydd, wedi'i brynu gan ddefnyddio grant AHRC, i sganio sbesimenau. Bydd y sganiau'n gweithredu fel catalydd i ysgogi deialog a chyfnewid gwybodaeth am fflora o India rhwng curaduron a'r gymuned ac yn y gymuned diaspora leol.