Lleisiau’r Amgueddfa: Siân Iles – Uwch Guradur Datblygu Casgliadau Canoloesol

Siân Iles y tu ôl i'r llenni yn ein storfa casgliadau canoloesol

Helo Siân, dywed ychydig am dy hun a dy rôl gydag Amgueddfa Cymru.

Cefais fy magu yng Nghaerdydd, ac mae gen i atgofion melys o fynd i’r Amgueddfa ym Mharc Cathays i weld yr arddangosfeydd archaeoleg. Roeddwn i’n gyffrous iawn o gael ymuno â’r Amgueddfa yn 2008, fel cynorthwyydd curadurol ar gyfer y casgliadau archaeoleg ganoloesol. Erbyn hyn fi yw Uwch Guradur y casgliad hwn, yn gyfrifol am y cyfnod 500–1500 OC. Cyn hyn bues yn gweithio mewn amgueddfa archaeoleg yn Southampton, oedd yn brofiad gwych o weithio gyda deunyddiau o wahanol gyfnodau. Mae’n bleser cael bod yn rhan o dîm gwybodus ac angerddol sy’n gweithio’n galed i ofalu am holl gasgliadau archaeoleg Amgueddfa Cymru.

Sut beth yw gofalu am ein casgliadau archaeoleg o ddydd i ddydd?

Mae’n swydd amrywiol iawn, a dyna sy’n wych amdani. Ymysg fy nyletswyddau mae derbynodi deunyddiau archaeolegol, ysgrifennu adroddiadau Trysor ac adroddiadau arbenigol eraill, ateb ymholiadau gan y cyhoedd a hwyluso projectau gwirfoddoli yn canolbwyntio ar ein casgliadau archaeoleg ganoloesol. Dwi hefyd yn mwynhau gweithio ar brojectau mawr, fel arddangosfeydd.

Sonia ychydig am yr eitemau a’r straeon wyt ti’n dod ar eu traws. Oes yna stori benodol wedi aros yn y cof?

Y teilsen unedig o Abaty Nedd, wedi'i gwneud o dri darn wedi'u torri i ffurfio un dyluniad.

Des ar draws rhywbeth rhyfedd yn ddiweddar wrth weithio ar broject gwirfoddoli i ail-becynnu a gwirio dogfennaeth ein teils llawr canoloesol. Ymysg grŵp o deils o Abaty Castell-nedd roedd tair teilsen wahanol o’r un dyluniad oedd wedi’u torri a’u gludo at ei gilydd yn fwriadol. Fydden ni ddim yn dychmygu gwneud hyn heddiw, ond mae’n rhoi darlun diddorol i ni o arferion curadurol y gorffennol!

Fe soniaist dy fod yn treulio tipyn o amser yn gweithio ar Drysorau. Alli di sôn am dy waith ar Drysor yng Nghymru, ac unrhyw ddarganfyddiadau cyffrous yn ddiweddar?

Modrwy heboca o'r 17eg ganrif a gafwyd gennym trwy'r broses Drysor.

Dwi’n rhan o dîm yn yr Amgueddfa sy’n helpu i weinyddu proses Drysorau Cymru. Rydyn ni’n cynnig cyngor i bobl sy’n darganfod Trysor, crwneriaid, amgueddfeydd lleol ac eraill ar ddarganfyddiadau yng Nghymru a allai fod yn Drysor. Rhan fawr o fy rôl yw ymchwilio ac ysgrifennu adroddiadau arbenigol ar achosion o Drysor canoloesol ac ôl-ganoloesol, gan wneud argymhellion i grwneriaid sy’n penderfynu os yw rhywbeth yn cael ei ddynodi’n Drysor.

Beth yw’r un peth fyddet ti’n hoffi i ymwelwyr wybod am y gwaith sy’n digwydd tu ôl i’r llenni?

Mae gofalu am y casgliadau yn rhywbeth sy’n digwydd trwy’r amser. Un o brif gyfrifoldebau curadur yw dod o hyd i gydbwysedd rhwng darparu mynediad at gasgliadau, a gofalu am y casgliadau hynny i’w gwarchod ar gyfer cenedlaethau’r dyfodol.

Ac yn olaf, beth yw dy hoff ddarn yng nghasgliad Amgueddfa Cymru, a pham?

Dwi’n cael trafferth mawr dewis un gwrthrych! Dwi wir yn mwynhau gweithio gyda phob math o eitemau, ond dwi’n arbennig o hoff o weithio gyda cherameg ganoloesol – darnau o grochenwaith a theils wedi torri! Mae cymaint y gallwn ei ddysgu o astudio’r darnau hyn, am y bobl a’u gwnaeth a’r bobl oedd yn eu defnyddio. Gallwn weld penderfyniadau a dewisiadau creadigol (ac weithiau ôl bys!) wedi’i gofnodi yn y clai. Un weithred gan un person, yn cynrychioli un foment mewn amser.

Darnau o jygiau o'r 14eg ganrif a ddarganfuwyd ym Mharc Drybridge, Trefynwy