: Amgueddfeydd, Arddangosfeydd a Digwyddiadau

sut i wybod bod oen ar y ffordd

Bernice Parker, 18 Mawrth 2015

Helo na Sgrinwynis - dyma'r ateb i'r cwestiwn fwya poblogaidd o'r sied wyna eleni.

'Sut allwch chi ddweud bod dafad ar fin rhoi genedigaeth?'
 

Dyma rai o’r prif arwyddion:

  • Cuddio yn y gornel - yn y gwyllt, byddai hyn er mwyn osgoi ysglyfaethwyr
  • Llyfu gweflau – paratoi i lanhau’r oen wedi iddo gael ei eni
  • Aflonydd – codi a gorwedd bob yn ail
  • Pawennu’r llawr – creu ‘nyth’ i’r oen gael ei eni ynddo
  • Corff i’w weld yn tynhau yn rheolaidd
  • Llysnafedd, bag dŵr neu bâr o draed i’w gweld yn dod allan o’r ddafad!

A gan bod fi mor hael - dyma llun o'r cwads cyntaf erioed Sain Ffagan. Ganwyd neithiwr...

Bugail Sain Ffagan gyda'r cwads cyntaf erioed yr amgueddfa

Ffrwd byw o’r sied Ŵyna

New Volunteer Opportunities at St.Fagans - Helping to Care for Collections

Penny Hill, 18 Mawrth 2015

As part of the redevelopment project at St.Fagans National History Museum, we wish to open our doors to volunteers and invite them to work alongside the Preventive Conservation team, helping to care for the collections on open display in the historic houses. There are hundreds of objects on display ranging from furniture, textiles, pottery and agricultural equipment. Providing plenty of opportunities to share a skill or learn something new.


Caring for this site is no mean feat, we currently have 26 furnished properties including a castle. Plus there are 4 new buildings on the way, including a medieval hall and the Vulcan pub! So plenty to keep us busy. The Museum is also open throughout the year and can have up to 700,000 visitors during that time, which means we are kept on our toes making sure everything continues to look good, day in and day out.

This work is a combined effort, involving staff from many different sections, which often goes on behind the scenes unnoticed by visitors. However, we wish to change this and provide opportunities for volunteers to assist us, not only in the care of objects, but also contribute to interpretation and help inform the public.


We are currently refurbishing one of the cottages on site, aiming to provide a comfortable and creative work space for our new collection care volunteers. We hope to start recruiting in May so if you're interested, I'll be posting more updates as the project continues to progress.

Introducing three joint projects for conservators at NMW!

Kim Thüsing, 17 Mawrth 2015

We’re in the process of preparing objects to go on display in the new galleries that are being built on the site of St Fagans.  #makinghistory  

As the textile conservator, I have come across three objects that, though they are kept in the textile store, are not exclusively made of textile but have paper components and have botanical specimens attached, neither of which come under my area of expertise.  Hence, I’ve roped in my two colleagues, the  Senior Conservator Archives and the Senior Conservator Natural Sciences and the three of us will now jointly treat these objects. 

Joint projects are always a great opportunity for sharing skills and learning from colleagues so we’re all really looking forward to this!

Wyna – gwir pob gair

Bernice Parker, 10 Mawrth 2015

·         Ar hyn o bryd mae gennym tua 100 o ddefaid magu felly rydyn ni’n disgwyl dros 150 o wyn.

·         Mae’n defaid ni’n ddwyflwydd oed yn wyna am y tro cyntaf.

·         Mae dafad yn feichiog am 5 mis:

  • maen nhw’n dod i’w tymor ym mis Medi
  • rydyn ni’n rhoi’r hyrddod mewn gyda’r defaid ar 1 Hydref
  • bydd cyfnod wyna yn cychwyn ddechrau mis Mawrth
  • ni sy’n dewis y drefn yma er mwyn cael wyn i’w gweld yn y caeau dros y Pasg.

·         Mae’r defaid beichiog yn dod mewn o’r caeau’n syth ar ôl y Nadolig er mwyn cael lloches, bwyd a gofal ychwanegol. Mae hyn yn bwysig ar gyfer datblygiad yr wyn.

·         Maen nhw’n cael eu sganio yn y flwyddyn newydd er mwyn eu gwahanu i ddau grwp:

  • y rhai sy’n disgwyl oen sengl
  • a’r lleill sy’n disgwyl gefeilliaid neu dripledi.

·         Pen a choesau blaen yn arwain ydy’r ffordd arferol i oen gael ei eni. Os felly, mae’r defaid fel arfer yn gallu ymdopi heb unrhyw gymorth. Ond weithiau bydd angen ychydig o help os yw’r oen yn fawr, neu’n dod allan am yn ôl.

·         Wedi bwrw, bydd y ddafad a’i hwyn yn mynd mewn i gorlan ar wahân:

  •  er mwyn sefydlu perthynas famol
  •  i atal defaid heb eu bwrw rhag ‘mabwysiadu/dwyn’ oen dafad arall.

·         Maen nhw’n aros ar wahân am 1–2 diwrnod.

·         Mae defaid a’u hwyn sy’n iach yn cael mynd allan i’r caeau ar ôl 3–5 diwrnod – os yw’r tywydd yn caniatáu.

·         Mae’n beth arferol i weld rhywfaint o waed a slwtsh o gwmpas pen ôl dafad sydd wedi bwrw yn ddiweddar.

·         Mae’n beth arferol i wyn newydd gysgu llawer – rhyw 12–16 awr y dydd.

·         Bydd y rhan fwyaf o’r wyn benywaidd yn aros gyda ni neu’n cael eu gwerthu fel defaid pedigri. Bydd yr wyn gwrywaidd yn mynd i’r lladd-dy am eu cig, gyda chwpl o’r goreuon yn cael eu gwerthu fel hyrddod.

·         Mae’r cig oen ar eich plât yn 4–12 mis oed.

 

ŵyna yn fferm Llwyn-yr-eos

Gareth Beech, 3 Mawrth 2015

Wyna yw un o amseroedd pwysicaf a phrysuraf y flwyddyn ar y fferm. Mae’n golygu oriau hir, ddydd a nos, yn gwylio dros, ac yn gofalu am y defaid, i wneud yn siwr bod eu ŵyn yn cyrraedd yn ddiogel ac yn goroesi yn y diwrnodau cyntaf. Mae ŵyn yn ffynhonnell bwysig o arian oherwydd gellir eu gwerthu ar gyfer eu cig, ac ar gyfer stoc newydd i’r ddiadell.

Mae cadw defaid yn rhan sylweddol o amaethyddiaeth yng Nghymru oherwydd eu bod yn gallu ymdopi yn dda â’r ucheldir, yr hinsawdd gwlyb ac â thir gwael. Gall defaid oroesi a ffynnu ar laswellt tiroedd uchel ac isel Cymru. Gellir cynhyrchu gwlân, cig, llaeth, crwyn a gwêr ar gyfer canhwyllau o ddefaid, a gellir defnyddio eu tail i wrteithio’r tir.

Mae’n debygol mai defaid bach, brown Soay oedd y defaid cyntaf yng Nghymru. Daethant yma gyda ffermwyr Neolithic tua 6 mil o flynyddoedd yn ôl. Daeth y Rhufeiniad â defaid o safon uwch, gyda gwynebau gwyn a gwlân main. Cadwyd y defaid ar gyfer eu gwlân yn unig. Roedd gan ffermwyr Rhufeinig enw da am gynhyrchu gwlân o safon. Trwy groesi y defaid gwyneb gwyn gyda’r defaid Soay cynhyrchwyd defaid â gwyneb brown golau, hynafiaid y defaid Cymreig gwydn sydd wedi byw ar ucheldiroedd Cymru ers dros ddwy fil o flynyddoedd.

Erbyn y Canol Oesoedd mae’n debyg bod defaid yn cael eu cadw ar gyfer eu gwlân a’u llaeth yn hytrach na’u cig. Bu gwlân yn goruchafu tan y Chwyldro Diwydiannol ond o ganlyniad i’r tŵf yn y boblogaeth yn y ddeunawfed ganrif cynyddodd y galw am gig.

Cig oedd prif gynnyrch defaid ac ŵyn yn yr ugeinfed ganrif, yn gwerthu am llawer mwy o arian na gwlân. Heddiw, cynhyrchu ŵyn tewion yw prif incwm llawer o ffermydd Cymru. Yn 2013 roedd allforion cig oen Cymreig werth £154.7 miliwn. Y cwsmer tramor mwyaf yw Ffrainc, ac yna’r Almaen. Roedd 9.74 miliwn o ddefaid ac ŵyn yng Nghymru yn 2014.