Fire burn and cauldron bubble!

Jennifer Gallichan, 5 Tachwedd 2014

‘From ghoulies and ghosties, and long-leggedy beasties, and things that go bump in the night…’

Last Friday, Natural Sciences staff celebrated Halloween in grand style with a host of truly ghoulish and grizzly specimens out in the main hall at National Museum Cardiff. The National Herbarium was transformed into a ghoul filled graveyard, and a large mosquito model leered down from the entomology (insects) stand, any moment threatening to jump on the jugular of an unsuspecting member of the public. Younger visitors to the OPAL stand were encouraged to stealthily walk through a spider’s web without disturbing its occupant, and learn about glow in the dark scorpions. Meanwhile the biggest creepy crawly that ever lived, Arthropleura, a 300 million year old extinct giant millipede, escaped from the Palaeontology (fossil) stand and went off to explore the Impressionist galleries.

Despite all of the fun, visitors gained an insight about some of the 6 million specimens that are held behind the scenes at the museum, and the incredible work of the staff that care for them.  From bats to giant squid, volcanic rocks to fungi, we covered them all. One of my favourite parts of the day was taking visitors behind the scenes on tours of the Entomology and Molluscan sections to see insects and shells and the Spirit store (not ghosts, but where we keep our specimens preserved in fluid such as sea worms and crabs). It is such a rewarding experience to see the excitement of people visiting the collections for the first time, and proudly talking about all of the great research work that we do.

If you missed it, don’t worry! We have a whole host of open days and curator led sessions coming up. See our What’s Onto find out more!

Museum scientists pop up at Fairwater Library

Lucy McCobb, 4 Tachwedd 2014

Museum scientists were out and about during half-term week, when the I Spy…Nature pop-up museum paid a visit to Fairwater Library on 30th October.  Curators from the Botany, Invertebrate Diversity and Palaeontology sections took along specimens from their collection areas to show the public, along with a microscope and quizzes to encourage them to look even closer.

Ingrid Jüttner challenged people to identify as many trees as they could, using beautiful displays of freshly-pressed leaves and fruits.  This activity was a big hit with grown-ups, and it was very pleasing to see so many parents and grandparents encouraging children to learn more about these important plants, which bring our living spaces to life.

The library’s meeting room became temporary home to an impressive array of marine and mollusc specimens from the Invertebrate Diversity section.  People were fascinated by the creatures on display, which evoked a range of reactions (including ‘they’re really gross!’) depending on how they felt about slugs and worms!  Teresa Darbyshire showed some of the diversity of life found around our shores, with beautiful sea shells, lobster, starfish, and a pickled octopus and giant sea worm.  Visitors tried their hands at identifying shells using a key, all good training for trips to the beach!  Ben Rowson challenged people to identify mystery objects under the microscope, and introduced them to slug identification using his recently published book and life-like models.

Lucy McCobb showed visitors a range of fossils from different periods of the Earth’s history, ranging from an Ice Age mastodon tooth and horse’s leg bone, through Jurassic ammonites and ichthyosaur bones, to trilobites, which are among Wales’s oldest fossils.  The ‘what’s in a name?’ quiz was popular with children, and asked them to use the meanings of scientific names to match up the name with the correct fossil.

This was I Spy..Nature's  first venture into libraries, and showed that they have great potential as venues for taking the Museum’s collections and experts out into communities.

Cân Hosanau

Sara Maidment, 31 Hydref 2014

1. Mwg Taffywood

Mae mygiau Taffywood cwmni I Loves the ‘Diff bob tro’n codi gwen gyda’u chware geiriau. Anrheg perffaith i drigolion Caerdydd ac atgof doniol i gyn-drigolion.

2. Llestri cegin Cymreig

Bara Brith, Pice ar y Maen, Cawl a Bara Lawr – mae’r casgliad hwn o offer cartref Victoria Eggs yn tynnu dŵr i’r dannedd. Printiwyd ac addurnwyd y lliain a’r ffedog â llaw ar gotwm organig 100%, ac mae’r mwg o tsieni asgwrn. Anrhegion perffaith i Gymry llwglyd.

3. Set o 3 mygiau

Te, coffi, sicoled – cymaint o ddewis? Mae’r mygiau priddwaith yma’n berffaith ar gyfer paned boeth. Os yw hi’n amhosibl dewis ffefryn, prynwch y tri. Cynhyrchwyd yn arbennig ar gyfer Amgueddfa Cymru.

4. Mwclis adar a gloÿnnod byw

Rydyn ni’n dwlu ar gadwyni prydferth Ladybird Likes. Daw’r darluniau o hen lyfrau natur Ffrengig cyn eu gosod ar bren a’u torri â laser. Cwmni bach o Lundain yw Ladybird Likes a sefydlwyd gan Zoe Jade, ac mae ei chariad at grefftau i’w gweld yn ei chadwyni a’i thlysau cain a thrawiadol.

5. Pecyn

Dangoswch eich ochr greadigol trwy addurno eich ysgrepan eich hun. Mae’r bag yn dod gyda phinnau ffelt i chi liwio a dylunio eich bag unigryw eich hun. Mae cynnyrch Seedling yn newydd i’r DU a’u pecynnau yn llawn syniadau i ysbrydoli a thanio dychymyg plant.

6. Pos yr wyddor Gymraeg

Jig-so wyddor Gymraeg sy’n dod a hwyl i ddysgu darllen. Mae’r llythrennau lliwgar deniadol wedi’u gwneud o bren rwber cynaliadwy ac ar gael gyda dreigiau, deinosoriaid neu grocodeilod.

7. Scrabble yn Gymraeg

 

Mae gêm eiriau fwyaf poblogaidd y byd bellach ar gael yn Gymraeg. Yn cynnwys dwy fersiwn o’r gêm i blant – gyda rheolau haws i’r plant iau a mwy o sialens i’r plant hÅ·n. Gwelwch ragor o gemau iaith Gymraeg i blant ar ein siop ar-lein.

8. Matiau diod a bwrdd Sain Ffagan

Bydd atgofion am Sain Ffagan yn llifo’n ôl wrth ddefnyddio’r matiau diod melamin lliwgar yma. Comisiynwyd yr artist lleol Wayne Bedgood i ddylunio’r gyfres, ac mae’n rhyfeddol faint o adeiladau mae wedi llwyddo i’w cynnwys. Yw eich ffefryn yma? Cynhyrchwyd yn arbennig ar gyfer Amgueddfa Cymru.

9. Calendr 2015

Calendr 2015 Amgueddfa Cymru yn cynnwys deuddeg delwedd o fynyddoedd mawreddog Cymru. Yn eu plith mae gweithiau gan Graham Sutherland, Peter Pendergrast, John Piper a Syr Kyffin Williams. Cynhyrchwyd yn arbennig ar gyfer Amgueddfa Cymru.

10. Argraffu yn ôl y Galw

Rydyn ni wrth ein bodd â’r paentiad gan Pissarro o Pont Neuf dan eira. Gallwch chi hefyd brynu print o’r gwaith prydferth hwn, neu ddewis o 250 gwaith arall drwy ein gwasanaeth Argraffu yn ôl y Galw. O gestyll i gopaon, ac o’r môr i Manet, mae gweithiau at ddant pawb yn y casgliad.

Golwg ar y Casgliadau Diwydiant

Mark Etheridge, 28 Hydref 2014

Buom yn ffodus iawn ym mis Hydref o dderbyn yn rhodd y bag powdwr gwn diddorol hwn a ddefnyddiwyd yn ffatri Curtis's and Harvey Ltd. yng Nglyn-nedd. Mae eu monogram i’w weld ar flaen y bag. Cafodd ei ddefnyddio gan Elizabeth Thomas, hen famgu y rhoddwr. Dyma hi’n gadael yr ysgol yn 14 oed i weithio ar fferm, cyn mynd i weithio yn y ffatri powdwr gwn yn ystod y Rhyfel Byd Cyntaf. Mae’r rhodd amser yn berffaith ar gyfer arddangosfa Gwaith a Buddugoliaeth: Diwydiant Cymru a’r Rhyfel Byd Cyntaf yn Amgueddfa Genedlaethol y Glannau, Abertawe sydd ar agor tan 15 Mawrth 2015.

Yn ystod y mis prynwyd tair tystysgrif ar gyfer ein casgliad pwysig o dystysgrifau cyfranddaliadau Cymreig.

Mae’r cyntaf am bum cyfran gwerth £100 yng nghwmni Abercwmeiddaw Slate Quarry Company Limited ac yn dyddio o 1898. Cofrestrwyd y cwmni yn Lerpwl ym 1876 i gaffael chwarel llechi o’r un enw yng Nghorris a agorwyd yn y 1840au. Roedd y cwmni canolig ei faint yn cyflogi 188 o ddynion ym 1882 ac yn cynhyrchu 4,000 tunnell o lechi, ond cafodd ei ddirwyn i ben ym 1905 gyda’r lleihad yn y galw am gynnyrch Cymru. Sefydlwyd cwmni ag enw tebyg ym 1911 wrth ailagor y chwarel ar raddfa lai, cyn i hwnnw ddod i ben ym 1938.

Mae’r ail yn dystysgrif am gyfran gwerth £50 yn y Pen-y-Bryn Slate Company Limited, yn dyddio o 1882. Cofrestrwyd y cwmni ym 1881 i gaffael chwareli llechi yn Nantlle a agorwyd gyntaf yn y ddeunawfed ganrif a’u rhedeg ar raddfa fawr ers y 1830au. Cwmni canolig cyffredin oedd hwn yn rhedeg pedwar chwarel dan law Blondins mewn dull oedd yn nodweddiadol o Ddyffryn Nantlle. Ym 1883 roedd yn cyflogi 240 o ddynion ac yn cynhyrchu 5,000 tunnell o lechi. Aeth y cwmni i’r wal ym 1887 a caewyd y chwarel tan 1895 pan gafodd ei ailagor ar raddfa lai a’i weithio tan y 1940au.

Mae’r dystysgrif olaf wedi’i hargraffu ar femrwn – cyfran gwerth £50 yn y Blaenavon Iron & Coal Company, wedi’i dyddio ar 8 Medi 1836. Sefydlwyd y cwmni cyfranddaliadau cyfun cynnar hwn (gyda chyfalaf anferth o £40,000) i gaffael gweithfeydd haearn a glofeydd y teulu Hill a’u partneriaid. Dyma’r cwmni newydd yn ehangu’n sylweddol ar y gwaith gan agor gwaith newydd Ger yr Efail, adeiladu nifer o dai a chyflwyno trenau stêm. Tyfodd y gweithfeydd yn un o brif gynhyrchwyr dur Prydain a daeth yn gwmni atebol cyfyngedig ym 1864.

Ar 26 Awst 1892 lladdwyd 112 o ddynion a bechgyn mewn ffrwydrad yng Nglofa Slip. Mae’r caffaeliad newydd hwn yn un o ddau lyfryn o lythyrau ar gyfer Cronfa Gymorth Ffrwydrad Tondu (Caerdydd) fyddai wedi cael eu dosbarthu i godi arian. Cawsant eu dyddio yn Neuadd y Ddinas Caerdydd ar 3 Medi 1892.

Mae gennym gasgliad bychan o wrthrychau a ffotograffau yn ymwneud â’r digwyddiad gan gynnwys mwg coffa

Cynhyrchwyd y fricsen hon yn un o lofeydd y brodyr Hedley, mwy na thebyg yn ardal Bryncoch. Cafodd ei achub o’r adeilad a elwir yn Ysgoldy Sant Pedr ar Ffordd Aberhonddu, Abertawe. Amgueddfa Cymru yw ceidwad casgliad briciau cenedlaethol Cymru, ac mae hwn yn atodiad gwerthfawr.

Llathen fesur swyddogol (neu Ffon y Dirprwy) yw’r gwrthrych olaf y mis hwn. Cai ei defnyddio gan Reolwr Bwrdd Glo Cenedlaethol olaf Big Pit cyn i’r pwll gau ym 1979. Byddai swyddogion yn cario llathen fesur ac yn ei ddefnyddio i brofi am nwy. Cyn y 1960au byddai’r Dirprwy yn gallu hongian ei lamp drwy’r twll yn un pen a’i chodi i’r nenfwd i brofi am nwy. Yn ddiweddarach byddai falf samplo arbennig yn cael ei ffitio i fferel ar ben arall y llathen, a byddai hwn yn cael ei ddefnyddio i roi sampl nwy o fwlb samplo mewn lamp ddiogelwch Garforth.

Mark Etheridge

Curadur: Diwydiant a Thrafnidiaeth

Dilynwch ni ar twitter - @IndustryACNMW

 

Make an Aria

Sioned Williams, 27 Hydref 2014

What is an aria? That was the question posed by Music Theatre Wales Director, Michael McCarthy to kick-off this very exciting collaborative project. The Make an Aria scheme is a partnership between Music Theatre Wales (MTW) and the Royal Welsh College of Music & Drama (RWCMD) giving young composers an opportunity to have-a-go at opera. This time, they are using St Fagans Castle and the Museum’s collections as their inspiration. A group of composers from RWCMD teamed with creative writers will ‘make an aria’ from scratch.

So where do you start? A speed-dating session was a good way to establish the best creative match for composer and writer. When everyone was paired-up, curator Elen Phillips gave an introduction to the material for the arias – the story of St Fagans Castle during the Great War.

The Windsor-Clive family of St Fagans Castle were at the centre of events during these turbulent years; Lord Windsor as chairman of the Welsh Army Corps and Lady Windsor as President of the Red Cross Society in Glamorgan. Grief-stricken by the loss of their youngest son, Archer, who was killed in action, they opened the Castle grounds to set-up a hospital run by volunteer nurses or VADs.

The stories were brought alive by looking at objects from the Museum’s collections; a nurses’ uniform from the hospital, a delicate necklace made by one of the wounded soldiers and a field-communion set used on the battlefield. At this point we were joined by members of the Armed Forces community, the 203 Welsh Field Hospital Medics who gave us a completely new take on some of these objects and stories. It just proves that working collaboratively can bring some unexpected and rewarding results. We will continue to work with the Armed Forces in co-curating some of the exhibits in the new galleries at St Fagans but that’s another blog for another day.

We then led the composers and writers on a tour of the Castle and grounds; the old site of the WW1 hospital, the Italian garden where the soldiers recuperated and the greenhouses where the land girls may have worked. Any of these locations could be the setting to perform the arias in the summer of 2015. I think that everyone left with their heads bubbling with ideas. All we can do now is wait.