Casgliadau Arlein

Roedd Thomas (Tommy) James yn un o glocswyr traddodiadol olaf Cymru. Safai ei weithdy ger ei gartref yn Ysgeifiog, Tyddewi. Bu Tommy’n dysgu’r grefft fel prentis am saith mlynedd. Adeiladodd ei weithdy cyntaf yn Croes-goch, cyn symud y cwbl i Ysgeifiog ac ehangu maint y gweithdy ym 1914. Dyna lle bu am ddegawdau yn torri ac yn llunio gwadnau o bren masarn a’r lledrau uchaf i wneud y clocsiau. Roeddent yn arbennig o boblogaidd gyda gweithwyr fferm. Ym marn llawer roeddent yn well na welingtons, ac yn para’n hirach.

Erbyn diwedd y 1950au, roedd y galw am glocsiau yn prysur ddiflannu wrth i esgidiau wedi’u masgynhyrchu ddod yn fwy cyffredin. Arallgyfeiriodd Tommy James, gan ddechrau trwsio esgidiau a chynfasau ar gyfer peiriannau medi a rhwymo. Gyda’i olwg yn pallu, rhoddodd y gorau iddi ym 1960.

Ym 1918 roedd 65 clocsiwr yn gweithio ym Mhrydain. Erbyn dechrau’r 1960au, dim ond hanner dwsin oedd ar ôl.