Casgliadau Arlein

Dyma adeilad nodweddiadol o lawer o ffatrïoedd bychain a oedd i'w gweld ledled Cymru lle byddai ffermwyr yn dod â'u gwlân i gael ei droi'n frethyn at eu defnydd nhw'u hunain. Codwyd y felin ym 1760 a'i hymestyn i wneud lle ar gyfer peiriannau newydd yn y bedwaredd ganrif ar bymtheg. Roedd yn dal i weithio tan 1947 ac fe'i symudwyd i'r Amgueddfa ym 1949.

Caiff holl brosesau cynhyrchu brethyn eu cynnal o dan yr un to, o liwio'r cnu i orffen y defnydd. Ceir dau wŷdd llaw a wnaed tua chanol y 18fed ganrif a'u troi'n wyddiau gwennol hedegog yn fuan wedyn. Ceir yma beiriant nyddu a wnaed gan John Davies, Llanbrynmair tua 1830, a chredir mai hwn yw'r unig un o'i fath sy'n dal i weithio. Prynwyd y peiriannau cribo (neu'r "cythreuliaid gwlân") yn ail law ar yr un pryd o felin yn Swydd Efrog. Mae'r olwyn ddŵr fewnol, sy'n gyrru'r holl beiriannau, ar y llawr isaf, ger morthwylion y cyffion pandy.

Mae'r felin yn dal i gynhyrchu sioliau ysgwydd traddodiadol a charthenni Cymreig a welir yn aml wedi'u hymestyn ar y ffrâm ddeintur y tu allan. Mae'r dŵr a ddefnyddir i yrru'r olwyn ddŵr yn cael ei bwmpio o'r pwll islaw, a grëwyd ym 1904 fel pwll nofio ar gyfer Iarll Plymouth a'i deulu.