Caneuon Gwerin

Nodiadau

Cynrychiola'r uchod yr unig fersiwn hysbys yn Gymraeg ar gân 'Our Goodman' (Rhif 274 yn y casgliad enwog The English and Scottish Popular Ballads, a gyhoeddwyd yn ystod y cyfnod 1882–98 o dan olygyddiaeth Francis James Child*). Adwaenir hon wrth amryw enwau ychwanegol yn Saesneg: The Cuckold's Song', 'Five (Seven) Nights Drunk', 'The Old Farmer and His Young Wife', etc. Dywedir iddi ddeillio o ganu'r trwbadwriaid yn yr Oesoedd Canol a daeth yr hanes a edrydd yn gyfarwydd mewn cerddi a liên gwerin drwy Ewrop a'r gwledydd Saesneg eu hiaith. Yn yr enghreifftiau cyflawn o'r gân y diweddglo arferol yw i'r cwcwallt ddarganfod pen gŵr diarth ar y glustog yn ei wely.

Cymh. y dôn uchod â'r un y cenir geiriau 'Baa, baa, black sheep' ami (sef y dôn Ffrengig 'Ah vous dirai je') a hefyd â thân 'Hafod yr Aeres' yng nghasgliad Nicholas Bennett, Alawon Fy Ngwlad (1896). Am ddefnyddiau cymariaethol o ran geiriau a cherddoriaeth, gw. yn arbennig The Traditional Tunes of the Child Ballads, gol. Bertrand Harris Bronson, iv (1972), 95–129.

*0 ran eu geiriau ymddengys mai ychydig yn unig o faledi casgliad Child a gynrychiolir gan fersiynau yn yr iaith Gymraeg. Yn ychwanegol at 'Our Goodman', enghreifftiau y mae ffurfiau Cymraeg arnynt yn bod ydyw 'Lord Randal' (Child Rhif 12) – sef 'Mab Annwyl Dy Fam' yn Gymraeg –, 'Young Beichan' (53), a'r gân bosau – 'I will give my love an apple without e'er a core ...' yn ô1 un geiriad – sydd hefyd yn rhan o 'Captain Wedderburn's Courtship' (46). Ceir eto yn Gymraeg fersiwn o faled William Grismond, a grybwyllir gan Child wrth drafod 'Brown Robyn's Confession' (57). O'r rhain, hyd y gwyddys, 'Lord Randal' ac 'Our Goodman' yn unig a gofnodwyd yn cael eu canu yn Gymraeg ar lafargwlad – mewn ffynonellau llawysgrifol neu brintiedig y ceir y lleill, a hynny heb gerddoriaeth wrthynt.