Caneuon Gwerin
Dyma Wyliau Hyfryd Llawen
Dyma Wyliau hyfryd llawen
Y cafwyd lesu Grist yn fachgen;
Yng nghor yr ych ym Methlem Jiwda
Y ganwyd Ef o groth Mareia.
Agorwyd yno'r drugareddfa
Oedd wedi ei chau er codwm Adda;
Gan Fab Duw'r oedd agoriadau
I agor drysau yr holl drysorau.
Fe gafwyd yno berlau hyfryd
I oleuo'r ffordd i Dir y Bywyd,
A chafwyd olew, heb ddim mesur,
I'w roi ym mriwiau pob pechadur.
Yno caed y pur awelon
I wneud yn fyw'r holl esgyrn sychion
Oedd yn y dyffryn gynt cyn lawned
A thir yr Eifftied o locustied.
Yno cafwyd meddyginiaeth
I rai clpffion rodio'n berffaith,
Y dall i weled a'r mud lefaru,
A gwahangleifion wedi hynny.
Ni bu erioed un doctor ffisig
Ar y ddaear, nac un meddyg,
Yn gyffelyb i'r Meseia,
Sef y doctor mawr eneidia.
Fe gynigiodd lesu tirion
Ei iachawdwriaeth i'r Iddewon;
Am ei gariad fe gadd gerydd,
Bu yntau iddynt yn faen tramgwydd.
Dioddefodd goron ddrain a'i wawdio,
Ei fflangellu a'i gernodio;
Yn y diwedd cadd, mewn dieter,
Ei groeshoelio rhwng dau leider.
Pan oedd lesu Grist yn dioddau,
Haul y Nefoedd fawr dywyllai;
Y ddaear lawr, fe grynodd hithau
Pan oedd lesu Grist mewn poenau.
Y trydydd dydd ar ô1 ei gladdu,
Er gwaethaf angau, codai i fyny,
Ac aeth at ei wir ddisgyblion
I ddangos iddynt ô1 yr hoelion.
Ymhen y deugain dydd, mewn llwyddiant,
Yr aeth i Nefoedd y Gogoniant,
I eiriol dros yr etifeddion
Sydd ar y ddaear mewn peryglon,
A phan ddelo eto i farnu
Rhaid i bawb ar sydd yn pydru
Yn y môr a'r tir ymburio
I roddi cyfri o'r hyn aeth heibio.
Rhown fawl, "Hosanna! Haleliwia!",
0 glod i'r Oen fu ar Galfaria,
Am iddo roi ei waed yn ffrydia
Er mwyn i ni gael llwyr ddihangfa.
Gogoniant fyth i enw'r lesu
Am ein cadw a'n diogelu;
Dwg ni, 0 Dduw, i'th Nefoedd lawen,
Amen, Amen, ni oil ddymunem.
Gwrando
Tâp AWC 306. Recordiwyd (chwe phennill yn unig) 25.10.60 gan Robert Thomas Evans (ffermwr, g. 1880), Dinas Mawddwy, sir Feirionnydd. Dysgodd RTE y garol ar yr aelwyd. Pel 'Hen Garol Perthyfelin' y'i hadwaenid gynt yn lleol, oherwydd ei chanu'n gyson gan y teulu ar hyd cyfarfodydd plygeiniau yn y fro. 'Y Ceiliog Du' oedd yr enw a roid ar y dôn.
Nodiadau
Chwe phennill yn unig a recordiwyd: codwyd y gweddill o lawysgrif leol. Ni wyddys pwy biau geiriau'r garol.
Yn ystod canrifoedd diweddar bu bri arbennig ar y gwasanaeth plygain a'i garolau Nadolig mewn rhannau o ogledd Cymru. Hyd tua ail hanner y ganrif o'r blaen cynhyrchodd beirdd gwlad gannoedd o garolau Cymraeg, rhai cynganeddol a fwriedid i'w canu ar geinciau llafar gwlad. (Sylwer, fodd bynnag, nad cynganeddol mo geiriau'r enghraifft uchod.) Fel arfer yr oedd y cyfansoddiadau hyn yn faith, ac yn hoff o foesoli ac athrawiaethu. Peth cyffredin ynddynt oedd rhoi braslun o hanes bywyd Crist ac nid anaml y byddent yn bwrw golwg yn ô1 at y Cwymp yn Eden neu ymlaen at Ddydd Barn.