Diwrnod Santes Dwynwen

Pryd y dethlir Diwrnod Santes Dwynwen?

Dethlir Diwrnod Santes Dwynwen yng Nghymru ar 25 Ionawr i'w choffáu fel nawddsant cyfeillgarwch a chariad.

Pwy oedd Dwynwen?

Roedd Dwynwen yn byw yn ystod y 5ed ganrif, yn un o'r harddaf o 24 merch Brychan Brycheiniog.

Pam mai Dwynwen yw nawddsant serch yng Nghymru?

Yn ôl yr hanes, cwympodd Dwynwen mewn cariad â Maelon Dafodrill, ond yn anffodus, roedd ei thad eisoes wedi trefnu iddi briodi rhywun arall. Yn ei gynddaredd, treisiodd Maelon Dwynwen a'i gadael.

Ffodd Dwynwen i'r goedwig, lle gweddïodd ar i Dduw ei rhyddhau o'i theimladau am Maelon. Wedi cwympo i gysgu, ymddangosodd angel yn cario dogn melys wedi'i baratoi er mwyn dileu yr holl atgof o Maelon ac i'w droi yn ddarn o ia.

Yna rhoes Duw dri dymuniad i Dwynwen. Yn gyntaf, gofynnodd am ddadmer Maelon; yn ail, y byddai Duw yn ateb gobeithion a breuddwydion gwir gariadon; ac yn drydydd, na fyddai hi byth yn priodi. Cafodd y tri eu gwireddu, ac fel arwydd o'i diolch, ymroes Dwynwen i wasanaethu Duw am weddill ei bywyd.

Ble 'mae Eglwys Santes Dwynwen?

Erys olion o eglwys Dwynwen hyd heddiw ar ynys Llanddwyn, ger arfordir Ynys Môn. Yn ystod y 14eg ganrif, tra'n ymweld â'r ynys, gwelodd y bardd Dafydd ap Gwilym ddelw aur o Dwynwen y tu mewn i'r eglwys. Bu mor ewn â gofyn i Dwynwen fod yn llatai rhyngddo a Morfudd, y ferch y dymunai ei hennill, a hyn er fod Morfudd eisoes yn briod!

Gwelir ffynnon Dwynwen ar yr ynys hefyd, lle nofia, yn ôl y sôn, bysgodyn cysegredig, a'i symudiadau yn darogan dyfodol cariadon. Os berwa'r dwr yng ngwydd ymwelwyr, bydd lwc a chariad yn sicr o ddilyn.

Gwelwyd twf sylweddol ym mhoblogrwydd dathlu Diwrnod Santes Dwynwen yn ystod y blynyddoedd diwethaf. Cynhelir digwyddiadau arbennig, megis cyngherddau a phartion ac argreffir cardiau Cymraeg. Er nad ydyw mor boblogaidd â Diwrnod San Ffolant ym mis Chwefror, mae'r nifer o Gymry cyfoes sy'n dewis dathlu gwyl Santes Dwynwen yn prysur gynyddu.

Rhoddion Rhamant Trwy Amser

Trwy gydol hanes a hyd heddiw, rhoddir rhoddion rhamant fel symbolau o gariad ac ymrwymiad i anwyliaid.

LLWYAU CARU

Credir bod llwyau caru wedi'u crefftio gan ddynion a'u cyflwyno i'r morynion yr oeddent yn eu hedmygu. gwnaethant fynegi eu nwydau a'u teimladau trwy'r symbolau a gerfiwyd.

PRENNAU STAES

Wedi'i addurno â motiffau a lythrennau, defnyddwyd Pren Staes i gadw torso menywod yn syth ac i eistedd yn agos at y galon. Yn y llun mae Pren Staes o Lanwrtyd, gyda'r llythrennau RM ac IM.

TATŴS JESSIE KNIGHT

Rhwng y 1920au a'r 1960au, tatŵodd Jessie Knight y dyluniadau hyn ar forwyr a milwyr. Gan symboleiddio eu hymroddiad, roedd y rhoddion rhamant barhaol hyn yn ffordd i forwyr gadw eu hanwyliaid yn agos ar y môr.

GWENIAU GWEILL

Roedd yn arferiad Cymreig i gerfio gweiniau gweill gydag enwau a motiffau a'u rhoi fel rhoddion rhamant. Wedi'u gwisgo ar ochr dde'r corff, fe wnaethant ddal gwaelod un o'r gweill, gan ryddhau'r llaw chwith i weithio'r edafedd.

TOCYNNAU CARIAD

Wedi'u gwneud gan forwyr neu euogfarnau yn y 18fed-19eg ganrif, roedd y tocynnau cariad hyn wedi'u hysgythru â symbolau o gariad, gwahanu a dychwelyd. Wedi'i gynnig fel anrhegion ar gyfer gwahaniadau hir neu amhenodol.