Mewn Gardd, 1908, olew ar gynfas. (DA007037)

Dyluniad ar gyfer addurn enamel, 1921, dyfrlliw, inc a phensel ar bapur. (DA008188)

Maurice Marinot (1882-1960) yw un o wneuthurwyr gwydr pwysicaf yr ugeinfed ganrif. Chwaraeodd ran flaenllaw wrth ddatblygu gwydr yn gyfrwng celfyddydol. Mae ei waith gwydr yn brin iawn, gan i gerbyd oedd yn cario arfau ffrwydro tu allan i’w stiwdio ym 1944 a dinistrio llafur ei oes.

Yn enedigol o Troyes, i’r de-ddwyrain o Baris, arlunydd ydoedd yn wreiddiol (Ffig. 1). Cafodd le yn un o ysgolion celf gorau’r brifddinas, ond cafodd ei ddiarddel am fod yn ‘anghydffurfiwr peryglus’. Yn arddangosfa hydref y Salon d’Automne ym Mharis, 1905, arddangoswyd ei baentiadau ochr yn ochr ag artistiaid gan gynnwys Matisse a Derain. Ond fe’i beirniadwyd yn hallt. Yn ôl y beirniaid, roedd gormodedd o liw, a rhoddwyd yr enw fauves i’r artistiaid, yr ‘anifeiliaid gwyllt’ (Ffig. 2).

Daeth tro ar fyd ym 1911. Ar ymweliad â ffatri wydr hen ffrindiau ysgol iddo, Gabriel ac Eugène Viard yn Bar-sur-Seine (Ffig. 3), daeth Marinot dan gyfaredd gwydr. Ac yntau ar dân eisiau dysgu holl gyfrinachau’r grefft, llwyddodd i berswadio’r brodyr i roi lle ac offer iddo weithio. Defnyddiodd ei sgiliau â brwsh paent i gychwyn, gan addurno darnau gwydr a wnaed gan eraill ag enamel llachar, trawiadol (Ffig. 4). Erbyn dechrau’r 1920au, roedd wedi meithrin digon o sgiliau i greu ei ffurfiau gwydr ei hun, a dechreuodd eu harddangos.

Cynhyrchodd Marinot waith unigryw, y cyfan â llaw, ac yn ei lygaid ef, roedd yr un mor greadigol ac arwyddocaol â phaentiad neu gerflun (Ffig. 5). Mae gwydr Marinot yn ddwys, yn feiddgar ac yn arbrofol iawn, gyda phwyslais ar ffurf a diddordeb parhaus mewn effaith golau. Drwy weithio â gwydr, cafodd Marinot y cyfle i arbrofi’n fwy helaeth â lliw – o binciau ysgafn afloyw a phorffor cyfoethog, i liwiau gwyrdd clir a metalau sgleiniog (Ffig. 6). Gan ddwyn ysbrydoliaeth o fyd natur, ymddengys ei waith fel talpiau a dorrwyd o flociau iâ sy’n dadmer, a naddwyd o wenithfaen neu a lenwyd gyda dŵr o bwll budr (Ffig. 7).

Bu gyrfa gwydr Marinot yn brysur ac yn hynod o lwyddiannus, ac eto, bu’n gymharol fer. Ym 1937, wedi i’w iechyd dorri ac ar ôl i dân ddinistrio’r ffatri wydr, penderfynodd roi terfyn ar y gwaith wedi 26 mlynedd o arbrofi. Mae ei waith hynod yn parhau i ddylanwadu ar artistiaid gwydr hyd heddiw.

Ym 1974, rhoddodd Florence Marinot, merch yr arlunydd, waith celf i Amgueddfa Cymru. Dewisodd Florence roi’r gwaith i’r amgueddfa hon oherwydd y casgliadau cyfoethog o baentiadau Ffrengig modern sydd yma. Dim ond tri chasgliad arall yn y DU ac Iwerddon sydd â gwaith gan yr artist: Amgueddfa Fictoria ac Albert, Amgueddfa New Walk yng Nghaerlŷr ac Oriel Genedlaethol Iwerddon.

Manylyn potel, 1929, gwydr â swigod ac ysgythriad asid. (DA008203_05)

Potel a chaead, 1929, ysgythriad asid, gwydr wedi’i gracio. (DA008205_03)

Gyda diolch i’r Dr P. Merat am ganiatâd i atgynhyrchu delweddau o’r gwaith. Yr holl ddelweddau © Dr P. Merat.