Llwyau caru

Mae'r traddodiad o wneud llwyau caru'n deillio o gyfnod pan ddefnyddiai'r Cymry cyffredin lestri pren i fwyta.

Mae casgliad llwyau caru Amgueddfa Cymru yn llawn esiamplau addurnedig cain, hanesyddol a modern. Mae'n dilyn y newid yn y grefft o'u cynhyrchu dros amser ac yn dangos amrywiaeth eang mewn steil a dyluniad, pob un yn arddangos gwaith crefft o'r safon uchaf.

Mae cyflwyno llwy wedi'i cherfio'n gain yn rhodd i anwylyd wedi bod yn arfer poblogaidd yng Nghymru ers oes. O lwy hynaf yr Amgueddfa, sydd wedi'i dyddio i 1667, i waith cyfoes crefftwyr llwyau adnabyddus heddiw, mae safon y llwyau yn brawf o ddawn ac ymroddiad y gwneuthurwr wrth greu gwrthrych i'w drysori gan eu câr.

Yn ôl y traddodiad byddai dynion ifanc yn gwneud llwyau caru o un darn o bren, ac yn eu rhoi i'w cariadon fel arwydd o'u cariad.

Rhoddion rhamant

Er taw prin yw'r ffynonellau hanesyddol, y gred gyffredinol yw y byddai dyn yn cerfio llwy garu a'i chyflwyno i'r ferch oedd wedi mynd âi fryd fel rhodd rhamantus. Mae'r esiamplau o'r ddeunawfed ganrif a'r bedwaredd ganrif ar bymtheg sy'n sail i gasgliad yr Amgueddfa yn llawn teimlad ac angerdd y cerfwyr oedd am greu gwaith celf oedd yn deilwng o'u cariadon.

Offer syml fel cyllyll poced bach fyddai'n cael eu defnyddio i greu'r llwyau, a hynny o un darn o bren yn ddelfrydol. Roedd pren â graen clos yn hynod boblogaidd, fel sycamorwydden, bocsen a choed ffrwythau.

Er bod poblogrwydd yr arfer wedi amrywio dros y degawdau, mae'r grefft wedi goroesi ac yn cael ei harfer heddiw gan do newydd o grefftwyr sydd â'u bryd ar gynnal y grefft.

Yn draddodiadol, rhoddion rhamantaidd oedd llwyau caru, ond heddiw cant eu rhoi yn aml i goffau digwyddiadau arbennig – priodas a phen-blwydd, bedydd a phen-blwydd priodas. Bu newid sylweddol yn eu swyddogaeth dros y blynyddoedd – yn enwedig o ganol yr ugeinfed ganrif a'r twf yn y galw am esiamplau wedi'u masgynhyrchu.

Symbolaeth

Bu newid hefyd yn ddiweddar yn symbolaeth y llwyau, gyda symbolau Celtaidd a chenedlaethol fel y cennin Pedr a dreigiau yn cael eu defnyddio i gyfleu hunaniaeth Gymreig. Mae hyn yn creu cyferbyniad â'r ystyr ramantus wreiddiol – y calonnau, y diemwntau a'r olwynion.

Mae llwyau caru yn cyfleu ein meddyliau a'n teimladau o hyd ac mae cerfwyr hyd heddiw sy'n driw i'r traddodiad gwerin, yn creu llwyau i gomisiwn neu fel anrhegion i deulu a ffrindiau.

Crefft yw hon sy'n parhau i esblygu a chrefft sy'n siŵr o lawenhau ac ysbrydoli am genedlaethau i ddod.

O weld amrywiaeth eang y dyluniadau yng nghasgliad yr Amgueddfa, mae'n amlwg bod gan y cerfwyr rwydd hynt i addurno eu llwyau. Er bod pob llwy yn unigryw, gyda llythrennau neu ddyddiadau sy'n personol i'r derbyniwr yn aml, dros amser, datblygwyd cyfres o symbolau a ddefnyddiwyd i gyfleu syniadau a theimladau rhamantus. Gellir dehongli'r symbolaeth hon mewn amryw ffyrdd wrth gwrs, a dim ond dychmygu gwir deimladau'r cerfiwr wrth ei waith allwn ni.

• Calonnau      
  Symbol cariad ym mhob cwr o'r byd a welir yn aml ar lwyau caru Cymreig. Arwydd o angerdd ac emosiwn dwfn sy'n sicr yn cyfleu dwyster teimlad y cerfiwr at ei anwylyd. Mae'n bosibl bod llwy â dwy galon ddangos cariad cytun rhwng y crefftwr a'r derbyniwr.
• Powlenni dwbl       
  Yn achlysurol cai llwyau caru eu cerfio gyda dwy bowlen neu fwy, gan ddangos, o bosibl, undod yr eneidiau cytun neu nifer y plant y bwriedir eu cael.
• Coma neu siâp persli       
  Siâp sydd i'w weld yn aml ar lwyau caru Cymreig hanesyddol y dwedir ei fod yn cynrychioli'r enaid a serch dwys.
• Peli mewn cawell       
  Credir bod peli wedi'u cerfio mewn cewyll yn cynrychioli nifer y plant y bwriada'r cerfiwr eu cael, ond gall hefyd gynrychioli gŵr sy'n gaeth gan ei gariad.
• Cadwyni       
  Caiff rhain eu hystyried fel arwydd o deyrngarwch a ffyddlondeb, ond gallant hefyd fod yn arwydd o gwpl wedi'i clymu gan eu cariad a'u ffyddlondeb.
• Diemwntau       
  Credir bod diemwntau yn dymuno llewyrch ac yn addewid i ddarparu'n dda i'ch cariad.
• Allweddi a thyllau clo       
  Yn ogystal â'r tŷ, gwelir delweddau eraill ar lwyau caru Cymreig weithiau sy'n arwydd o gartref dedwydd – mae allweddi a thyllau clo yn cael eu cerfio'n aml er mwyn cyfleu diogelwch, neu'r syniad rhamantus o allwedd y galon.
• Olwyn      
  Mae olwynion i'w gweld yn aml ar lwyau caru Cymreig a dywedir eu bod yn brawf o addewid y cerfiwr i weithio'n galed ac arwain ei gymar drwy fywyd.

Gwnewch eich llwy garu rhithiol eich hun.

Llwyau caru

Llwy garu gydag agoriad siâp calon ar y ddolen

Llwy garu gyda phanel yn cynnwys cynlluniau geometrig

Llwy garu gyda'r arysgrif 'MI 1721'

Llwy garu gyda chalonnau a phatrymau geometrig eraill

Llwy garu â phanel a gwaith cerfio

Dwy lwy garu trwm yn hongian o banel dwy-ddolen

Llwy garu, gyda phanel pren a dwy bowlen

Llwy garu â phowlen ar bob pen

Llwy garu, dyddiedig 1735

Llwy garu gyda'r enw John ar y ddolen

Llwy garu wedi ei cherfio ar ffurf sarff ac aderyn

Llwy garu wedi ei cherfio

Fforc bren sydd yn cynnwys arysgrif, 19eg ganrif

Llwy garu wedi ei cherfio â gwahanol gynlluniau

Llwy garu gyda chynlluniau calonnau a gwaith cerfio

Cymerwch olwg ar ein siop ar lein am syniadau Dydd Santes Dwynwen

Ymweld â'r siop ar-lein