Llwyau caru

Mae'r traddodiad o wneud llwyau caru'n deillio o gyfnod pan ddefnyddiai'r Cymry cyffredin lestri pren i fwyta.

Mae casgliad llwyau caru Amgueddfa Cymru yn llawn esiamplau addurnedig cain, hanesyddol a modern. Mae'n dilyn y newid yn y grefft o'u cynhyrchu dros amser ac yn dangos amrywiaeth eang mewn steil a dyluniad, pob un yn arddangos gwaith crefft o'r safon uchaf.

Mae cyflwyno llwy wedi'i cherfio'n gain yn rhodd i anwylyd wedi bod yn arfer poblogaidd yng Nghymru ers oes. O lwy hynaf yr Amgueddfa, sydd wedi'i dyddio i 1667, i waith cyfoes crefftwyr llwyau adnabyddus heddiw, mae safon y llwyau yn brawf o ddawn ac ymroddiad y gwneuthurwr wrth greu gwrthrych i'w drysori gan eu câr.

Dwy lwy wedi'u cerfio o un darn o bren ac wedi'u cysylltu ag un ddolen, sydd â cherfiadau cymesurol cywrain gan gynnwys siapiau tebyg i seren, cilgantau, cylchoedd a'r llythyren T.

Yn ôl y traddodiad byddai dynion ifanc yn gwneud llwyau caru o un darn o bren, ac yn eu rhoi i'w cariadon fel arwydd o'u cariad.

Rhoddion rhamant

Er taw prin yw'r ffynonellau hanesyddol, y gred gyffredinol yw y byddai dyn yn cerfio llwy garu a'i chyflwyno i'r ferch oedd wedi mynd âi fryd fel rhodd rhamantus. Mae'r esiamplau o'r ddeunawfed ganrif a'r bedwaredd ganrif ar bymtheg sy'n sail i gasgliad yr Amgueddfa yn llawn teimlad ac angerdd y cerfwyr oedd am greu gwaith celf oedd yn deilwng o'u cariadon.

Offer syml fel cyllyll poced bach fyddai'n cael eu defnyddio i greu'r llwyau, a hynny o un darn o bren yn ddelfrydol. Roedd pren â graen clos yn hynod boblogaidd, fel sycamorwydden, bocsen a choed ffrwythau.

Er bod poblogrwydd yr arfer wedi amrywio dros y degawdau, mae'r grefft wedi goroesi ac yn cael ei harfer heddiw gan do newydd o grefftwyr sydd â'u bryd ar gynnal y grefft.

Yn draddodiadol, rhoddion rhamantaidd oedd llwyau caru, ond heddiw cant eu rhoi yn aml i goffau digwyddiadau arbennig – priodas a phen-blwydd, bedydd a phen-blwydd priodas. Bu newid sylweddol yn eu swyddogaeth dros y blynyddoedd – yn enwedig o ganol yr ugeinfed ganrif a'r twf yn y galw am esiamplau wedi'u masgynhyrchu.

Symbolaeth

Bu newid hefyd yn ddiweddar yn symbolaeth y llwyau, gyda symbolau Celtaidd a chenedlaethol fel y cennin Pedr a dreigiau yn cael eu defnyddio i gyfleu hunaniaeth Gymreig. Mae hyn yn creu cyferbyniad â'r ystyr ramantus wreiddiol – y calonnau, y diemwntau a'r olwynion.

Mae llwyau caru yn cyfleu ein meddyliau a'n teimladau o hyd ac mae cerfwyr hyd heddiw sy'n driw i'r traddodiad gwerin, yn creu llwyau i gomisiwn neu fel anrhegion i deulu a ffrindiau.

Crefft yw hon sy'n parhau i esblygu a chrefft sy'n siŵr o lawenhau ac ysbrydoli am genedlaethau i ddod.

O weld amrywiaeth eang y dyluniadau yng nghasgliad yr Amgueddfa, mae'n amlwg bod gan y cerfwyr rwydd hynt i addurno eu llwyau. Er bod pob llwy yn unigryw, gyda llythrennau neu ddyddiadau sy'n personol i'r derbyniwr yn aml, dros amser, datblygwyd cyfres o symbolau a ddefnyddiwyd i gyfleu syniadau a theimladau rhamantus. Gellir dehongli'r symbolaeth hon mewn amryw ffyrdd wrth gwrs, a dim ond dychmygu gwir deimladau'r cerfiwr wrth ei waith allwn ni.

  • Calonnau      
    Symbol cariad ym mhob cwr o'r byd a welir yn aml ar lwyau caru Cymreig. Arwydd o angerdd ac emosiwn dwfn sy'n sicr yn cyfleu dwyster teimlad y cerfiwr at ei anwylyd. Mae'n bosibl bod llwy â dwy galon ddangos cariad cytun rhwng y crefftwr a'r derbyniwr.
  • Powlenni dwbl       
    Yn achlysurol cai llwyau caru eu cerfio gyda dwy bowlen neu fwy, gan ddangos, o bosibl, undod yr eneidiau cytun neu nifer y plant y bwriedir eu cael.
  • Coma neu siâp persli       
    Siâp sydd i'w weld yn aml ar lwyau caru Cymreig hanesyddol y dwedir ei fod yn cynrychioli'r enaid a serch dwys.
  • Peli mewn cawell       
    Credir bod peli wedi'u cerfio mewn cewyll yn cynrychioli nifer y plant y bwriada'r cerfiwr eu cael, ond gall hefyd gynrychioli gŵr sy'n gaeth gan ei gariad.
  • Cadwyni       
    Caiff rhain eu hystyried fel arwydd o deyrngarwch a ffyddlondeb, ond gallant hefyd fod yn arwydd o gwpl wedi'i clymu gan eu cariad a'u ffyddlondeb.
  • Diemwntau       
    Credir bod diemwntau yn dymuno llewyrch ac yn addewid i ddarparu'n dda i'ch cariad.
  • Allweddi a thyllau clo       
    Yn ogystal â'r tŷ, gwelir delweddau eraill ar lwyau caru Cymreig weithiau sy'n arwydd o gartref dedwydd – mae allweddi a thyllau clo yn cael eu cerfio'n aml er mwyn cyfleu diogelwch, neu'r syniad rhamantus o allwedd y galon.
  • Olwyn      
    Mae olwynion i'w gweld yn aml ar lwyau caru Cymreig a dywedir eu bod yn brawf o addewid y cerfiwr i weithio'n galed ac arwain ei gymar drwy fywyd.

Gwnewch eich llwy garu rhithiol eich hun.

Cymerwch olwg ar ein siop ar lein am syniadau Dydd Santes Dwynwen

Ymweld â'r siop ar-lein

sylw (5)

Nid yw sylwadau ar gael ar hyn o bryd. Ymddiheuriadau am yr anghyfleustra.
Sara Huws Staff Amgueddfa Cymru
17 Gorffennaf 2018, 10:29
Hi there Russell

Thanks for your message. We ask that you please call 0300 111 2 333 and ask at the switchboard desk for someone who can advise about lovespoons. They will be able to take your enquiry from there.

Many thanks

Sara
Digital Team
Russell Penrhyn Jones
16 Gorffennaf 2018, 17:03

Please can somebody call me on [redacted];I have a very old lovespoon and need some advice please thanks

12 Hydref 2017, 13:59
Love this....interesting learning the cultures of ancestors
Sara Huws Staff Amgueddfa Cymru
7 Hydref 2015, 11:05

Hi there Aysia

This article was compiled by one of our curators, and is informed by scholarly study on the topic of Lovespoons, as well as research performed into the collections held at St Fagans Museum.

Sara
Digital Team

Aysia Jay
2 Hydref 2015, 22:54
Who wrote this article? And is it considered scholarly?