: Amgueddfeydd, Arddangosfeydd a Digwyddiadau

Ar ôl dwy flynedd o lonyddwch a thawelwch, mae'r Sied Wehyddu yn Amgueddfa Wlân Cymru yn deffro o’i thrwmgwsg, ac mae sŵn peiriannau ar waith unwaith eto yn llenwi'r aer.

Nawr bod y gwaith o lanhau, atgyweirio a gwarchod yr adeilad ac ail-gyflunio'r gofod gwaith y tu mewn wedi’i gwblhau, mae'r gwaith cyffrous o ddysgu sut i weithredu'r peiriannau wedi dechrau.

Cyn i Melin Teifi gau ddwy flynedd yn ôl, Raymond Jones oedd y gwneuthurwr gwlanen Cymreig olaf yng Nghymru; gwlanen sy'n ddiwylliannol bwysig gan ei fod wedi cael ei ddefnyddio'n helaeth i wneud gwisgoedd cenedlaethol a dillad gwaith. Eleni mae Raymond wedi bod yn ein helpu i adfer a thiwnio'r gwŷdd gwlan, gan ei fod wedi bod mewn storfa ac yn segur ers dwy flynedd.

Rydym wedi cynhyrchu ystenaid gwlanaidd sy'n unigryw i Amgueddfa Cymru ac wedi ei glymu ymlaen i'r gwŷdd. Rydym wedi dysgu defnyddio ystof sy'n atal y gwŷdd sy’n lleihau y difrod i’r brethyn os bydd unrhyw un o'r 1,500 o edafedd yn torri ac yn lleihau'n sylweddol yr amser sydd ei angen i drwsio'r brethyn.

Hefyd, gan fod yr edafedd yn edafedd sengl mae'n gofyn am lefel uwch o sgil ac ymwybyddiaeth wrth wehyddu ag ef. Mae gweithio gydag edafedd sengl wedi profi i fod yn eithaf heriol ac mae wedi cyflwyno materion a phroblemau gwahanol i ni sydd wedi herio ein dealltwriaeth o sut mae'r gwŷdd yn gweithio. Mae wedi bod yn brofiad diddorol a gwobrwyol.

Trwy wella ein gwybodaeth a'n dealltwriaeth o sut mae'r gwŷdd yn gweithio, gallwn wneud gwell brethyn. Ein bwriad yw gallu gwneud amrywiaeth o frethyn gwahanol fel gwlanen, brethyn dwbl, a blancedi twil. Bydd hyn yn ein helpu i gynhyrchu incwm i'r amgueddfa a darparu profiad mwy boddhaus i ymwelwyr.

Dros y flwyddyn ddiwethaf, rydym ni fel crefftwyr yn yr amgueddfa wedi dysgu llawer iawn, wedi dod ar draws llawer o rwystrau a heriau yn ogystal â rhai rhwystredigaethau. Y wers orau a ddysgon ni fel tîm oedd ... amynedd!

Eleni, bydd y Sied Wehyddu yn dod yn fyw eto wrth i ni barhau â'r traddodiad o greu gwlanen yma yn Nyffryn Teifi ac edrychwn ymlaen at rannu'r profiad a'r hanes yma gyda chi, ein hymwelwyr!
 

Yn nhawelwch y gaeaf, mae gerddi Amgueddfa Genedlaethol Sain Ffagan yn llawn bwrlwm. Ionawr yw'r amser perffaith i docio coed afalau, gan sicrhau twf iach a chynhaeaf da yn ddiweddarach yn y flwyddyn. Yn Sain Ffagan, mae’r perllannau’n gartref i sawl math o afalau treftadaeth, pob un â’i henw a’i stori hynod ddiddorol ei hun.

Un afal o'r fath yw Gwell na Mil, gelwir yr afal hwn “Seek No Further” gan siaradwyr Saesneg ym Mynwy. Mae’r afal yn dyddio'n ôl i'r 1700au o leiaf ac ysgrifennwyd am yn y Cambrian Journal o 1856. Un arall yw Pig y Golomen, neu "Pigeon's Beak," math traddodiadol o Sir Benfro, gydag enw wedi'i ysbrydoli gan ei siâp nodedig. Mae yna hefyd “Morgan Sweet”, ffefryn ymhlith glowyr Cymru, a oedd yn gwerthfawrogi ei flas adfywiol yn ystod sifftiau hir o dan y ddaear.

Gellir dod o hyd i'r afalau hyn, ynghyd a llawer o rai eraill, o amgylch y perllannau niferus ar draws Sain Ffagan.

Mae'r hen goed nid yn unig yn darparu ffrwythau ond hefyd yn gweithredu fel cynefinoedd hanfodol i fywyd gwyllt. Mae adar, pryfed ac ystlumod i gyd yn dibynnu ar y perllannau am gysgod a bwyd.

Bob blwyddyn, mae'r afalau'n cael eu cynaeafu a'u cymryd oddi ar y safle i'w gwasgu i sudd, sydd wedyn yn cael ei werthu yn siop yr amgueddfa. Mae’r gofal blynyddol hwn, o docio’r gaeaf i gynaeafu’r hydref, yn cadw’r perllannau’n iach ac yn gynhyrchiol ac yn adlewyrchu gofal traddodiadol sydd wedi cynnal perllannau ers cenedlaethau.

Ionawr hefyd yw'r tymor ar gyfer gwaseilio, traddodiad hynafol i fendithio coed afalau a sicrhau cynhaeaf da. Mae gwasael yn aml yn golygu canu, cynnig seidr i'r coed, ac weithiau gyrru ysbrydion drwg i ffwrdd. Mae casgliadau’r amgueddfa’n cynnwys bowlenni gwaseilio hardd, a ddefnyddir yn draddodiadol yn ystod y dathliadau hyn. Gall ymwelwyr weld rhai enghreifftiau o’r rhain yn oriel Gweithdy, gan gynnwys darnau o grochenwaith Ewenni.

Mae Ionawr yn y perllannau yn amser i fyfyrio ar draddodiadau a gofalu am y dyfodol. Mae’r tocio a wneir nawr yn sicrhau bod y coed yn parhau’n iach a chynhyrchiol am flynyddoedd i ddod, gan barhau a chylch sydd wedi bod yn rhan o fywyd cefn gwlad Cymru ers canrifoedd.

Fel rhan o Ddiwrnod Meddiannu Kids in Museums bu disgyblion Ysgol Penboyr yn mwynhau gweithdai addurniadau Nadolig.

Dysgodd y crefftwraig, Non Mitchell, y disgyblion sut i ffeltio wlyb baubles a gwneud Llygaid Duw Nadolig.

Hwylusodd Ellie Smallcombe weithdai gwehyddu addurniadau Nadolig, cafodd pawb amser da!

Dros Wyliau'r Haf dyma ni'n lansio bocsys teganau synhwyraidd yn Amgueddfa Genedlaethol Caerdydd. Mae 5 bocs, wedi'u hysbrydoli gan y casgliadau a'r orielau. Datblygwyd y bocsys er mwyn cysylltu ag ymwelwyr iau, a gwellau eu hymweliad drwy chwarae synhwyraidd. Mae'r bocsys ar gael mewn pum oriel, ac yn llawn gwrthrychau sy'n cyfateb â'r orielau – bywyd gwyllt y goedwig, bwyd y môr, deinosoriaid, a chelf hanesyddol a modern.

Yn y bocsys mae amrywiaeth o deganau a llyfrau i blant o bob oed ac anghenion. Pan nad oes cyfle i gyffwrdd gwrthrychau yn y casgliad, mae adnoddau synhwyraidd yn gyfle i blant ddysgu drwy chwarae, a gall hyn danio sgwrs rhwng y cenedlaethau am y casgliadau.  

Rydyn ni'n annog ymwelwyr i chwilio am y 5 bocs a rhannu unrhyw adborth a lluniau gyda ni ar @Amgueddfa_Learn ar X.

When it came to writing this article, my thought space had been taken to the theme of journeys; the unknown ground between a beginning and an ending. My journey as a young producer for Bloedd’s latest project, an LGBTQIA+ oral histories exhibition, has been a nearly yearlong one. What began as conversation in a shared space containing mutual interests and passions, defined the nucleus of my work here. The beginnings of this time had been an unpacking of what we felt as a collective was important to represent for an upcoming exhibition. We knew from the jump that we wanted to represent voices that may often go unheard; those whose experience may not be recounted upon by the mainstream perception of what it means to live an LGBTQIA+ life. 

Moving away from the typical portrait of queerness being a thrown brick in protest, that while important, we are more than our fight for freedoms; our stories can be found in the everyday, in the places we visit, the jobs we keep, the people we love and share our lives with. The given name of this exhibition, Ours to Tell, came only after we had completed our collection of stories, the self-described journey we undertook over several months of visits and interviews, holding dialogue with well over fifty years of experience. But what is in a name? Ours to Tell is a reclamation. It’s our way of saying “here is a story, told by a firsthand account of the storyteller”. It’s our way of saying “these words are cut from a book hidden away in the attic of my mind. I’ve ventured into the attic, and I’m dusting it off for you.” It’s our way of saying “this is where I come from”. 

While the journey of this project has been underpinned by a great deal of planning and preparation, what you can’t prepare for is what you might uncover in someone else’s story. You commit to the routine of presenting a series of questions, from you to the storyteller, with only a table between you. It comes as a surprise the level of detail, which is excavated by the storyteller, they are like a hoarder being handed a stepladder, invited to dig up their stowed away possessions from the attic. Your questions are prompts: “when did you first see your identity reflected in someone else?”, “what does a safe space look like to you?”, the list goes on. The exciting part is that you don’t know what’s coming next, and you are there, alongside the storyteller, who guides you through a journey which may well bring up a familiarity or nostalgia for the listener. During these times when I’ve had the great pleasure to listen to these stories, I can confidently say that I have felt every kind of emotion in response. I laughed. I have cried. I have been moved. I have been taken on a journey.

Enabling the participants of this project to confidently speak about their experiences has proved an undeniable joy, though I cannot understate how this project has affected those coordinating its launch. Fellow young producer Joss Copeman, like me had been drawn to this exciting opportunity, Copeman’s “personal work is largely centred around queer narratives and themes of identity and the self.” The journey which unfolded from Ours to Tell has been greatly beneficial, as it pertains to young LGBTQIA+ creatives and makers, taking inspiration from unheard voices, now affected and transformed by echoes of their experience. This is a feeling I know will resonate with the audience, and I can only hope it will stir others in future, to share what might be put away, gathering dust in the attic. 

I’d like to conclude with a quote that shook me like a cat in a tree, “Art is not just for oneself, not just a marker of one’s own understanding. It is also a map for those who follow after us.”

Written by Ivy Kelly, Amgueddfa Cymru Producer (Bloedd).

Bloedd is the platform for youth engagement at Amgueddfa Cymru.