Negeseuon Cariad Cyfrinachol: Canfyddiadau Archaeolegol Serchog

Elena Johnston, 14 Chwefror 2024

Y llynedd, cafodd 77 canfyddiad ledled Cymru eu hadrodd fel trysor, a phob un dros 300 oed. Fy hoff achosion trysor yw’r rhai sy’n cynnwys gemwaith, yn enwedig modrwyau. Ydy, maen nhw’n eitemau bach hardd, ond maen nhw hefyd yn eitemau personol iawn gyda stori i’w hadrodd bob un.

Dwi’n aml yn meddwl am beth ddigwyddodd i’r eiddo gwerthfawr hyn iddyn nhw gael eu canfod yn y ddaear. Efallai wedi’u colli tra’n cerdded drwy gefn gwlad, a’r perchennog ond yn sylweddoli mewn panig llwyr ar ôl cyrraedd adref. Ffrae rhwng cariadon efallai, gyda’r fodrwy yn cael ei thaflu ar draws cae wrth wylltio. Neu gofio anwylyd drwy osod y fodrwy yn rhywle oedd yn arbennig i’r ddau berson.

Cariad, mewn un ffordd neu’r llall, yw’r thema cyffredin yn fan hyn, felly i ddathlu dydd Gŵyl San Ffolant, dewch i edrych ar rai o’r modrwyau sydd wedi’u datgan yn drysor yng Nghymru yn ddiweddar.

 

Modrwy arysgrif yn dyddio o ddiwedd y 1600au i ddechrau’r 1700au (achos trysor 21.26 o Gymuned Esclusham, Wrecsam). Mae’r ysgrifen tu mewn yn darllen ‘Gods providence is our inheritance’.

Modrwy aur.

Roedd modrwyau arysgrif yn cael eu defnyddio i rannu negeseuon o gariad, ffydd a chyfeillgarwch rhwng y rhoddwr a’r derbynnydd. Roedd gwisgo geiriau cudd yn erbyn y croen yn cynnig cysylltiad teimladwy a phersonol.

 

Modrwy fede neu ddyweddïo aur ganoloesol, wedi’i haddurno â dail a blodau wedi’u hysgythru (achos trysor 21.14 o Gymuned Bronington, Wrecsam).

Modrwy Fede neu Ddyweddïo Aur.

Mae’r arysgrif ar yr ochr allanol yn dweud ‘de bôn cuer’ sef ‘o galon dda’. Mae’r fodrwy yn rhan o gelc o geiniogau a modrwyau yn dyddio yn ôl i Ryfeloedd y Rhosynnau ar ddiwedd y 15fed ganrif.

 

Modrwy aur, yn dyddio o 1712, (achos trysor 19.41 o Gymuned Llanbradach a Phwll-y-pant, Caerffili).

Modrwy Arysgrif.

Mae arysgrif o’r llythrennau cyntaf A. D. ac E. P. ar bob ochr dwy galon wedi ymuno, gan gynrychioli enwau y cwpl sydd wedi dyweddïo neu briodi.

 

 

Cofiwch gadw llygaid ar ein cyfryngau cymdeithasol am ddatganiadau trysor newydd ac ewch i’n gwefan am ragor o wybodaeth.
https://amgueddfa.cymru/trysor/

 

 

Dwi am orffen gydag ambell i gwestiwn cyffredin am Drysor – mae gan bawb syniad o beth yw trysor, ond beth yn union mae’n ei olygu?

 

Sut mae Amgueddfa Cymru yn cymryd rhan mewn datganiadau Trysor?
Mae curaduron yn Amgueddfa Cymru yn rhoi cyngor arbenigol ac yn gwneud argymhellion i Grwneriaid ar achosion o drysor o Gymru. Maen nhw’n cymharu canfyddiadau gyda’r diffiniad cyfreithiol o drysor, fel yr amlinellir yn Neddf Trysorau 1996 a Deddf Trysorau 1996: Cod Ymarfer (3ydd Diwygiad) o 2023. Mae gennym ni Swyddogion Canfyddiadau’r Cynllun Henebion Cludadwy yn ein hamgueddfeydd, sy’n cydweithio â’r canfyddwyr, yn aml defnyddwyr datgelyddion metel, sy’n dangos eu canfyddiadau archaeolegol sy’n drysor ac sydd ddim yn drysor, gan eu galluogi i’w cael eu cofnodi a’u hadrodd.

 

Pam mai Crwner sy’n penderfynu ar achosion Trysor?
Mae rôl Crwneriaid mewn achosion trysor yn dod o ddyletswydd canoloesol y Crwner fel gwarchodwr eiddo’r Goron, sef y brenin neu’r brenhines o’r cyfnod. Yn y Saesneg Ganoloesol, roedd y gair coroner yn cyfeirio at swyddog y Goron, oedd yn deillio o’r gair Lladin corona, sy’n golygu ‘coron’.

 

Beth sy’n digwydd i ‘Drysor’?
Pan gaiff canfyddiadau eu datgan yn drysor gan Grwneriaid, maen nhw’n gyfreithiol yn dod yn eiddo’r Goron. Gall canfyddwyr a thirfeddianwyr hawlio gwobr, fel arfer yn derbyn 50% yr un o’r gwerth masnachol annibynnol a roddwyd ar y canfyddiad trysor. Mae’r Pwyllgor Prisio Trysorau, grŵp penodedig o arbenigwyr sy’n cynrychioli’r fasnach henebion, amgueddfeydd a grwpiau canfyddwyr, yn comisiynu ac yn cytuno ar yr gwerthoedd a roddir ar drysor. Gall amgueddfeydd achrededig sydd â diddordeb gaffael y trysor ar gyfer eu casgliadau ac er budd ehangach y cyhoedd, drwy dalu’r pris a roddwyd ar ganfyddiad. 
 

Addysg Blynyddoedd Cynnar yn Amgueddfa Genedlaethol Caerdydd mewn partneriaeth â Dechrau'n Deg

Megan Naish, Hwylusydd Addysg, 7 Chwefror 2024

Mae Amgueddfa Cymru wedi cydweithio â Dechrau’n Deg i wahodd teuluoedd â phlant ifanc i edrych ar ein casgliad drwy chwarae, crefftau, a gweithgareddau synhwyraidd fel rhan o’n Rhaglen Addysg Teuluoedd a Blynyddoedd Cynnar.

Mae dod â phlant ifanc i amgueddfeydd yn gallu peri pryder a phetrustod i lawer o deuluoedd, felly mae ein sesiynau dydd Sadwrn wedi’u cynllunio i leddfu’r pryder hwnnw drwy ddarparu llefydd diogel o dan oruchwyliaeth ac adnoddau rhyngweithiol i’n hymwelwyr ieuengach sy’n hybu eu chwilfrydedd a’u haddysg. 

Mae’r sesiwn benwythnos yn cael ei chynnal unwaith y mis, ac mae yna thema gwahanol i bob un yn seiliedig ar agwedd o gasgliad ein hamgueddfa, fel ‘Diwrnod Darganfod Deinosoriaid’, ‘Dan y Môr’, ‘Bwystfilod Bach yn yr Ardd’, ac ‘Oes yr Iâ’. Rydyn ni’n defnyddio Canolfan Ddarganfod Clore fel lleoliad ar gyfer ein sesiynau Dydd Sadwrn i Deuluoedd, a gall teuluoedd daro mewn drwy gydol y dydd a chael cyfle i edrych ar ein casgliad trin a thrafod eang.

Ein nod yw rhoi amgylchedd diogel a chroesawgar i’n teuluoedd gael treulio amser gyda’i gilydd, creu atgofion a chael profiad o’r amgueddfa mewn ffordd unigryw sy’n cefnogi anghenion ein hymwelwyr ifanc a’u teuluoedd.

Wedi lansio: Bylbcast 2024

Penny Dacey, 2 Chwefror 2024

Annwyl Cyfeillion y Gwanwyn,

Rwy'n gyffrous i gyhoeddi lansiad o gystadleuaeth newydd ar gyfer pawb sy'n cymryd rhan yn Ymchwiliad Bylbiau'r Gwanwyn i Ysgolion.

Rwyf wedi atodi canllaw defnyddiol a all fod eich llawlyfr ar gyfer cwblhau'r her hon.

Mae yna hefyd gyflwyniad fideo i weld yma:

Wnewch eich fideos tua 30 eiliad hyr a rhannwch dros Twitter neu drwy e-bost erbyn 22 Mawrth.

Rwy'n edrych ymlaen at weld beth rydych chi'n ei greu!

Pob lwc Cyfeillion y Gwanwyn!

Yn dod cyn hir: Bylbcast 2024

Penny Dacey, 30 Ionawr 2024

Annwyl Cyfeillion y Gwanwyn,

Rwyf eisiau rhoi gwybod i chi am gystadleuaeth newydd a fydd yn cael ei lansio yn fuan!

Mae'n gyfle i bob grŵp sy'n cymryd rhan yn Ymchwiliad Bylbiau'r Gwanwyn i Ysgolion eleni i ddangos eu sgiliau gwych mewn ffilmio ac adroddi straeon! Gofynnir i chi weithio mewn grwpiau i gynhyrchu fideos 30 eiliad yn dangos beth rydych chi wedi'i fwynhau fwyaf am yr Ymchwiliad. 

Rwyf yn edrych ymlaen at rannu mwy o wybodaeth gyda chi a gweld beth rydych chi i gyd yn creu!

Gwyliwch y tudalen yma, bydd ddiweddariadau yn dod yn fuan...

Pob hwyl,

Athro'r Ardd

Wythnos Addysg Oedolion a’i gwaddol yn Sain Ffagan Amgueddfa Werin Cymru a ledled Amgueddfa Cymru

Loveday Williams , 24 Ionawr 2024

Fis Medi diwethaf, wnaethon ni ddathlu Wythnos Addysg Oedolion, ochr yn ochr â darparwyr dysgu eraill ledled Cymru. 
Roedden ni’n llawn cyffro i gynnal gweithgareddau ym mhob un o’r saith amgueddfa yn nheulu Amgueddfa Cymru, gan adeiladu ar ein cynigion cyfredol a threialu sesiynau a gweithgareddau newydd.
Yn Sain Ffagan, datblygon ni raglen lawn o weithgareddau ar gyfer yr wythnos, gan gynnwys sesiynau blasu a gweithdai crefft, teithiau natur meddylgar, a chyfleoedd i ddysgwyr Cymraeg a Saesneg.
Cafodd rhaglen Amgueddfa Cymru ei hyrwyddo trwy’r adran newydd Dysgu Oedolion a Chymunedau ar ein gwefan, gyda gweithgareddau hefyd yn cael eu hysbysebu ar dudalen Digwyddiadau pob safle. Cawson ni gyfle i hyrwyddo ein rhaglen trwy lwyfan Wythnos Addysg Oedoliona gefnogir gan y Sefydliad Dysgu a Gwaith, a chynhalion ni ymgyrch gynhwysfawr ar y cyfryngau cymdeithasol cyn ac yn ystod yr wythnos, ar X (Twitter), Instagram a Facebook. 
Yn rhan o’r gwaith hwn, aethon ni ati hefyd i hyrwyddo ein cyfres o diwtorialau a sesiynau blasu crefft rhithwir a’r adnoddau dysgwyr hunandywys rydyn ni’n eu cynnig. 
Buon ni’n gweithio’n agos gyda phartneriaid gan gynnwys Dysgu Cymraeg Caerdydd, Menter Caerdydd, Addysg Oedolion Cymru a Creative Lives, i gyfoethogi’r rhaglen a sicrhau ei bod wedi’i theilwra i anghenion y dysgwyr roedden ni’n gobeithio eu denu.
Yn ystod yr wythnos, gwelson ni 160 o bobl yn cymryd rhan mewn gweithgareddau dysgu yn Sain Ffagan, a chyfanswm o 331 o bobl ar draws safleoedd Amgueddfa Cymru. Rydyn ni’n falch iawn o ddweud mai dyma oedd yr Wythnos Addysg Oedolion fwyaf erioed i ni yn Amgueddfa Cymru. Gallwch weld rhai o’r uchafbwyntiau yma: https://youtu.be/lgKtmLHr1_Q 
Roedden ni’n awyddus i gasglu adborth gan y dysgwyr i’n helpu ni i ddatblygu a gwella ein darpariaeth addysg i oedolion ledled y sefydliad. 

Dyma sampl o’r adborth a gawson ni:

“Amgylchedd gwych, cadarnhaol, creadigol.” 
“Mae dysgu sgìl newydd yn hwyl ac yn rhoi boddhad.”  
“Profiad cymdeithasol a therapiwtig dros ben.”  
“Roeddwn i wir wedi mwynhau’r gweithdy. Profiad hwyliog a chadarnhaol iawn. Roedd yr hwyluswyr yn wirioneddol gyfeillgar, ac roedd y gweithdy yn therapiwtig a chymdeithasol.”  
“Wedi mwynhau’n fawr – cyfle gwych i ddysgu sgìl newydd. Athro gwych. Rwy’n teimlo wedi ymlacio’n llwyr ‘nawr.” 
“Taith gerdded ddifyr a diddorol iawn – gwelais i bethau nad oeddwn i wedi sylwi arnynt o’r blaen.” 
“Yn agor drws i fyd hudol.”  
“Roeddwn i wir wedi mwynhau’r daith natur feddylgar yn Sain Ffagan. Dysgais i lawer, a byddwn i’n ei hargymell! Roedd yn wych cael rhywun mor wybodus yn arwain y sesiwn.” 
“Amgylchedd cyfeillgar iawn; felly os ydych chi am roi cynnig ar rywbeth newydd, ewch amdani!” (gwehyddu bwydwyr adar helyg) 
“Wedi fy ngrymuso! Ffordd wych o ddysgu sgìl newydd.” 
“Llawer o hwyl! Ewch amdani, byddwch chi’n mwynhau dysgu sgìl newydd!”  
“Dw i’n meddwl bod digwyddiadau yn y Gymraeg yn dda iawn.”  
“Rydw i bob amser wedi eisiau gwneud torch hydref, a rhoddodd y cwrs yr hyder i mi. Roedd yn gwrs ysbrydoledig.” 
"Roedd yr hyfforddiant yn rhagorol. Roedd yna help pan oedd angen, ond rhoddwyd digon o le ac amser i chi roi cynnig arni eich hun.”  
“Wedi gwir fwynhau tynnu lluniau eto ar ôl 20 mlynedd. Rhaid i mi ailgydio ynddi nawr!” 
“Roeddwn i wedi mwynhau’r sesiwn sgetsio yn Sain Ffagan yn fawr iawn, yn ogystal â natur galonogol y grŵp.”  
“Sesiwn ysgogol, gefnogol a chalonogol dan arweiniad rhagorol Marion a Gareth. Diolch i Loveday am drefnu mor wych.” (Gweithdy sgetsio yn Sain Ffagan gyda Creative Lives).  
“Mae’n teimlo mor wych rhoi cynnig ar rywbeth newydd a gweld y canlyniadau mor gyflym.” (Sesiwn flas ar enamlo).  

Rhaglenni gwaddol: 

Diolch i’r cyfleoedd a gawson ni i dreialu gweithgareddau yn ystod Wythnos Addysg Oedolion, rydyn ni bellach wedi lansio tair rhaglen Addysg Oedolion reolaidd newydd yn Sain Ffagan ac yn Amgueddfa Genedlaethol Caerdydd:
Ein rhaglen Teithiau Disgrifiad Sain fisol (a rennir rhwng y ddwy amgueddfa bob yn ail fis, ac a fydd yn cael ei lansio yn Amgueddfa Lleng Rufeinig Cymru yng Nghaerllion cyn bo hir, gyda’r bwriad o’i hymestyn i safleoedd eraill yn ôl y capasiti). 
Ein Grŵp Sgetsio misol yn Sain Ffagan, mewn partneriaeth â Creative Lives (ac yn adeiladu ar lwyddiant Grŵp Arlunio Amgueddfa Genedlaethol Caerdydd). Rydyn ni wedi cynnal tair sesiwn hyd yma. Denodd y sesiwn gyntaf 6 unigolyn, yr ail 8 unigolyn, a’r drydedd 24! Bu’r adborth yn gadarnhaol ac mae’r neges yn cael ei lledaenu i bobman. Os hoffech ymuno â ni fis nesaf, mae croeso i chi wneud. Mae’r holl wybodaeth ar gael yn y ddolen uchod. 
Sesiynau Bore i Ddysgwyr Cymraeg tymhorol newydd ar y cyd â Dysgu Cymraeg Caerdydd a Menter Caerdydd. Y tymor diwethaf, bu i ni groesawu 35 o ddysgwyr Cymraeg i’r Amgueddfa i gymryd rhan mewn sesiwn ar draddodiadau’r Nadolig yng Nghymru. Rydyn ni’n edrych ymlaen at groesawu grŵp o siaradwyr a dysgwyr Cymraeg ar 25 Ionawr ar gyfer Dydd Santes Dwynwen, lle byddwn ni’n archwilio’r casgliad o Lwyau Caru, ac yna’n cynnal y Bore i Ddysgwyr Cymraeg nesaf. 
Mae’r chwe addewid sy’n rhan o’n strategaeth ddeng mlynedd Amgueddfa 2030 wedi’u hymgorffori yn ein rhaglen addysg oedolion drwyddi draw, ac yn benodol yr addewid i ysbrydoli creadigrwydd a dysgu am oes
Edrychwn ni ymlaen at barhau i dyfu ein darpariaeth addysg oedolion, a gobeithiwn eich croesawu i un o’n hamgueddfeydd yn 2024 i gymryd rhan mewn gweithgaredd neu i fwynhau defnyddio un o’n hadnoddau hunandywys i ddysgwyr.