Casgliad trawiadol o bortreadau planhigion

Y Fritheg Gyffredin (Fritillaria meleagris) gan E.F. Crowley

Briallu (Primula vulgaris) gan E.F. Crowley

Roedd botaneg yn weithgaredd poblogaidd a ffasiynol ym Mhrydain yn y 18fed a'r 19eg ganrif. Roedd yn beth diogel i ferched dosbarth canol ei wneud i basio'r amser a'r farn oedd ei fod yn dysgu gwersi moesol a chrefyddol ac yn cadw'r merched rhag segurdod.

Ym mis Ebrill 1927, ddau fis ar ôl i'r Brenin Siôr V agor Amgueddfa Genedlaethol Cymru yn swyddogol, ysgrifennodd Miss Gwendolen Crowley o Eastbourne at Geidwad Botaneg yr amgueddfa newydd yn cynnig casgliad o 200 y luniau botanegol dyfrlliw.

Yn ogystal â lluniau gan Miss Crowley, roedd rhai tebyg gan ei mam, Mrs Curtis Crowley, ei chwaer, Marion, a modryb iddi, Mrs E.F. Crowley, a oedd yn golygu bod cyfanswm o 367 o luniau dyfrlliw wedi'u rhoi i'r Amgueddfa newydd.

Rai blynyddoedd cyn hynny, roedd Gwendolen a Marion wedi cychwyn Clwb Paentio Botanegol gyda'r nod o ddarlunio cynifer ag oedd modd o flodau gwyllt a'r casgliad hwn oedd canlyniad y symudiad hwnnw.

Mae arysgrif ar gefn un o luniau Marion o Glychau Dulas Tuswog (Muscari comosum) yn dweud,

"Known also as Tassel-Hyacinth. See Curtis's Botanical Magazine."

Cyfeirad yw hwn at William Curtis (1746-1799), a oedd yn dysgu yn y Chelsea Physic Garden yn Llundain. Curtis a ysgrifennodd un o flodeulyfrau darluniedig cyntaf Lloegr, Flora Londinensis (1775-87) sy'n cynnwys yr holl flodau gwyllt oedd yn tyfu o fewn cylch o ddeng milltir i Lundain.

Mae gwaith yr Amgueddfa yn cynnwys cynnal a gwarchod y lluniau bregus hyn. Cafodd y lluniau i gyd eu glanhau â dilwyr feinyl a'u cadw mewn amlenni polyester rhag iddynt gael eu rhwbio a rhag i asid gael ei drosglwyddo iddynt, cyn eu symud i flychau archifau a gynlluniwyd yn arbennig i gadw defnyddiau bregus. Lluniau dyfrlliw gwreiddiol ydynt i gyd, yn mesur tua 25cm wrth 18cm.