Datganiadau i'r Wasg

Bydd dau waith celf newydd yn cael eu dadorchuddio yn Amgueddfa Genedlaethol Caerdydd yn rhan o Safbwynt(iau), rhaglen gelfyddydau feiddgar sy'n ail-ddychmygu hanes Cymru, yn herio naratifau hanesyddol ac yn creu lle i leisiau sydd heb gael sylw digonol. 

Yn agor yn Amgueddfa Genedlaethol Caerdydd ar ddydd Gwener 12 Medi 2025, mae'r darnau newydd yn rhan o Dyfal Droi y Garreg, arddangosfa sydd ar agor yn yr amgueddfa ers mis Mehefin. Mae'r ddau ddarn newydd yn cyd-fynd ag ail ran yr arddangosfa sy'n agor yng Nghanolfan Gelfyddydau Chapter.

Mae'r arddangosfa ddwyran yn trafod beth yw grym, a phwy sy'n cadw'r grym hwnnw yng nghyd-destun Amgueddfa Genedlaethol Caerdydd a Chanolfan Gelfyddydau Chapter, y ddau gorff sydd wedi gweithio gyda'r artistiaid.

Yn ystod 2023–2025, gwahoddwyd staff o'r ddau gorff i weithio gyda'r artistiaid (trefnwyr cymunedol, artistiaid, gweithwyr cymdeithasol, ymgyrchwyr) mewn gweithdai a thrafodaethau a gefnogwyd gan Sophie Mak-Schram er mwyn adnabod pŵer yng nghyd-destun gofodau diwylliannol, ac ymateb i hynny. Mae'r ddau waith celf ym Mhrif Neuadd Amgueddfa Genedlaethol Caerdydd yn myfyrio ar sut mae'r amgueddfa'n croesawu pobl, a phwy maen nhw'n eu croesawu.

Mae Neuadd (Di-)Groeso, a ysgrifennwyd gan Bianca Ali mewn ymateb i gwestiwn gan Sophie Mak-Schram, yn cynnwys naratif disgrifiadol o fynedfa'r amgueddfa yn 2024 ac, o ailfeddwl, sut y gall edrych yn y flwyddyn 3024. Bydd y straeon, sy'n seiliedig ar brofiad bywyd pobl ifanc ddu yn ymweld ag Amgueddfa Genedlaethol Caerdydd wrth iddynt dyfu’n hŷn⁠, yn cael eu harddangos ar ffurf dwy faner fawr ym Mhrif Neuadd yr amgueddfa. Mae'r ail waith newydd, Croes Awgar / Hwyl a Sbri, yn ymateb i gynhwysiant ieithyddol a phwy sy'n cael eu croesawu, trwy ddarluniau a thestun Cymraeg wedi'i argraffu ar sgrin a'i arddangos mewn rhannwr ystafell a adeiladwyd â llaw.

Meddai Sophie Mak-Schram:

'Mae pobl yn teimlo croeso mewn cymaint o wahanol ffyrdd. Mae'r ddau waith celf newydd, oedd yn deillio o broses hir o sgwrsio a chydweithio, yn cyfeirio at beth mae'r bobl yn gobeithio'i gael gan yr amgueddfa. Rwy'n gobeithio y bydd y gweithiau celf hefyd yn creu deialog bellach am wahanol brofiadau pobl â diwylliant, yn ogystal â'r hyn y mae llawer mwy o bobl yn dal i obeithio ei brofi mewn mannau cyhoeddus a rennir, fel Amgueddfa Genedlaethol Caerdydd.’

Trwy weithdai Sophie, mae sgwrs wedi cychwyn am newidiadau y mae ymwelwyr eisiau eu gweld yn yr amgueddfa, ac ochr yn ochr â'r gweithiau celf bydd cyfle rhyngweithiol i ymwelwyr rannu eu profiadau a'u hawgrymiadau eu hunain. Mae Amgueddfa Cymru wedi ymrwymo i barhau â'r sgwrs hon a bydd yr ymatebion yn rhan o sesiwn fyfyrio yn ystod Gwanwyn 2026 rhwng Sophie, ei chyd-artistiaid a staff yr amgueddfa.

Meddai Steph Burge, Pennaeth Ymgysylltu Amgueddfa Cymru⁠:

‘Y gweithiau celf hyn yw darn olaf jig-so Safbwynt(iau), ac rydym wrth ein bodd bod yr holl ymyriadau bellach ar agor ar draws ein saith amgueddfa a'r sefydliadau celfyddydol partner.

Diben Safbwynt(iau) yw ceisio gwella'r ffordd mae'r sector celfyddydau gweledol a threftadaeth yn adlewyrchu amrywiaeth diwylliannol ac ethnig ein cymdeithas. Er bod llawer o'n hymwelwyr eisoes yn teimlo cynhesrwydd ein croeso, rydym hefyd yn gwybod y gall y fynedfa fod yn heriol i rai. Rydym ar daith er mwyn newid ein mannau cyhoeddus a sicrhau eu bod hyd yn oed yn fwy cynhwysol a chroesawgar i bawb. Rydym eisoes yn rhoi cynnig ar bethau newydd er mwyn creu teimlad o hwyl a rhyfeddod, ond rydym yn gwybod bod mwy y gallwn ei wneud. Hoffem glywed lleisiau a phrofiadau rhagor o'n hymwelwyr wrth iddynt weld a rhyngweithio â'r arddangosfa newydd hon yn Amgueddfa Genedlaethol Caerdydd, a bydd hyn yn helpu i lywio ein ffyrdd presennol o feddwl.'

Mae'r arddangosfa newydd yn Amgueddfa Genedlaethol Caerdydd yn cyd-fynd â'r arddangosfa yng Nghanolfan Gelfyddydau Chapter sy'n agor ar ddydd Sadwrn 13 Medi, ac rydym yn annog ymwelwyr i weld a phrofi'r ddwy. Yng Nghanolfan Gelfyddydau Chapter, bydd arddangosfa newydd a gwaith celf yn y fynedfa a'r caffi yn annog ymwelwyr i feddwl am sut a ble y gall pobl gwrdd, â phwy y cânt gwrdd, a beth sy'n eu helpu i wneud hyn mewn gwahanol ffyrdd.

Gyda chefnogaeth Llywodraeth Cymru drwy gyfrwng y Cynllun Gweithredu Cymru Wrth-hiliol, mae Safbwynt(iau) yn cydweithredu rheng Amgueddfa Cymru, Cyngor Celfyddydau Cymru a saith sefydliad celfyddydol gweledol sy'n rhoi llwyfan i saith artist o ddiwylliannau amrywiol drafod hanesion cudd y casgliadau cenedlaethol, o 'webs', sef brethyn Cymreig a ddefnyddiwyd i greu dillad i bobl o Affrica gafodd eu cipio a'u caethiwo, i soffa goch foethus Robert Clive, ffigwr allweddol yn hanes trefedigaeth Prydain yn India. Mae'r rhaglen yn mynd i'r afael â gwaddol cymhleth a phoenus, yn taflu goleuni newydd ar y gorffennol ac yn gosod sylfeini ar gyfer dyfodol mwy cynhwysol sy'n cydnabod y cyfraniadau a phrofiadau amrywiol sydd wedi siapio Cymru a'r byd.

Mae ymyraethau Safbwynt(iau) wedi cael eu cynnal ym mhob un o'n saith amgueddfa, a phob artist yn codi'r llen ar elfen gudd o'r casgliad cenedlaethol. Mae gosodwaith Sophie yn Amgueddfa Genedlaethol Caerdydd yn gwahodd cynulleidfaoedd i herio ac ailddychmygu strwythurau pŵer, gan feithrin deialog am gynrychiolaeth, pŵer a hunaniaeth. 

Mae Safbwynt(iau) ar agor yn Amgueddfa Genedlaethol Caerdydd, gyda'r gweithiau celf newydd yn y brif neuadd yn cael eu harddangos tan 11 Ionawr 2026 a'r sioe oriel ar agor tan 15 Chwefror 2026. 

DIWEDD

Am ragor o wybodaeth neu ymholiadau'r wasg, cysylltwch â: 

Swyddog Cynnwys Marchnata, Amgueddfa Genedlaethol Caerdydd 

laura.osborne@amgueddfacymru.ac.uk

Safbwynt(iau): 

Mae Safbwynt(iau) yn broject cydweithredol cyffrous rhwng Cyngor Celfyddydau Cymru ac Amgueddfa Cymru sy'n ceisio newid yn y ffordd mae'r sector celfyddydau gweledol a threftadaeth yn adlewyrchu amrywiaeth diwylliannol ac ethnig ein cymdeithas. Caiff y project ei gefnogi gan Lywodraeth Cymru, fel rhan o ymdrech ar y cyd i gyflawni amcanion diwylliant a threftadaeth Cynllun Gweithredu Cymru Wrth-hiliol.