Mae'n Ddiwrnod Plannu!

Bydd 176 o ysgolion o bob rhan o'r DU yn ymuno â'i gilydd i blannu 11,183 o fylbiau ar gyfer y prosiect gwych hwn. Rydym yn cynnal cystadleuaeth Diwrnod Plannu bob blwyddyn, sy'n annog ysgolion i arddangos diwrnod plannu yn eu hysgol. Gwyliwch yma i weld yr enillwyr ym mis Tachwedd!

Yn y cyfamser, byddwn yn dilyn pob cam o'r ymchwiliad ar y Blog hwn. Byddwn yn clywed gan ddisgyblion yn uniongyrchol, wrth iddynt rannu eu sylwadau hefo eu data tywydd. Byddwn yn clywed am unrhyw dywydd eithafol yn eu hardaloedd ac unrhyw faterion a allai effeithio ar eu gorsafoedd tywydd neu ardal plannu (yn y gorffennol mae hyn wedi cynnwys gwiwerod llwglyd!) 

Byddwn yn gwylio gyda'r disgyblion am arwyddion cyntaf y gwanwyn ac yn rhannu eu hapusrwydd wrth i'r twf cyntaf ac yna'r blodau cyntaf ymddangos.

Byddwn yn adolygu'r data tywydd a blodau ar gyfer y cyfnod Tachwedd 2023-Mawrth 2024, ac yn ei gymharu â data a gasglwyd ers 2005 i weld a allwn weld unrhyw dueddiadau.

Gobeithiwn y byddwch yn ymuno â ni ar y daith hwyliog hon wrth i ni archwilio effeithiau'r tywydd a'r newid yn yr hinsawdd ar fylbiau'r gwanwyn.

Athro'r Ardd

Ysgol Wirfoddol Eglwysig y Model o Gaerfyrddin oedd enillwyr Cymru ar gyfer Ymchwiliad Bylbiau’r Gwanwyn i Ysgolion eleni. Gwnaeth yr ysgolion oedd yn cymryd rhan yn y project blannu eu bylbiau ym mis Hydref, cadw cofnodion tywydd rhwng Tachwedd a Mawrth, monitro eu planhigion a chofnodi dyddiadau blodeuo a thaldra'r planhigion, ac uwchlwytho'r holl ddata hwn i wefan Amgueddfa Cymru.

Y wobr ar gyfer yr ysgol sy'n ennill yng Nghymru bob blwyddyn yw trip i un o saith amgueddfa Amgueddfa Cymru, gyda bws am ddim a gweithgareddau. Eleni, dewisodd Ysgol Wirfoddol Eglwysig y Model ymweld â Sain Ffagan Amgueddfa Werin Cymru. Roedd y diwrnod yn cynnwys Llwybr Cynaliadwyedd yn edrych ar rai o adeiladu hanesyddol yr amgueddfa a Helfa Drychfilod Feddylgar, lle buom yn chwilota yn rhai o erddi hardd yr amgueddfa.

Roedden ni'n lwcus iawn ar ein Helfa Drychfilod Feddylgar, a oedd yn cynnwys bod yn ymwybodol o'r ardal o'n cwmpas ac edrych yn graff, gwrando'n astud ac arogli'n ddwfn. Gwelsom fursennod emrallt a saffir yn dawnsio uwchben y dŵr yn y pyllau pysgod, a llawer o bysgod bach yn nofio'n chwim o dan y dŵr. Roedd rhai yn ddigon ffodus i gael cip ar neidr y gwair wrth iddo lithro i'r dŵr ac i ffwrdd.

Gwelsom wenyn prysur a gloÿnnod byw lliwgar yn peillio planhigion ag aroglau pêr arnynt fel lafant. Gwelsom a chlywsom sioncod y gwair ym mhrysgwydd y gwelyau blodau, yn ogystal â buchod coch cwta, pryfed gleision, morgrug, chwilod, nadroedd cantroed, malwod, chwilod clust, a phryfed lludw. Roedd rhaid i ni blygu i osgoi gwas y neidr a oedd yn bwydo ar bryfed uwch ein pennau, yn plymio tuag atom sawl gwaith.

Buom yn gwylio a gwrando wrth i wenyn suo o amgylch twmpath yn y lawnt, gan dyrchu cartrefi newydd yn y pridd. Gwelsom gannoedd o bryfed cop ifanc yn byrstio allan o'u coden ac yn gwasgaru dros wrych.

Gwylion ni gychwyr yn nofio'n hamddenol heibio'r bont garreg, a malwod dŵr oddi tani yn bwydo'n araf ar algâu. Gwylion ni'r hwyaid gwyllt cyfarwydd, gwyddau Canada urddasol a'u holl gywion ifanc wrth iddynt barhau â'u diwrnod ar hyd glan y dŵr.

Gwnaethom adnabod gwahanol blanhigion a choed a gweld faint ohonom oedd ei angen i amgylchynu’r dderwen 400 oed. Roedden ni gyd wedi ymgolli'n llwyr yno.

Mae Ysgol Wirfoddol Eglwysig y Model wedi rhannu'r lluniau canlynol gyda ni i ddarlunio eu diwrnod yn yr amgueddfa. 

Ysgol Wirfoddol Eglwysig y Model yn Sain Ffagan Amgueddfa Werin Cymru

Ysgol Wirfoddol Eglwysig y Model yn Sain Ffagan Amgueddfa Werin Cymru

Ysgol Wirfoddol Eglwysig y Model yn Sain Ffagan Amgueddfa Werin Cymru

Ysgol Wirfoddol Eglwysig y Model yn Sain Ffagan Amgueddfa Werin Cymru

Ysgol Wirfoddol Eglwysig y Model yn Sain Ffagan Amgueddfa Werin Cymru

Ysgol Wirfoddol Eglwysig y Model yn Sain Ffagan Amgueddfa Werin Cymru

Ysgol Wirfoddol Eglwysig y Model yn Sain Ffagan Amgueddfa Werin Cymru

Ysgol Wirfoddol Eglwysig y Model yn Sain Ffagan Amgueddfa Werin Cymru

Llongyfarchiadau i'r holl ysgolion a gwblhaodd yr Ymchwiliad Bylbiau'r Gwanwyn i Ysgolion. Mae'r ysgolion a restrir isod wedi ennill tystysgrifau a phensiliau Gwyddonwyr Gwych. Roedd y safon yn eithriadol o uchel eto eleni.

Ddiolch i'r holl ysgolion a gyfrannodd at wneud yr ymchwiliad 2022-23 yn llwyddiannus.

Enillwyr / Winners:

Cymru / Wales: 

Model Church in Wales Primary School

Lloegr / England: 

Roseacre Primary Academy

Yr Alban / Scotland: 

St John Ogilvie Primary School

Gogledd Iwerddon / Northern Ireland: 

St Mary's Primary School (Maguiresbridge)

Yn Ail / Runners up:

Cymru / Wales: 

Peterston Super Ely Church in Wales Primary

Lloegr / England: 

Kidgate Primary Academy

Yr Alban / Scotland: 

Gavinburn Primary School

Gogledd Iwerddon / Northern Ireland: 

Grange Primary School Kilkeel

Clod Uchel / Highly Commended

Cymru / Wales: 

Ysgol Gynradd Gymraeg Tonyrefail

Pil Primary School

YGG Aberystwyth

Ysgol Llandegfan

St Julian's Primary

Yr Alban / Scotland: 

Kingcase Primary School

Dedridge Primary School

Kincaidston Primary School

Gogledd Iwerddon / Northern Ireland: 

St Patrick's Primary School, Eskra

Cydnabyddiaeth Arbennig / Special Recognition:

Cymru / Wales: 

Forden CiW School

Ysgol Gymraeg Dewi Sant

Ysgol San Sior

St Joseph's RC Primary School (North Road)

Alaw Primary

Ysgol Glan Conwy

Lloegr / England: 

St Anne's Catholic Primary School

Stanford in the Vale Primary School

Anchorsholme Academy

Fleet Wood Lane Primary School

Sylvester Primary Academy

St Kentigern's Primary School

Yr Alban / Scotland: 

Leslie Primary School

Livingston Village Primary School

St Anthony's Primary (Saltcoats)

Kirkhill Primary School

Blacklands Primary School

Gogledd Iwerddon / Northern Ireland: 

Clonalig Primary School

Irvinestown Primary School

Sacred Heart Primary - CO. Down

St Mary's Primary School (Newry)

St Paul's Primary School (Co Fermanagh)

Lisbellaw Primary School

Gwyddonwyr Gwych / Super Scientists

Cymru / Wales: 

Oystermouth Primary School

Abernant Primary

High Cross Primary (Newport)

Ysgol Capel Garmon

Albert Primary School

Llanbedr Church in Wales

NPTC Newtown College

Glyncoed Primary School

Spittal VC School

St Mary's Church in Wales Primary School 

St Paul’s CiW Primary

Lloegr / England: 

Cambridge Park Academy

Devonshire Primary Academy

Rowley Hall Primary School

St John's CE Primary School

St Bernadette's Catholic Primary School

Yr Alban / Scotland: 

Milton Primary School

Darvel Primary School

Meldrum Primary School

Our Lady of Peace Primary

Underbank Primary School

Maidens Primary School

Logan Primary School

Gogledd Iwerddon / Northern Ireland: 

Newtownbutler Primary School

Sacred Heart Primary School - Omagh

Glasswater Primary School

Cortamlet Primary School

Newtownhamilton Primary School

Tystysgrifau / Certificates:

Cymru / Wales: 

Ysgol Bro Sannan 

Ysgol Bethel

Brynford Primary

Minera Aided Primary School

St Joseph’s Cathedral (Swansea)

Ysgol y Wern

Ysgol Cwm Brombil

Adamsdown Primary School

Franksbridge CP School

Gors Community School

Montgomery

Penrhiwceibr Primary

Rhydri Primary School

St Athan Primary School 

St. Michael's RC Primary School

Trellech Primary School 

Twyn School

Ysgol Gymraeg Mornant

Ysgol Llanilar

Ysgol Pontrobert

Lloegr / England: 

St Teresa's Catholic Primary School

Hamstead Junior School

Harvills Hawthorn Primary School

Grange Primary School

Marton Primary Academy and Nursery

Yr Alban / Scotland: 

Forehill Primary School

Gartcosh Primary School

Newton Primary School

St Joseph's RC Primary School (Kelty)

Whitdale Primary School

Windyknowe Primary School

Gogledd Iwerddon / Northern Ireland: 

St Patrick's Legamaddy

Enniskillen Integrated Primary School

St Mary's Primary School (Killesher)

Hardgate Primary School

Diolch eto Cyfeillion y Gwanwyn,

Athro'r Ardd

Mae Penny Dacey, Cydlynydd Project Bylbiau’r Gwanwyn, wedi bod yn brysur yn helpu gwyddonwyr ifanc i fynd allan ac ymchwilio i effaith y newid yn yr hinsawdd mewn ffordd ddifyr a chreadigol!

Efallai bod llawer ohonoch chi wedi clywed am broject Bylbiau’r Gwanwyn, sydd ar waith ers 2005. Os nad ydych chi’n yn gyfarwydd â’r hanes, dyma sy’n digwydd, yn fras. Bydd disgyblion ysgol yn helpu Athro’r Ardd, gwyddonydd cartŵn cyfeillgar, i archwilio effaith newid hinsawdd ar ddyddiadau blodeuo bylbiau’r gwanwyn. Byddan nhw’n gwneud hyn drwy gymryd rhan mewn astudiaeth flynyddol gan gofnodi a chyflwyno data am y tywydd a blodau.

Sut y dechreuodd a sut mae’n mynd...

Dechreuodd y project yng Nghymru gan Danielle Cowell, Rheolwr Rhaglen Dysgu Digidol , ond drwy gyllid gan Ymddiriedolaeth Edina mae wedi ehangu ledled gwledydd Prydain. Mae Amgueddfa Cymru
bellach mewn cysylltiad â 175 o ysgolion bob blwyddyn drwy Ymchwiliad Bylbiau’r Gwanwyn i Ysgolion! Dipyn go lew o fylbiau felly!

Yr ochr wyddonol

Bydd ysgolion sy’n cyfrannu at yr ymchwiliad yn cymryd rhan am flwyddyn academaidd lawn. Cânt eu pecynnau adnoddau tua diwedd Medi er mwyn plannu eu bylbiau ar 20 Hydref a gwneud cofnodion tywydd o 1 Tachwedd hyd at 31 Mawrth. Gofynnir i ysgolion wneud cofnodion tywydd (darlleniadau tymheredd a glaw) am bob diwrnod ysgol, ac uwchlwytho’r data hyn i wefan Amgueddfa Cymru ar ddiwedd pob wythnos. Gofynnir hefyd iddyn nhw fonitro’u planhigion a chofnodi dyddiad blodeuo ac uchder eu planhigion ar y dyddiad hwnnw i’r wefan. Y canlyniad yw y gallwn ni bellach gymharu dyddiadau blodeuo bylbiau’r gwanwyn yng Nghymru, Lloegr, yr Alban a Gogledd Iwerddon â rhai blynyddoedd blaenorol a gweld sut y gallai patrymau tywydd newidiol fod wedi effeithio ar y dyddiadau hyn. Gwych, ynde?

Gwneud gwahaniaeth! Dysgu sgiliau gwyddonol a hybu lles

Mae’r ymchwiliad yn cefnogi datblygiad gwybodaeth a sgiliau gwyddonol, gan gynnwys deall twf planhigion, effaith newid yn yr hinsawdd ar yr amgylchedd, a chasglu a dadansoddi data. Gall disgyblion gymhwyso dulliau a chysyniadau gwyddonol i sefyllfa go iawn, sy’n eu helpu i ddeall pwysigrwydd a pherthnasedd gwyddoniaeth yn eu bywydau. Mae’r broses o ofalu am eu planhigion, bod allan yn yr awyr agored (ym mhob tywydd) a gweithio gyda’i gilydd i gasglu’r data yn rhoi nifer o fanteision, o ran eu lles ac o ran datblygu cysylltiadau gydol oes â byd natur.

Ydych chi’n gwybod am unrhyw ysgolion fyddai’n hoffi cymryd rhan?

Bydd ceisiadau’n agor i ysgolion yng Nghymru ddiwedd mis Ebrill, ar sail y cyntaf i’r
felin. Os gwyddoch chi am unrhyw ysgolion fyddai’n hoffi cymryd rhan, gofynnwch
iddyn nhw edrych ar y tudalennau isod am fwy o wybodaeth:
Gwefan Bylbiau’r Gwanwyn
Blog Bylbiau’r Gwanwyn
Bylbiau’r Gwanwyn ar Twitter

Hi Bulb Buddies,

I hope it’s been a lovely, sunny start to May where you are.  The weather is getting warmer, and the days are getting longer. Here are a few things you can do to care for nature in May:

Go on a nature walk

Take a walk in your local park, woods, or countryside. Observe the different types of trees, flowers, and insects you come across. You could even take a notebook to draw and write about what you see. Why not practice mindfulness while you are outdoors, and really listen, look, smell and feel your surroundings. This Mindful Tour resource is developed for the gardens at St Fagans National Museum of History, but it contains some fantastic tips that can be applied to any mindful walk. 

Plant a garden

You don't need a big garden to grow plants. You could plant flowers in a pot or even in an old shoe! Why not create an up-cycled plant pot? You could do some research into pollinators to see which plants best support them. Pollinators like bees and butterflies are essential to the survival of plants and ecosystems but they are under threat because of habitat loss, climate change and pollution. Schools that entered weather and flower data to the Amgueddfa Cymru website will receive seeds that will help to support pollinators. 

Be mindful of water

Water is essential for all living things, but we should try to conserve it. Some ways you could do this are by turning off the tap while you brush your teeth, taking shorter showers or re-using water from the washing-up to water your plants! You can also help nature by making sure there is water in your garden or school grounds, such as in the form of a small pond or a birdbath. The bird spotting sheets on the right can help you to identify any common garden birds you might see. 

No Mow May

Some of you may have heard of the campaign #NoMowMay where people are asked to not mow sections of their garden this month to help wildlife. You may notice more areas that are left to grow wild over the coming weeks, and this campaign may be why. Be mindful of these spaces and the wild plants, insects and animals that might be making them their home. There are some areas that will adopt this approach throughout the summer, and councils are being encouraged to follow suit and leave safe spaces for wildlife. Maybe you could ask your school if they will support this by leaving an area of the grounds un-mowed? Maybe you could plant any pollinator seeds you receive for taking part in the Spring Bulbs for Schools Investigation in this space? 

There are many other small actions that can be taken to make a difference to our local spaces. Why not share any further ideas you have for exploring or conserving nature in the comments section below? Remember, every action helps when it comes to protecting our planet. So, get outside, explore, have fun, and make a difference! 

Professor Plant