Capten Scott yn hwylio o Gaerdydd
Y Terra Nova yn nociau Bute East, Caerdydd, 15 Mehefin 1910
F.C. Bowring (blaen ar y chwith) a Daniel Radcliffe (blaen ar y dde) gyda'r Comander E.R.G.R. Evans (mewn het silc) ar fwrdd y Terra Nova yng Nghaerdydd, 17 Mehefin 1913.
Y Terra Nova yn gadael Caerdydd, 15 Mehefin 1910
Robert Falcon Scott (1868-1912) oddeutu 1905
SS Terra Nova
Ar 15 Mehefin 1910 gwaeddodd tyrfa fawr, gynhyrfus a swnllyd nerth eu pennau wrth i long dan bwysau llwyth trwm adael Basn y Rhath, yn nociau Caerdydd. Roedd yr
SS Terra Nova yn mynd am y de — i'r Antarctig. Ar ei bwrdd roedd y Capten Robert Falcon Scott ac aelodau o'i Alldaith Brydeinig i'r Antarctig, a oedd yn anelu i fod y cyntaf i gyrraedd Pegwn y De.Glo Cymreig
Roedd y Terra Nova wedi cyrraedd Caerdydd bum niwrnod ynghynt i baratoi ar gyfer ei thaith ac i lwytho tanwydd. Darparodd cwmnïau glo Cymru dri chan tunnell o Danwydd Patent y Goron a chan tunnell o lo stêm, ynghyd â phum can galwyn o olew peiriannau ac olew lampau — a hynny'n rhad ac am ddim. Y Cwmni Tunplat Cymreig o Lanelli ddarparodd yr holl offer coginio ar gyfer y daith, a phrynwyd sach gysgu Capten Robert Falcon Scott gydag arian a godwyd gan Ysgol y Sir yn Aberteifi. Yn ogystal â chymorth mewn da, codwyd £2,500 pellach yng Nghaerdydd, mwy nag yn unrhyw ddinas arall. Yn lleol, y noddwyr unigol mwyaf, a dau o gefnogwyr mwyaf brwd y fenter, oedd y perchnogion llong o Gaerdydd, Daniel Radcliffe a
. Chwaraeodd y ddau ran bwysig wrth godi arian a sicrhau arian nawdd o blith cymunedau busnes Cymru, a drwy ddarparu cyfleusterau doc ar gyfer y Terra Nova. Cymaint oedd y gefnogaeth i'r daith yng Nghymru fel y dynodwyd Caerdydd yn borthladd cartref y Terra Nova, ac i Ddoc Bute y dychwelodd ar ddiwedd yr alldaith ar 14 Mehefin 1913.Pam Caerdydd?
Ym Mehefin 1909, cyfarfu William Davies, golygydd y Western Mail, a swyddog llynges ifanc, yr is-gapten E.R.G.R. Evans, a oedd yn trefnu ei alldaith ei hun i'r Antarctig. Roedd Davies yn awyddus iawn i gefnogi'r hyn a ystyriai yn Alldaith Antarctig Genedlaethol Gymreig — mae'n debygol mai brodor o Gaerdydd oedd tad-cu Davies — a chredai y byddai busnesau Caerdydd yn cefnogi menter o'r fath.
Yn fuan wedi hynny, clywodd Evans am alldaith arfaethedig Scott, ac ymunodd ag ef fel dirprwy, gan ddod a chefnogaeth golygydd y Western Mail, a'r posibilrwydd o noddwyr Cymreig, gydag ef. Roedd Davies yn allweddol nid yn unig o ran ennill cefnogaeth busnesau a chyhoedd Cymru ar gyfer alldaith Scott, ond hefyd drwy ddwyn perswâd ar ei gydwladwr, Canghellor y Trysorlys, David Lloyd George, i ddarparu grant llywodraeth o £20,000. Yn wir, heb ddylanwad Davies, cefnogaeth y Western Mail, a'r perchnogion llong Cymreig, ni fyddai Capten Scott wedi gadael mewn pryd i gyrraedd y Pegwn yn 1912.
Cysylltiadau Cymreig
Roedd yna Evans arall yng nghriw'r Terra Nova, sef Is-swyddog Edgar Evans o Rhosili, Gŵyr. Roedd wedi bod yn yr Antarctig gyda Scott ar alldaith y Discovery yn 1901—4, ac fe'i dewiswyd gan Scott i fod yn aelod o'i fintai ar alldaith 1910—12. Evans oedd y cyntaf i farw ar yr ymdaith yn ôl o Begwn y De.
Coffâd
I goffáu cysylltiadau Scott â Chaerdydd codwyd goleudy ym 1915 ym Mharc y Rhath a gosodwyd plac efydd ar risiau Neuadd y Ddinas ym 1916. Ym Mehefin 2003 datgelwyd cerflun coffaol ym Mae Caerdydd.
sylw - (10)
I wonder, if I could please take a copy of the Welsh flag and mention it in an post on my FB page. Off course, I will credit where I have got the image from
Dear George Clack,
I am sorry but the Museum does not hold any records that could confirm whether your ancestor was awarded the Polar Medal (as the Arctic Medal was renamed – there is a useful online article here). If you obtain a copy of the following book it will explain how to research your ancestor’s Royal Naval service: B. Pappalardo “Tracing your naval ancestors”, Richmond: Public Record Office, 2003. Second-hand copies are available from online booksellers for under £5.00. Royal Navy service records usually record all the ships that a man served on, and usually also record all medals awarded. Once you establish the names of the ships he served on, and the dates he served on them, the logs of the ships can be checked to see whether they were associated with Antarctic expeditions. There are useful online articles on Scott’s expeditions: the Discovery Expedition of 1901-1904 and the Terra Nova Expedition of 1910-1913. The list of books at the end of each article contain fuller accounts and may detail the involvement of any Royal Navy ships – most twentieth-century books published in the UK can be ordered on inter-library loan from your local public library. The Wikipedia article on the Polar Medal / Arctic Medal mentions the numbers awarded which appear to only total around 1,200. The National Archives class ADM 171 lists Royal Navy medal recipients; ADM 176/61 is described as being “Miscellaneous medal roll: covering awards to the Royal Navy including lists of the Arctic and Polar Medals…” and other medals and awards, 1866 to 1966. You will need to contact the National Archives directly to obtain further details.
I regret that the Museum is not able to directly help you and hope that these suggestions may be useful to you.
Yours sincerely,
Jennifer Protheroe-Jones
Principal Curator – Industry
On the subject of whether or not Scott was on board in Cardiff:
Scott and various Cardiff dignitaries were on the Terra Nova when she sailed from Cardiff, but they got off onto the tug Falcon near the Breaksea lightship down the channel. Scott eventually returned to London to continue fundraising, and joined the ship in Lyttleton, New Zealand. See ‘Scott of the Antarctic and Cardiff’ by A.M. Johnson (Cardiff, 1984), which is an excellent account of the whole Scott/Cardiff association.
Thanks for your comment - I think there is a bit of confusion about whether or not Scott himself joined the vessel in Cardiff. I will ask our curator to take another look at this article to see if we can clarify things.
Best wishes
Sara
Digital Team