Catrin o Ferain

Yn draddodiadol, roedd menywod priod yn gorchuddio'u gwallt â phenwisg. Yn aml roedd y rhain wedi'u haddurno â gemau i dynnu sylw at y talcen, a ystyriwyd yn fan prydferth.

Ystyriwyd bod croen gwelw Catrin yn arwydd o bendefigaeth a thynerwch – dim ond y tlodion oedd yn gweithio yn yr haul drwy'r dydd oedd â lliw haul. Cysylltwyd gwenu â ffyliaid, sy'n egluro wyneb diemosiwn Catrin.

Gwisgwyd tlysau fel addurn, fel heddiw, ond roedd hefyd yn arwydd o gyfoeth, ac roedd rhai yn arwyddion o deyrngarwch a chariad.

Drwy ddefnyddio man gwastad du fel cefndir, mae'r artist wedi sicrhau nad oes unrhyw beth yn tynnu ein sylw oddi ar Catrin. Arni hi y dylid canolbwyntio, ac mae ei chroen golau ac aur cyfoethog ei gwisg yn sefyll allan yn erbyn y cefndir plaen.

Mae'r arysgrif ysgafn hwn yn dweud 'Katherine Tudor of Beren'. Roedd arysgrifau o'r fath yn cael eu hychwanegu'n aml ar ôl i'r portread gael ei beintio, nid o reidrwydd gan yr artist.

Mae sawl fersiwn gwahanol o sillafiad Catrin. Roedd Catrin ei hun yn sillafu ei henw yn Katherin, Katryn ac yna Katheryn. Roedd hyn yn arfer gyffredin yn y cyfnod. Beren (neu Berain) oedd enw ei chartref yn Sir Ddinbych.

Efallai bod ffrog felfed du hir Catrin yn edrych yn dywyll i ni, ond dyma oedd y ffasiwn diweddaraf yn Sbaen ym 1568.

Ystyriwyd gwisgoedd du yn ffurfiol, urddasol – ac yn ddrud iawn, gan fod llifyn du yn anodd ei gael. Mae ffrog Catrin wedi’i bywiogi â brodwaith cymhleth ar ei llewys a’i choler.

Yn ôl y chwedlau, blwch yw hwn sy'n cynnwys llwch ei hail ?r, Rhisiart Clwch. Ond roedd yn fyw ym 1568 pan beintiwyd hwn, ac roedd y cwpwl wedi priodi ychydig cyn hynny.

Mae'n fwy tebygol i fod yn llyfr gweddi y mae Catrin er mwyn ei phortreadu ei hun fel Cristion ffyddlon.

Mae Catrin yn gwisgo gwregys gadwyn ffasiynol, gan ei ddolennu i fyny i ddangos i ni'r hyn sy'n ymddangos fel loced ar y gwaelod, ond gallai fod yn berbelen neu'n eiddo gwerthfawr arall.

Ysgrifennodd yr hynafiaethydd Thomas Pennant 'Clywais ei bod yn cadw gwallt ei hail ?r a'i hoff ?r yn y loced,' tra bod Haneswyr Celf wedi dweud bod y gadwyn o gwmpas ei gwasg yn symboleiddio ei hufudd-dod fel gwraig.

Yn ôl llên gwerin llofruddiodd Catrin lawer o'i chariadon. Ond nid un o benglogau y rhain yw hwn! Roedd y penglog yn brop cyfarwydd mewn portreadau cynnar. Fe'i gelwir yn ddyfais memento mori, gwrthrych sy'n cynrychioli tynged dyn. Mae'n gydnabyddiaeth i natur ddiflanedig bywyd, ac yn ddatganiad o ostyngeiddrwydd o flaen Duw.