Y Gilbern – rhy dda i beidio gwneud mwy
Mae'r enw Gilbern yn gwneud i chi feddwl yn syth am geir Cymreig. Rhwng 1959 a 1974, cafodd dros 1,000 o gerbydau eu cynhyrchu yn y ffatri yn Llanilltud Faerdref yng Nghwm Rhondda.
Gwaith Giles Smith a Bernard Friese oedd y c eir, a chyfuniad o'u henwau cyntaf yw Gilbern. Peiriannwr oedd Bernard a chigydd oedd Giles. Roedd Giles eisiau adeiladu ei gar ei hun, ac roedd gan Bernard brofiad o weithio gyda gwydr ffeibr felly gyda'i gilydd, crëwyd y Gilbern GT. Adeiladwyd y car cyntaf ym 1959 mewn sied tu ôl i siop y cigydd ym Mhentre'r Eglwys ger Pontypridd.
Gwahoddwyd y gyrrwr rasio Peter Cotterell i weld y car, ac roedd yn dwlu arno'n syth. Penderfynwyd bod y car yn rhy dda i beidio gwneud mwy ac y dylid ffurfio cwmni i greu rhagor ohonynt. Daeth Cotterell yn berchennog ar sawl Gilbern GT, ac fe addasodd y ceir er mwyn eu rasio.
Daeth y darnau mecanyddol gwreiddiol o geir Austin ac Austin Healey, er i Cotterell osod sawl injan wahanol yn ei geir rasio, gan gynnwys MGA 1600 a MGB 1800. Roedd gan un car, a wnaed ar gyfer y rasiwr ken Wilson, injan Chevrolet 4.5 litr ac echel ôl annibynnol Jaguar!
Gilbern Invaders mewn rali perchnogion yn 2009
Ym 1961, prynodd y ddau safle yn Llanilltud Faerdref a dechrau cynhyrchu ceir o ddifri. Dechreuwyd gydag un car y mis, ond erbyn 1965 roedden nhw'n cynhyrchu pedwar car y mis.
Ym 1966, cynhyrchwyd car newydd, y Gilbern Genie. Roedd y car yma'n fwy na'r GT bach chwim, ac yn addas i deulu. Roedd ganddo injan Ford V6 a digon o bŵer. Am gyfnod byr, cynhyrchwyd y GT 1800 a'r Genie ar yr un pryd ond ym 1967, rhoddwyd y gorau i hynny'n raddol fach.
Ni wnaeth y cwmni symiau mawr o arian erioed ond bu Giles a Bernard wrthi'n cadw pethau i fynd tan fis Ebrill 1968 pan werthwyd y cwmni i ACE Group, oedd â safle'n agos at ffatri Gilbern.
Gilbern GTs mewn rali perchnogion yn 2009
Y bwriad oedd bod Giles a Bernard yn aros fel cyfarwyddwyr, ond gadawodd Giles yn fuan wedi'r gwerthiant. Arhosodd Bernard gyda’r cwmni am tua blwyddyn.
Yn lle'r Genie, daeth Gilbern Invader Mark I a II ac erbyn 1972, daeth y Mark III, ac adeiladwyd yr Invader Estate hefyd ym 1971.
Cynhyrchwyd prototeip o gar chwim dwy sedd cyffrous, y T11. Dim ond un ohonynt gafodd ei adeiladu ond ni chafodd ei gynhyrchu fyth. Ond mae'r T11 yn dal o gwmpas. Mae wedi cael ei adfer yn llwyr ac yn edrych yn wych!
Aeth y Gilbern T11 ddim pellach na'r cam prototeip
Rhwng 1972 ac 1974, roedd y cwmni'n ei chael yn anodd gwneud elw a hyd yn oed wedi cyfres o fuddsoddwyr, daeth i ben ym 1974.
Mae gennym dri Gilbern yn ein casgliad. Mae'r Gilbern GT Mark I yn cael ei arddangos yn Amgueddfa Genedlaethol y Glannau. Mae'r ddau arall fel arfer yn y Ganolfan Gasgliadau Genedlaethol yn Nantgarw ac yn cael eu harddangos o bryd i'w gilydd mewn arddangosfeydd arbennig. Gilbern Invader yw'r ddau, Mark II gwyrdd a Mark III awtomatig porffor. Y Mark III oedd y model olaf i gael ei a gynhyrchu gan y cwmni, er iddyn nhw greu dau brototeip arall.
sylw - (2)