Defnyddio’r casgliad celf cenedlaethol i gefnogi lles staff y GIG

Wrth i bandemig COVID-19 waethygu dros y gaeaf 2020, ac wrth i’r pwysau ar staff y GIG gynyddu, mae Amgueddfa Cymru wedi bod yn mynd â’r casgliad celf cenedlaethol i ysbytai er mwyn rhoi cysur i staff a chleifion.

Fel pawb arall rydym wedi rhyfeddu – a chael braw – wrth weld aberth personol dyddiol staff y GIG dan amgylchiadau na ellir eu dychmygu. Rydym yn sylweddoli mai cip yn unig o’r hyn sy’n digwydd y tu ôl i’r llenni yr ydym wedi ei weld, ac rydym wedi gofyn beth allwn ni fel Amgueddfa ei wneud i helpu?

Fel rhan o Celf ar y Cyd cyfres o brojectau i ganfod ffyrdd newydd i bobl fwynhau’r casgliad celf yn ystod y pandemig – rydym wedi gweithio gyda

byrddau iechyd Cymru. Roeddem yn awyddus i staff y GIG gael cyfle i fwynhau celf fel rhan o’u diwrnod gwaith, ac i benderfynu eu hunain sut ddylai celf gael ei ddefnyddio yn eu gweithle.

Hafan Staff Lakeside

Ar ddechrau mis Chwefror 2021, agorodd adnodd newydd yn adain Glan-y-Llyn Ysbyty Athrofaol Cymru yng Nghaerdydd. Mae’r Hafan Staff yn ofod i staff yr ysbyty gamu i ffwrdd o’u hamgylchedd waith dwys i gael eiliad o hoe a llonyddwch. Mae hyn yn golygu rhywbeth gwahanol i wahanol bobl, felly mae’r gofod aml-bwrpas yn cynnwys cegin, cawod, ac ardal dawel lle gall staff ymlacio, darllen, myfyrio, eistedd, neu fwynhau cwmni cydweithwyr. Mae hefyd yn ofod heb ffonau symudol.

Ymgynghorwyd â staff yr Amgueddfa ar gynllun, golwg a naws yr Hafan Staff drwy gyfrwng pôl piniwn ar fewnrwyd NHS Connect. Roedd teimlad cryf y dylid adlewyrchu thema natur.

Mae ymchwil wedi dangos fod natur a’r byd naturiol yn themâu poblogaidd mewn ysbytai, ac mae erthygl a gyhoeddwyd yn y Journal of the Royal Society of Medicine yn awgrymu y gallai hyn fod yn sgil seicoleg esblygiadol: mae amgylcheddau naturiol iachus yn cymell ymateb emosiynol cadarnhaol ynom ni. Mae hefyd yn awgrymu bod lliwiau tawelach natur, fel glas a gwyrdd, yn gallu cynhyrchu effeithiau synhwyrus mwy ymlaciol a phleserus na lliwiau mwy tanbaid, fel coch a melyn.

Pan glywsom gynlluniau am yr Hafan Staff, roeddem yn gwybod ein bod am gymryd rhan – a bod yr adnoddau gennym. Mae’r casgliad celf cenedlaethol yn gyfoeth o weithiau celf sy’n dathlu harddwch y byd naturiol – y peth anodd oedd lleihau’r dewisiadau!

Dewis y gweithiau

Roeddem yn teimlo y dylai nodweddion gweledol a therapiwtig y delweddau gael blaenoriaeth dros eu harwyddocâd hanesyddol, ac felly lluniwyd rhestr hir o ddelweddau posib oedd â naws tawel, a rhai a fyddai’n gallu helpu i ‘agor’ y gofod gydag wybrennau eang, a golygfeydd pell. Golygfeydd Cymreig yw nifer o’r rhain hefyd, gan gynnwys uchafbwyntiau poblogaidd, megis Y Clogwyn ym Mhenarth, min nos, trai gan Alfred Sisley, a gweithiau llai adnabyddus megis Tro yn Afon Conwy gan Robert Fowler. Roedd Sisley yn delio gydag afiechyd pan baentiodd yr olygfa hon ym Mhenarth, a daeth Robert Fowler i Gymru hefyd am gyfnod o ymadfer ar ôl salwch.

Cyflwynom y rhestr hir i staff yr ysbyty, ac i arbenigwyr ystafelloedd gofal iechyd, Grosvenor Interiors, a gomisiynwyd i gynllunio’r gofod. Aethon nhw ati’n ofalus i leihau’r rhestr, gan ddewis gweithiau yr oedden nhw’n teimlo fyddai’n cydweddu’n dda â’i gilydd, ac osgoi unrhyw beth fyddai’n weledol annymunol. Roedd lliw a thonyddiaeth y gweithiau celf yn arbennig o bwysig er mwyn creu ymdeimlad o undod a llonyddwch, oedd yn gymorth wrth wneud y dewis terfynol.

Dewiswyd ambell liw allweddol o’r gweithiau celf – glas meddal o’r awyr glir; glas tywyllach, lliw denim o’r awyrluniau mwy oriog; a lliw gwyrdd olewydd – i’w defnyddio fel y palét lliw ar gyfer y dodrefn a’r waliau. Cafodd rhai o’r delweddau eu hatgynhyrchu fel murluniau o’r llawr i’r nenfwd, eraill fel fersiynau llai, cwtogedig o’r gwaith celf gwreiddiol. Roedd hyn yn galluogi i bobl arbrofi gyda graddfa: roedd hi’n eithaf cyffrous i weld dyfrlliw ar raddfa fach fel Yr Enfys gan Thomas Hornor wedi ei helaethu i faint y gallwch chi gamu mewn iddo bron! Mae delweddau ar raddfa mor fawr yn helpu i greu profiad i ymgolli ynddo.

Yn hytrach na defnyddio labeli amgueddfa traddodiadol, gwahoddwyd y beirdd Hanan Issa a Grug Muse i gyfansoddi cerddi’n ymateb i’r project, gan dynnu ar rai o’r themâu a’r motiffau yn y delweddau.

Agorodd yr Hafan Staff ar 1 Chwefror 2021, ac mae bellach yn cael ei defnyddio’n ddyddiol gan staff yr ysbyty. Gobeithiwn y bydd y delweddau o gasgliad cenedlaethol Cymru yn helpu i’w wneud yn lle mwy pleserus i fod, ac yn dod â harddwch a rhyddhad i’w diwrnod.

Cyllid a chefnogaeth

Datblygwyd yr Hafan Staff yn Lakeside gan Elusen Iechyd Caerdydd a’r Fro a Gwasanaeth Lles a Iechyd Cyflogai, diolch i gyllid ddaeth drwy rodd mawr gan Gareth ac Emma Bale yn ystod y pandemig.

Gwnaed cefnogaeth Amgueddfa Cymru yn bosibl drwy Celf ar y Cyd. Cyfres o brojectau celf gweledol yw Celf ar y Cyd mewn cydweithrediad â Chyngor Celfyddydau Cymru gyda chefnogaeth Llywodraeth Cymru, sy’n ein herio ni i rannu’r casgliad celf cenedlaethol mewn ffyrdd newydd ac arloesol yn ystod y pandemig. Mae llinynnau eraill y project yn cynnwys ein cylchgrawn celfyddydau gweledol ar-lein, Cynfas, a’r arddangosfa Celf 100. Dilynwch ni ar Instagram @celfarycyd am fwy.