Casgliadau Arlein

[Disgrifiad wedi'u datblygu ar y cyd ag aelodau Chai & Chat (CGG Abertawe), Gorffennaf 2024]

Ingot o 'gopr Japan' a gasglwyd o longddrylliad llong yr East India Company, Earl of Abergavenny. Aeth y llong i drafferthion yn Weymouth yn 1805, ar y ffordd i India.

Roedd y llong yn hwylio dan drwydded yr East India Company, oedd â monopoli ar fasnach rhwng Prydain a rhannau o Asia, gan gynnwys India a Tsieina. Bu'r cwmni yn ysbeilio a threfedigaethu ar draws Bangladesh, India, Myanmar a Pacistan, gan gynyddu eu grym a'u cyfoeth. Byddai pobl gaeth o Affrica yn cael eu cludo gan y cwmni er mwyn gweithio yn eu diwydiannau.

Yng Nghymru gafodd y copr yn yr ingot hwn ei fwyndoddi – dyna'r enw ar y broses o boethi a thoddi mwyn er mwyn rhyddhau'r metel ynddo. Roedd ingot yn gynnyrch 'hanner-gorffennedig' fyddai'n cael ei allforio ledled y byd i'w droi yn wrthrychau metel gorffenedig gan grefftwr lleol. Yn India, byddai ingotau yn cael eu defnyddio i gynhyrchu offer a photiau copr neu bres. Byddai ingot o'r maint hwn yn werth tua 5c heddiw.

Cynhyrchwyd y siâp hwn gyntaf yn Japan, i'w gwerthu i India. Cafodd mwyndoddwyr Cymru eu comisiynu gan yr East India Company i greu ingotau 'copr Japan' er mwyn ateb y galw am gynnyrch yr un siâp. Roedd y cynnyrch o Gymru yn llawer rhatach, ac yn y pen draw fe gymrodd le y copr o Japan yn y farchnad yn India.