Mwy craff na'r Edwardiaid? Canfod bwcl gwregys Rhufeinig

Bwcl gwregys o'r cyfnod Rhufeinig hwyr o Gaerwent

Yr unig esiampl arall o Gymru y gwyddom amdani — o fryngaer Pen y Corddyn, Conwy. Addurn o bysgod a phâr o beunod yn wynebu coeden arddulliedig.

Datglodd yng Nghaerwent yn gynnar yn yr 20fed ganrif

Ail-ddatgloddio y ffosydd Edwardaidd yng Nghaerwent

Dechreuodd Archeolegwyr ddatgloddio'r forum-basilica yng Nghaerwent yn Sir Fynwy ar ddechrau'r ugeinfed ganrif. Dychwelodd staff yr Amgueddfa yn ddiweddar i ddatgloddio'r safle eto, a chanfod eitemau gafodd eu methu yn wreiddiol, yn cynnwys y bwcl a phlât aloi copr o ddiwedd y bedwaredd ganrif.

Mae pâr o bennau dolffin yn wynebu am i mewn ar ddolen y bwcl ynghyd â phâr o bennau ceffyl yn wynebu am allan. Yn wreiddiol byddai'r plât llenfetel wedi'i glymu i wregys ledr gyda dau rybed ar y pen. Mae border o gebl addurniadol iddo a thri motif cylchog gyda rhosglwm melyn Mair ar gefndir o ddotiau. Mae'r ymwthiadau crwm sy'n codi o'r rhain yn edrych fel pennau a gyddfau adar, sy'n awgrymu taw peunod yw'r motifau.

Ar ragfur gorllewinol bryngaer Pen y Corddyn, Conwy y canfuwyd yr unig blât bwcl tebyg yng Nghymru. Addurniadau o bysgod a phâr o beunod yn wynebu coeden arddulliedig sydd ar yr esiampl honno.

Peunod anfarwol a phren y bywyd

Mae peunod yn symbol o anfarwoldeb (dywedir bod eu cnawd yn anllygradwy), a gellir dehongli'r pysgod a phren y bywyd fel symbolau Cristnogol. Mae hyn wedi arwain rhai i feddwl taw byclau Cristnogol yw'r rhain, ond mae'n bosib taw motifau addurniadol cyffredin ydyn nhw.

Gwregys Filwrol Rufeinig

Mae'n debyg bod platiau bwcl fel hwn yn offer milwrol swyddogol. Roedd y 'wregys filwrol' yn symbol bwysig o reng, er ei bod yn amlwg i wregysau o'r un arddull ddod yn boblogaidd y tu hwnt i'r fyddin. Gallai'r esiampl hon fod yn fersiwn lled swyddogol ar gyfer y 'gwasanaeth sifil', yn hytrach na'r fyddin. Mae'n debyg fodd bynnag, i'w poblogrwydd ledu ymhellach fel symbol o statws i rai oedd yn gweld eu hunain fel gweision y wladwriaeth. Maent wedi cael eu canfod mewn beddrod sawl gwraig, sy'n awgrymu bod merched yn eu gwisgo hefyd.

Ni ddylid ystyried bwcl Caerwent yn ddim mwy nag eitem ddillad sy'n dangos chwaeth bersonol y perchennog. Nid yw'n dangos rheng na chenedl y perchennog yn uniongyrchol hyd yn oed, er y gall awgrymu bod gan y perchennog awydd i edrych fel un o 'fawrion y gymdeithas'.