...y mae’r Hydref wedi dod.

(ymddiheuriadau i’r awdur anhysbys)

Ar ôl bwrw’r gym ac ymbincio, bellach mae’r bois yn barod amdani. Fel hyrddod wedi eu bridio o’n praidd pedigri, mae’n rhaid gadael i ganfod cariad, ac felly mae nhw ar y ffordd i’r farchnad i gael eu gwerthu.

Bydd ein hyrddod bridio’n cyrraedd y cae defaid ar ddechrau Hydref, a’r ŵyn cyntaf yn cael eu geni gobeithio ddechrau Mawrth. Gwyliwch ferched, mae’r bois ar y ffordd!

Another successful lambing season at St Fagans is drawing to a close. We hope you’ve enjoyed watching all the action live on Lambcam along the way. There are still a few ewes left to deliver, as I write this the lamb-o-meter has clocked up 144. We’re on course to beat our target of 150 lambs, and hope to pass 160. That figure includes:

• 5 sets of triplets
• One set of quads (our first ever).

There’s been some losses along the way:

• One set of twins - early miscarriage.
• One set of twins – stillborn.
• Four lambs accidentally smothered by their mothers
• One triplet failed to thrive – died at 2 days old.

We are expecting to finish with two lambs being bottle fed – that’s Herbert, the smallest of the quads, and another lamb whose mother's milk dried up due to mastitis. So until next year, here is a picture of Herbert enthusiastically tucking into his lunch yesterday.

Herbert yr oen yn bwyta ei ginio - a hanner ohono fo drost ei wyneb

See you in 2016 Lambcam-ers!

Helo na Sgrinwynis - dyma'r ateb i'r cwestiwn fwya poblogaidd o'r sied wyna eleni.

'Sut allwch chi ddweud bod dafad ar fin rhoi genedigaeth?'
 

Dyma rai o’r prif arwyddion:

• Cuddio yn y gornel - yn y gwyllt, byddai hyn er mwyn osgoi ysglyfaethwyr
• Llyfu gweflau – paratoi i lanhau’r oen wedi iddo gael ei eni
• Aflonydd – codi a gorwedd bob yn ail
• Pawennu’r llawr – creu ‘nyth’ i’r oen gael ei eni ynddo
• Corff i’w weld yn tynhau yn rheolaidd
• Llysnafedd, bag dŵr neu bâr o draed i’w gweld yn dod allan o’r ddafad!

A gan bod fi mor hael - dyma llun o'r cwads cyntaf erioed Sain Ffagan. Ganwyd neithiwr...

Ffrwd byw o’r sied Ŵyna

·         Ar hyn o bryd mae gennym tua 100 o ddefaid magu felly rydyn ni’n disgwyl dros 150 o wyn.

·         Mae’n defaid ni’n ddwyflwydd oed yn wyna am y tro cyntaf.

·         Mae dafad yn feichiog am 5 mis:

• maen nhw’n dod i’w tymor ym mis Medi
• rydyn ni’n rhoi’r hyrddod mewn gyda’r defaid ar 1 Hydref
• bydd cyfnod wyna yn cychwyn ddechrau mis Mawrth
• ni sy’n dewis y drefn yma er mwyn cael wyn i’w gweld yn y caeau dros y Pasg.

·         Mae’r defaid beichiog yn dod mewn o’r caeau’n syth ar ôl y Nadolig er mwyn cael lloches, bwyd a gofal ychwanegol. Mae hyn yn bwysig ar gyfer datblygiad yr wyn.

·         Maen nhw’n cael eu sganio yn y flwyddyn newydd er mwyn eu gwahanu i ddau grwp:

• y rhai sy’n disgwyl oen sengl
• a’r lleill sy’n disgwyl gefeilliaid neu dripledi.

·         Pen a choesau blaen yn arwain ydy’r ffordd arferol i oen gael ei eni. Os felly, mae’r defaid fel arfer yn gallu ymdopi heb unrhyw gymorth. Ond weithiau bydd angen ychydig o help os yw’r oen yn fawr, neu’n dod allan am yn ôl.

·         Wedi bwrw, bydd y ddafad a’i hwyn yn mynd mewn i gorlan ar wahân:

•  er mwyn sefydlu perthynas famol
•  i atal defaid heb eu bwrw rhag ‘mabwysiadu/dwyn’ oen dafad arall.

·         Maen nhw’n aros ar wahân am 1–2 diwrnod.

·         Mae defaid a’u hwyn sy’n iach yn cael mynd allan i’r caeau ar ôl 3–5 diwrnod – os yw’r tywydd yn caniatáu.

·         Mae’n beth arferol i weld rhywfaint o waed a slwtsh o gwmpas pen ôl dafad sydd wedi bwrw yn ddiweddar.

·         Mae’n beth arferol i wyn newydd gysgu llawer – rhyw 12–16 awr y dydd.

·         Bydd y rhan fwyaf o’r wyn benywaidd yn aros gyda ni neu’n cael eu gwerthu fel defaid pedigri. Bydd yr wyn gwrywaidd yn mynd i’r lladd-dy am eu cig, gyda chwpl o’r goreuon yn cael eu gwerthu fel hyrddod.

·         Mae’r cig oen ar eich plât yn 4–12 mis oed.

Wyna yw un o amseroedd pwysicaf a phrysuraf y flwyddyn ar y fferm. Mae’n golygu oriau hir, ddydd a nos, yn gwylio dros, ac yn gofalu am y defaid, i wneud yn siwr bod eu ŵyn yn cyrraedd yn ddiogel ac yn goroesi yn y diwrnodau cyntaf. Mae ŵyn yn ffynhonnell bwysig o arian oherwydd gellir eu gwerthu ar gyfer eu cig, ac ar gyfer stoc newydd i’r ddiadell.

Mae cadw defaid yn rhan sylweddol o amaethyddiaeth yng Nghymru oherwydd eu bod yn gallu ymdopi yn dda â’r ucheldir, yr hinsawdd gwlyb ac â thir gwael. Gall defaid oroesi a ffynnu ar laswellt tiroedd uchel ac isel Cymru. Gellir cynhyrchu gwlân, cig, llaeth, crwyn a gwêr ar gyfer canhwyllau o ddefaid, a gellir defnyddio eu tail i wrteithio’r tir.

Mae’n debygol mai defaid bach, brown Soay oedd y defaid cyntaf yng Nghymru. Daethant yma gyda ffermwyr Neolithic tua 6 mil o flynyddoedd yn ôl. Daeth y Rhufeiniad â defaid o safon uwch, gyda gwynebau gwyn a gwlân main. Cadwyd y defaid ar gyfer eu gwlân yn unig. Roedd gan ffermwyr Rhufeinig enw da am gynhyrchu gwlân o safon. Trwy groesi y defaid gwyneb gwyn gyda’r defaid Soay cynhyrchwyd defaid â gwyneb brown golau, hynafiaid y defaid Cymreig gwydn sydd wedi byw ar ucheldiroedd Cymru ers dros ddwy fil o flynyddoedd.

Erbyn y Canol Oesoedd mae’n debyg bod defaid yn cael eu cadw ar gyfer eu gwlân a’u llaeth yn hytrach na’u cig. Bu gwlân yn goruchafu tan y Chwyldro Diwydiannol ond o ganlyniad i’r tŵf yn y boblogaeth yn y ddeunawfed ganrif cynyddodd y galw am gig.

Cig oedd prif gynnyrch defaid ac ŵyn yn yr ugeinfed ganrif, yn gwerthu am llawer mwy o arian na gwlân. Heddiw, cynhyrchu ŵyn tewion yw prif incwm llawer o ffermydd Cymru. Yn 2013 roedd allforion cig oen Cymreig werth £154.7 miliwn. Y cwsmer tramor mwyaf yw Ffrainc, ac yna’r Almaen. Roedd 9.74 miliwn o ddefaid ac ŵyn yng Nghymru yn 2014.