Storïau Gwerin

Nôl i Hafan Storiwyr

Trysor Tyddyn Cwtyn y Ci

Lewis T Evans (1882-1975)

Wel, mae Tyddyn Cwtyn y Ci yn Ysbyty Ifan. Tyddyn Cwtyn mae nhw'n 'i alw fo. Rodd 'no ryw ddyn yn byw yno. Clywed yr hanes [wnes i; chlywais i ddim beth oedd] enw'r dyn, yndê. Ond odd o'n byw yn Tyddyn Cwtyn y Ci. Ac odd o'n breuddwydio bob nos dase fo'n mynd i Bont Llunden byse fo'n gneud 'i ffortiwn.

Ac wedi blino breuddwydio o hyd, mi benderfynodd fynd, beth bynnag. Ac i Bont Llunden â fo, a cherdded ddiwrnod neu ddau. Dim byd tebyg i ffortiwn yn dwad, yndê. Ddôth 'no ryw ddyn i'w gwarfod o - Cymro.

'Helo', be fo. 'Dw i 'di'ch gweld chi'n cered nôl ac ymlaen hyd y fan 'ma bob dydd', be fo. ... 'Be 'dech chi yn cerdded nôl ac ymlaen o hyd?'

'O', bedde'r dyn. 'Ddim byd yn neilltuol', be fo. 'Ond, deud y gwir wrtho chi, mi ddaru mi ryw freuddwydio o hyd daswn i'n mynd i Bont Llunden baswn i'n gneud yn ffortiwn.'

'Twt, Twt!', bedde'r dyn. 'Peidiwch â gwrando ar ryw hen freuddwydion gwirion. Dw i wedi breuddwydio lawer gwaith', bedde fo, 'dyswn i'n mynd i ryw le o'r enw 'Sbyty Ifan ac i ryw ffarm o'r enw Tyddyn Cwtyn y Ci', bedde fo, 'a thurio dan ryw goeden 'fale, byswn i'n câl llond crochon o aur.'

'Mm', medde'r dyn wedyn, 'mi â i adre am wn i', be fo. 'Dw i ddim yn mynd i hwnne ddim chwaneg.'

Ac adre â fo, ac yn syth â chaib a rhaw i fôn yr hen goeden 'fale, beth bynnag, a dene lle'r oedd llond crochon o aur. A dene stori Tyddyn Cwtyn y Ci.

Recording

Trysor Tyddyn Cwtyn y Ci

Mwy o wybodaeth

Tâp

AWC 2287. Recordiwyd 29.iv.1969. Ail recordiwyd 7.xi.1973 (T?p AWC 4051)

Nodiadau

Clywodd Lewis T Evans y stori hon gan ei ewythr dall, Lewis Evans yn Hafod Llan Isa, Pentrellyncymer, tua 1891. Byddai ei ewythr yn arfer adrodd y storïau hyn wrth Lewis T Evans a'i gefnder a'i gyfnither gyda'r nos cyn iddynt fynd i'w gwelyau: 'I'n difyrru ni rwsud'. Credai iddo glywed y stori hon 'chwaneg nag unweth'.

Ail recordiwyd y stori bedair blynedd a hanner yn ddiweddarach. Testun o'r recordiad cyntaf yw'r uchod. Yn yr ail fersiwn, nodir yn glir mai ar y trydydd diwrnod y daeth y dyn at ŵr Tyddyn Cwtyn y Ci, gan ddweud: 'Wel, Cymro dach chi.' ... 'Wel, be dech chi'n neud yn fan'ma, dwch, am dri dwrnod fel hyn?' Mae gŵr Tyddyn Cwtyn y Ci yn ei ateb, gan ddweud ei fod yn dod o Ysbyty Ifan, a'i fod wedi breuddwydio y byddai'n cael ffortiwn pe bai'n mynd i Bont Llundain. Yn y fersiwn gyntaf, mae Lewis T Evans yn dweud i'r Llundeiniwr ofyn i'r gŵr o ble roedd yn dod, ond mae'n cywiro ei hun yn syth: 'Naddo, im gofyn iddo o ble odd o'n dwad.' Nodir yn yr ail fersiwn i'r gŵr o Lundain freuddwydio fod 'yno gist a llond hi o sofrod' o dan wreiddyn y coed afalau, ac nid crochan â'i lond o aur fel yn y fersiwn gyntaf. Nodir hefyd i ŵr Tyddyn Cwtyn y Ci fynd adref drannoeth.

Enw ar fferm yn Ysbyty Ifan, sir Gaernarfon oedd Tyddyn Cwtyn y Ci, ond Bryntirion yw'r enw arni bellach, er bod rhai o'r trigolion hynaf yn dal i gofio'r hen enw, gan gyfeirio ati fel 'Ty'n Cwtyn' neu 'Tyddyn Cwtyn'. Ceir sawl cyfeiriad at Bont Llundain mewn chwedlau gwerin Cymraeg, ac yr oedd yn fan cyfarfod pwysig i'r Cymry a deithiai i Lundain.

Am fersiynau Cymraeg printiedig o'r stori hon, gweler Y Brython, cyf. 1, 1858, t. 162 (Craig y Dinas, Morgannwg), cyf. 2, 1859, tt. 200, 219 (Nant Gwrtheyrn a Llandwrog, sir Gaernarfon); D E Jenkins, Bedd Gelert: it's Facts, Fairies, and Folk-Lore, Porthmadog, 1899, tt. 135-7 (Aberdaron, sir Gaernarfon); J Jones, 'Myrddin Fardd', Llên Gwerin Sir Gaernarfon, Caernarfon, 1908, t. 204 (Glynllifon, sir Gaernarfon); a T Gwynn Jones, Welsh Folklore and Folk-Custom, Llundain, 1930, t. 92 (Glynllifon, sir Gaernarfon).

Am fersiynau Saesneg, gw. cyfeiriadau yn Briggs, cyf. A1, t. 62. Mae Robert Chambers yn nodi bod y stori hon i'w chael ym mron bob ardal yn yr Alban, ac mai Pont Llundain yw'r gyrchfan bob amser. (Gw. The Popular Rhymes of Scotland, Caeredin, 1826, t. 58.)

Teipiau

AT 1645 Y trysor gartref. Mae dyn yn breuddwydio bod trysor wedi ei guddio ar bont arbennig mewn dinas bell. Mae'n mynd yno, ond yn methu darganfod y trysor, ac mae'n sôn am ei freuddwyd wrth ŵr y mae'n ei gyfarfod yno, ac mae yntau'n dweud iddo gael breuddwyd debyg. Mae gŵr y ddinas yn disgrifio'r lle, ac mae'r gwladwr yn sylweddoli mai ei gartref ef ydyw. Mae'n dychwelyd adref ac yn dod o hyd i'r trysor.

Motifs