Yn y gyfres yma o Straeon y Streic fe glywn ni am y gorau a gwaetha o fywyd yn ystod y flwyddyn a newidiodd fywydau glowyr, eu teuluoedd, yr heddlu a gwleidyddion wrth iddynt hel atgofion am beth oedd bywyd fel rhwng 84-85.

Mae Straeon y Streic yn rhan o arddangosfa Streic 84-85 Strike sydd i'w gweld yn Amgueddfa Genedlaethol Caerdydd tan Ebrill 27 2025.

© Getty Images / Alamy

Les Jackson (glöwr, Glofa Maerdy)

Gadewais yr ysgol yn 16 oed i fod yn godwr tolciau ar £9 yr wythnos. Ond cefais sgwrs gyda fy mrawd yng nghyfraith a deall ei fod yn gwneud £80 yr wythnos. Felly es i i’r pwll glo ar unwaith. Cefais fy nerbyn yn 17 oed, wedi fy nghyffroi gan yr arian, ac roeddwn i eisiau cychwyn cyn gynted ag y gallwn i.

Cychwynnais yn ‘78, ‘79. Fe wnes i fy hyfforddiant sylfaenol yn Nhondu, roedd yna ganolfan efelychu yno. Maen nhw’n eich dysgu chi sut i wneud pac - llenwi’r ochrau lle rydych chi’n gweithio fel nad oes nwyon perygl yn dianc. Ond ni wnaeth unrhyw beth godi ofn arnaf i, mynd lawr yn y gawell, dim byd. Byddech chi weithiau’n gorfod tynnu eich belt i ffwrdd, gan ei bod hi mor dynn. Weithiau roeddech chi’n sâl yn gorfforol, doeddech chi ddim yn ei ddisgwyl.

Y rhan nesaf oedd hyfforddi ar ffas bedair troedfedd. Bydden nhw’n anfon ni’r hogiau main gan ei bod hi mor dynn. Ar un adeg, yn yr hyfforddiant ar y ffas, roeddwn i’n gweithio ar ffas is, dim ond bar uwch eich pen. Bydden ni’n torri’r uchder i mewn a byddai’r hogiau mwy yn mynd i mewn ar ôl hynny. Unwaith rydych chi wedi cael hyfforddiant, cyn gynted ag y mae yno le, rydych chi i mewn. Roeddwn i’n adnabod pawb ar y ffas ac y tro cyntaf es i lawr, gwnaethon nhw ffỳs fawr ohonof i. Mae pawb yn edrych ar ôl ei gilydd. A’r ymdeimlad hwnnw o gymuned oedd beth oedden ni’n brwydro i’w achub, dan ddaear ac ar y wyneb. Roedd yn fwy na jobyn.

Pan wnes i ymuno, o’n i’n meddwl y byddai’n jobyn am byth. Gwnes i weithio tan y diwrnod y caeodd y pwll.

Yn ‘84, roedd Thatcher eisiau i ni fynd ar streic. Roedd hi wedi storio glo, cael popeth yn barod, ac wedi cyhoeddi bod pyllau’n cau.⁠ Roedd yn bryfociad bwriadol i gael yr holl undebau llafur i gydymffurfio. Roedd hi’n meddwl os fyddai’n gallu ein torri ni, byddai pawb arall yn ufuddhau hefyd. Ond doedd hi heb ddisgwyl i ni gael undeb mor gryf. Y pwll cyntaf i mi ei bicedu oedd Caerffili. Fe wnaethon ni gerdded i fyny a chawson ni lond ceg gan y gwragedd ar y ffordd i fyny at gatiau’r lofa. Ond fe wnaethon ni ffurfio’r llinell a siarad â’r bois drodd fyny i weithio - fe wnaethon nhw droi’n ôl, a pheidio mynd i’r gwaith. Er, fe wnaethon ni glywed fod rhywfaint wedi mynd i mewn dros y mynydd. Ond doedd hi ddim wastad fel hynny - un tro, fe ddaethon nhw i weithio, cyn stopio i siarad â ni, cytuno cael cyfarfod rheoli i benderfynu a dod allan i adael i ni wybod eu bod am ymuno â ni ar y llinell. Unwaith oedden ni wedi mynd, dechreuodd y shifft prynhawn fel yr arfer!

Fe wnaethon ni deithio ar draws y wlad. Orgreave oedd yr un a newidiodd popeth. Roedd yn dywydd braf a chynnes. Diwrnod gogoneddus. Roedden ni wedi cysgu ar y pafin tu allan i’r adeilad NUM. Roeddwn i’n dreifio fan transit. Fel arfer, bydden ni’n cael ein stopio gan yr heddlu. Y tro hwn, fe wnaethon nhw stopio a siarad â ni a dywedon nhw ‘Rydyn ni’n gwybod lle rydych chi’n mynd.’ Ond yn hytrach na’n troi ni ffwrdd neu rwystro’r ffordd, fe wnaethon nhw ein hel ni ymlaen a’n cyfeirio at le parcio. Trap oedd e.

Unwaith roedd pawb wedi ymgynnull, roeddwn i yn y tu blaen. Roeddwn i’n fachgen ifanc, ges i fy nghario i ffwrdd, fy nhraed oddi ar y llawr. Roedd cerrig yn cael eu hyrddio tuag atom ni. Agorodd yr heddlu i fyny yn sydyn, bwlch enfawr, ac roedd yna geffylau yn dod yn syth amdanaf i. Fe wnes i droi a rhedeg, cyn gynted ag y gallwn i. Neidiais i mewn i’r llwyni. Neidiodd eraill ar fy mhen. Roedd mwy o heddlu yn ein taro gyda ffyn. Roedd y dyn ar fy mhen i yn cael ei guro. Llwyddais i ddianc a rhedeg. Roedd wal dair troedfedd ac fe neidiais drosti - cyn gweld ei bod yn chwe throedfedd yr ochr arall. Ac yno, o fy mlaen i roedd llwythi o gŵn heddlu ar denynnau hir. Rhedais tuag at y dref - gwaeddodd ddynes ‘Sydyn, dere i mewn’ ac fe wnes i ddianc drwy gefn ei thŷ hi i mewn i’r ganolfan siopa leol lle ges i ddal fy ngwynt. Trodd Scargill i fyny yn ddiweddarach y diwrnod hwnnw, daeth i lawr y llethr gwelltog tuag at y protest. Cafodd ei arestio am annog terfysg.

Roeddwn i fod i briodi ar 22 Gorffennaf a chael fy mharti stag yn Bierkeller Coed-duon.⁠ ⁠ Rhai dyddiau ynghynt, roedd rhai lorïau glo o gwmni lleol wedi cael eu llosgi, gan rai o’r picedwyr yn ôl y sôn - roedd yr heddlu wedi fy marcio am dipyn, am ryw reswm. Roedden nhw’n sicr mai fi wnaeth ac roedden nhw eisiau fi allan o’r ffordd. Roedd 45 ohonom ni yn y parti stag - bu ffeit, ac roedd heddlu mewn dillad cyffredin yn rhan ohoni. Fe wnes i anelu ambell i ergyd a chefais fy arestio a fy ngharcharu am wythnos nes dau ddiwrnod cyn y briodas tra’r oedden nhw’n trio rhoi’r bai arnaf i. Fe wnes i briodi - roedd fy nheulu i gyd wedi cyfrannu i sicrhau bod y briodas yn digwydd ac y bydden ni’n cael mis mêl braf, er gwaethaf mor anodd oedd hi i bawb yn ariannol.

Felly i ffwrdd â ni ar ein mis mêl a tra roeddwn i ffwrdd, gollyngodd yr heddlu siaced ledr yn fy nhŷ a dweud wrth y lojar eu bod wedi dod o hyd i fy siaced. Dim fy siaced i oedd hi. Daethon nhw’n ôl y diwrnod ar ôl i mi gyrraedd yn ôl i chwilio fy nhŷ a fy arestio am ddwyn siaced ledr. Yna ges i ddirwy o £200 am y parti stag - ac fe gytunon nhw i ohirio’r taliad am ychydig gan nad oedd gen i arian. Dau fis wedyn roedden nhw wrth y drws eto, yn ceisio fy arestio eto am beidio talu’r ddirwy wnaethon nhw ‘gytuno’ i’w ohirio. Roedden nhw’n benderfynol o fy nghosbi, un ffordd neu’r llall.

Mae gen i deulu mawr. Fe wnaethon nhw sicrhau nad oedden ni’n gwneud heb ac fe fenthycodd fy chwaer yr arian i mi dalu’r ddirwy a fy nghadw allan o’r carchar. Roeddwn i’n un o’r rhai lwcus - roedd gen i lojar a oedd yn helpu i dalu llog y morgais ac roeddwn i’n gallu cael morgais arall i dalu’r gweddill - mae honno’n sgandal arall yn ei hun.

Roedden ni’n dechrau clywed fod rhai aelodau NUM wedi bod yn cael cyfarfodydd i geisio ein cael ni i ddychwelyd i’r gwaith gan eu bod yn gwybod na allen ni ennill. Pan ddaeth y newyddion fod y streic yn dod i ben a chawson ni ein gorchymyn i fynd yn ôl i’r gwaith, roeddwn i’n torri fy nghalon. Ni chawson ni bleidlais, dim ond gorchymyn i ddychwelyd. Roeddwn yn teimlo embaras am bopeth o’n i wedi rhoi pawb trwyddo. Wedi cael ein gadael i lawr gan y pwerau uwchben - roedd gen i bob math o deimladau. Roeddwn i’n teimlo’n uffernol gan ein bod wedi colli.

Os fyddwn i’n gorfod troi’r cloc yn ôl, buaswn i’n ei wneud i gyd eto. Dyna wnaeth fy ffurfio i.

Mae llawer o wahanol ffyrdd i ymwelwyr sydd ag anghenion dysgu ychwanegol gymryd rhan a dysgu yn Amgueddfa Cymru. 

Yn Amgueddfa Genedlaethol Caerdydd mae'r rhaglen addysg ffurfiol yn cynnal gweithdai ysgol rhyngweithiol sy'n cynnwys gwahanol weithgareddau e.e. creu gwaith celf, archwilio'r orielau neu ddysgu am gelf a hanes natur. 

Mae rhai sesiynau yn digwydd yn yr orielau ar gyfer disgyblion sy'n hoffi archwilio, ac mae rhai sesiynau yn cael eu cynnal mewn gofod addysg caeedig sy'n llawn gwrthrychau y gellid eu cyffwrdd ac yn cynnig profiad dysgu mwy annibynnol.

Trwy drafod â'n staff wrth archebu, gellir addasu sesiwn amgueddfa, gweithdy neu weithgaredd i gyd-fynd â themâu sy'n cael eu hastudio yn yr ysgol ac anghenion pob grŵp o ddysgwyr. Er enghraifft, yn Amgueddfa Genedlaethol Caerdydd gallwch wneud cais am becynnau synhwyrau cyn i chi ymweld sy'n cynnwys adnoddau fel teganau synhwyrau ac amddiffynwyr clustiau.

Yn Amgueddfa Genedlaethol Caerdydd, mae blychau teganau synhwyrau ar gael mewn 5 oriel ac maent yn dilyn thema'r arddangosfa dan sylw - mae blog arall am y blychau yma: Amgueddfa Genedlaethol Caerdydd. Mae'r blychau'n ffordd arall i ymwelwyr ag anghenion dysgu ychwanegol ac anghenion synhwyrau yn benodol i ymgysylltu â'r straeon ym mhob oriel. Maent yn cynnwys eitemau fel teganau, llyfrau ac atgynyrchiadau ac yn rhoi cyfle i stopio a meddwl wrth i ymwelwyr fynd trwy'r amgueddfa.

Mae gan bob safle Amgueddfa Cymru 'Stori Weledol' hefyd er mwyn i ddisgyblion a staff gael ymgyfarwyddo ag adeiladau'r amgueddfa a deall sut i wneud y mwyaf o'u hymweliad: ⁠Stori weledol: Taith i Amgueddfa Genedlaethol Caerdydd

Yn y gyfres yma o Straeon y Streic fe glywn ni am y gorau a gwaetha o fywyd yn ystod y flwyddyn a newidiodd fywydau glowyr, eu teuluoedd, yr heddlu a gwleidyddion wrth iddynt hel atgofion am beth oedd bywyd fel rhwng 84-85.

Mae Straeon y Streic yn rhan o arddangosfa Streic 84-85 Strike sydd i'w gweld yn Amgueddfa Genedlaethol Caerdydd tan Ebrill 27 2025.

© Richard Williams

Richard, ffotograffydd

Roeddwn i’n ffotograffydd i’r wasg yn ystod y Streic, yn gweithio yng nghymoedd glofaol y De o ‘nghwmpas. Byddwn i’n cael galwad pan fyddai llinell biced yn cael ei thorri, er enghraifft.

Un o’r dyddiau mwyaf cofiadwy oedd yng Nghwm Garw, pan ddaeth Monty Morgan y glöwr cyntaf yng Nghymru i dorri’r streic. Daeth cannoedd o heddlu a phicedwyr allan. Roedd Monty’n teimlo bod y Streic yn mynd yn ofer, wnaeth ei yrru yn ôl i’r gwaith. Roedd llawer o ddicter – roedd bywoliaeth pobol yn y fantol. Cafodd e sioc faint o ddicter oedd tuag ato fe. Ond un o bant oedd e, Sais oedd yn arfer bod yn y fyddin, ac efallai nad oedd e’n deall y teimlad o gymuned yno.

Mae un o’n lluniau yn dangos y bws oedd yn ei yrru i’r lofa, gyda channoedd o heddlu o’i hamgylch. Safodd un glöwr dewr o flaen y bws, a chael ei arestio. Wrth ymchwilio i’n llyfr fe lwyddon ni i ganfod y glöwr. Roedd ganddo fe blant, ac roedd e’n gwybod bod pobl yn cael eu harestio’n gyson. Er gwaetha’r cyfan, roedd e’n dal mewn hwyliau da, hyd yn oed dan glo.

Yn gynharach yn y flwyddyn roeddwn i wedi tynnu llun o’r Prif Weinidog Margaret Thatcher yng nghynhadledd y Torïaid ym Mhorthcawl, gyda channoedd o brotestwyr crac a rhwystredig tu ôl i ffensys dur ar hyd y prom. Ar ôl ei haraith, dyma hi’n cael ei phledio ag wyau o’r dorf wrth adael yr adeilad. Cyrhaeddodd un wy y nod, cyn i’r heddlu godi ambarél a’i rhuthro ymaith.

Roedd hi’n amser tanllyd, gydag emosiynau’n gorlifo, oedd yn hollol ddealladwy gan y byddai colli’n golygu newid am byth i gymunedau’r ardal. Wrth i’r gaeaf gyrraedd aeth pethau’n anoddach, a glowyr mewn rhai ardaloedd yn dechrau mynd yn ôl, roedd y streic yn ne Cymru yn syndod o gadarn.

Amanda, newyddiadurwraig

Dwi o deulu glofaol yng Nghwm Rhymni yn wreiddiol, ac roedd hi’n teimlo’n bwysig i atgoffa pobl o’r straeon hyn a’r heriau wnaeth pobl eu hwynebu. Rydyn ni gyd yn bwrw ‘mlaen nawr.

Yr hyn wnaeth dynnu fy sylw i oedd rôl menywod yn y Streic: sut wnaethon nhw drefnu a dechrau codi eu llais. Yn 2023 fe wnes i gyfweld menyw oedd yn aelod o un o grwpiau cymorth y glowyr. Roedd hi’n berson digon swil, wnaeth gael ei pherswadio i siarad mewn cyfarfod codi arian mawr ym Maesteg o flaen torf oedd yn cynnwys aelodau seneddol ac arweinwyr glofaol. Newidiodd hi fel person. Ac mae hi, a llawer o bobl wnes i siarad â nhw, yn teimlo’r un mor gryf am y Streic heddiw. Pob un wan jac yn dweud y bydden nhw’n ymladd yr un modd.

Mae fy mrawd, oedd yn gyn-löwr, yn disgrifio’r hiwmor iach yn y pwll oedd yn cadw pobol i fynd mewn proffesiwn peryglus lle’r oedd yr agwedd at iechyd a diogelwch yn eithaf llac ar brydiau. Mae cyfoeth o straeon. Roedd anafiadau’n gyffredin, ac weithiau byddai’r golchfeydd (lle byddai’r glo’n cael ei brosesu) yn cyflogi glowyr allai ddim gweithio dan ddaear bellach. Yn ein llyfr rydyn ni’n rhannu stori gweithiwr golchfa anabl, gaeth ei anafu pan dorrodd y cawell oedd yn mynd ag e dan ddaear a phlymio i waelod y siafft.

Dyw llawer o’r bobl yn y llyfr ddim gyda ni bellach, a llai fyth i adrodd y straeon yn y dyfodol, felly mae’n hanfodol i ni wneud hynny nawr er mwyn i’r genhedlaeth iau ddeall dros beth oedd eu teuluoedd yn brwydro.

Awduron Coal and Community in Wales: Richard Williams ac Amanda Powell.

Yn y gyfres yma o Straeon y Streic fe glywn ni am y gorau a gwaetha o fywyd yn ystod y flwyddyn a newidiodd fywydau glowyr, eu teuluoedd, yr heddlu a gwleidyddion wrth iddynt hel atgofion am beth oedd bywyd fel rhwng 84-85.

Mae Straeon y Streic yn rhan o arddangosfa Streic 84-85 Strike sydd i'w gweld yn Amgueddfa Genedlaethol Caerdydd tan Ebrill 27 2025.

Gweithfeydd Phurnacite yn Abercwmboi, Cwm Cynon (1984)
Ffynhonnell: Prosiect Archif Dr Mary Gillham (linc Saesneg).
Trwyddedir y ffeil hon yn ôl termau'r drwydded Creative Commons Attribution 2.0 Generic (linc Saesneg).

Roedd fy nhad yn gweithio mewn gwaith tanwydd di-fwg phurnacite yn Abercwmboi, a oedd angen tunelli o lo bob wythnos i gyflenwi’r ffyrnau a phethau eraill. Dwi’n cofio’r mwg o’r gwaith fwy neu lai yn flanced ar bopeth, holl ffordd ar draws canol y cwm.

Roeddwn i’n tua deg oed pan ddechreuodd y streic. Roedden ni’n byw tua phum munud i ffwrdd o gatiau’r gwaith, felly byddai dad yn arfer cerdded yno erbyn 6am ac yn dod adref tua 6pm. Ond newidiodd popeth yn fwyaf sydyn. Roedd dad o gwmpas. Byddai’n cerdded gyda fi at y bws ysgol. Roedd yn rhaid i bawb ddod o hyd i ffordd i ddod â deupen llinyn ynghyd ac fe wnaeth y gymuned ddod at ei gilydd. Cafodd dad waith achlysurol o amgylch y pentref, yn paentio a gwneud gwaith DIY. Bu’n paentio teulu, ffrindiau a thai cydweithwyr, y capel, beth bynnag. A pe bai yn gwneud rhywbeth, byddai’n cael rhywbeth yn ôl. Felly, byddai’n fy nanfon i i’r ysgol ac yna’n cerdded ymlaen ychydig filltiroedd i rywle arall, ar gyfer gwahanol jobsys.

Es i i’r ysgol Gymraeg, oedd dwy filltir i ffwrdd, taith ar fws. ⁠Tra bod gan yr holl blant yn Abercwmboi deulu’n gweithio yn y gwaith glo, roedd fy ysgol i yn wahanol, roedd teuluoedd yn gweithio mewn llefydd eraill, felly roedd y plant oeddwn i’n cymysgu gyda ddim yn wynebu’r hyn oedden ni’n ei wynebu yn fy mhentref i. Fe wnaethon nhw lawer o bethau caredig ar gyfer cymunedau glofaol lleol.

Fe gawson ni gyfleoedd oherwydd y sefyllfa - roedd pobl mor hael. Roedd gan deulu fy ffrind dyddyn bach yn Ystradfellte ac fe aethon nhw â fi yno am wythnos fel y byddwn yn cael gwyliau dros yr haf. Ymhell o bobman. Roedden ni’n rhedeg yn rhydd, roedd yn hyfryd. Cyrhaeddodd nain fy ffrind gyda sach enfawr o afalau. Canolbwynt bywyd oedd pei afal, crymbl afal, am wythnosau ar y tro - byddai mam yn gwneud rhai ar gyfer pobl eraill hefyd. Roedd ffatri gacennau Ferrari’s yn arfer gwneud cacennau eisin ‘tray-bake’, ond doedden nhw ddim yn gallu gwerthu’r ochrau - felly bydden ni’n cael rheini. Fe wnaeth ein cymdogion hŷn gnocio ar y drws a rhoi bag mawr o fwyd o’r Co-op i ni - dwi’n cofio bocs enfawr o gorn fflecs. Roedd gan bob teulu focs wythnosol fyddai’n cael ei roi at ei gilydd gan y gymuned drwy gyfraniadau a byddwn i’n arfer mynd i’r clwb pêl-droed lleol a helpu ar y ‘llinell gynhyrchu’, a gwneud pethau fel rhoi tun o ffa ym mhob bocs.

Roedd fy anti yn byw gerllaw gyferbyn â gatiau’r safle phurnacite felly roedd yn lle prysur iawn gyda’r llinell bicedu. Roeddwn i’n cael mynd i lawr yno pryd bynnag oeddwn i eisiau ... tan i hynny newid. Byddech chi’n clywed seirenau’r heddlu. Byddai trais. Roedd ei thad yng nghyfraith yn yr heddlu, a’i gŵr yn gweithio yn y gwaith, a achosodd rywfaint o broblemau. Roedd yr heddlu wedi dechrau cuddio tu ôl i’w wal hi, byddech chi’n gweld eu hetiau yn ymddangos dros y wal. Ond roedd rhaid iddi siarad gyda’i thad yng nghyfraith i ofyn iddyn nhw stopio, gan ei fod yn creu gormod o densiwn. Doedd gen i ddim syniad pam nad oeddwn i’n cael mynd lawr i dŷ Anti Eryl, ond wnes i ddechrau gwrando ar y sgyrsiau ac wrth i mi ddod yn hŷn, fe wnaeth pethau ddechrau gwneud synnwyr.

Fe wnaethom ddechrau byw yn llai gwastraffus. Cafodd y teledu lliw a rentwyd ei newid am un du a gwyn. Byddem yn ychwanegu finegr at y sôs coch fel ei fod yn para hirach. Mae’r agwedd o beidio gwastraffu yn dal gen i heddiw. Un peth dwi’n cofio’n dda oedd bod yr ysgol leol yn gwneud prydau am ddim i blant streicwyr, gan gynnwys ar benwythnosau. Gan fy mod i’n mynd i hen ysgol Fictoraidd, dwi’n cofio bod yn llawn cyffro gan ein bod yn cael mynd i ysgol newydd sbon i fusnesu a chael bwyd ar y penwythnos - roedd fy nghefndryd, oedd yn gorfod mynd yno bob dydd, ddim mor gyffrous.

Roedd fy mam wedi bod yn fam oedd yn aros gartref, ond gorfododd y streic iddi gael gwaith, yn gwneud gwaith shifft yn y ffatri gacennau Memory Lane yng Nghaerdydd i’n cadw ni i fynd. Doedd hi ddim yn ei hoffi ryw lawer ac fe wnaeth hi symud i weithio yn Tesco - ac fe wnaeth hi gario ymlaen yno ar ôl i’r streic ddod i ben.

Roedd dad yn poeni am y Nadolig, ond rydyn ni’n ei gofio fel un gwych. Roedd bocs bwyd ychwanegol ac anrhegion a theganau wedi’u cyfrannu nid yn unig gan ein cymuned, ond o bob cwr o’r DU a thu hwnt, roedd pobl wedi cyfrannu o lefydd mor bell â Rwsia a Gwlad Pwyl. Fe glywais stori un tro am rywun yn cael amlen fach o bowdr rhyfedd yn eu bocs bwyd. Yn hwyrach ymlaen, daethant i ddeall mai powdr borscht oedd e.

Mae fy nhad yn dal i gredu ym mhopeth wnaethon nhw frwydro dros - roedd dros gymuned gyfan a’i bywoliaeth, er ei bod yn llygredig dros ben ac na fyddai’n cael ei ganiatáu heddiw. Roedd y gwaith am yr hwyl, brawdoliaeth a’r jôcs - roedd yn colli hynny. Ond roedd yn gwybod na allai’r gwaith phurnacite oroesi, ac yn y pen draw fe wnaeth orfod newid gyrfa. Dim ond 30 oedd e, yn ifanc. Felly aeth i ysgol nos i wneud ei Saesneg lefel ‘O’ ac fe astudiodd gymdeithaseg yr un pryd, ac yn y pen draw, roeddwn i ac ef yn y brifysgol ar yr un adeg. Cafodd radd mewn gwaith cymdeithasol ac aeth ymlaen i ddilyn gyrfa lwyddiannus, hollol newydd. Mae’n hynod falch o bopeth mae wedi gwneud.

Meinir Morris, merch streiciwr, Abercwmboi

In this series of Strike Stories we hear the highs and lows of that life changing year through the eyes of miners, families, police officers and politicians as they recall what life was like in 84–85.

The Strike Stories form part of the Streic 84–85 Strike exhibition which is on display at National Musem Cardiff until April 27 2025.

© Amgueddfa Cymru

Rhian

We were some of the lucky ones, because Dad had a trade. He’d been a builder, before he went to work at cwm coke colliery so he went out looking for work around our community. Our neighbour was amazingly kind and found him some jobs in his house and with other family members and that helped tide us over and my brothers, who were bigger than me, still talk about how tough it was and they’d mix cement and do other bits and bobs after school and on the weekends, to help him.

The garden became really important – vital to us keeping food on the table.

I was only little – four – and my biggest memory of it all was of having the best Christmas I could ever have imagined. In our family we talk still about it being the best one ever. What we didn’t know at the time was that the whole community pulled together to make sure every family had a lovely Christmas. I had the Sindy house, furniture including kitchen bathroom, bedroom, and dining table and sofa. And a horse, cart and dog – and a My Little Pony! They pulled out all the stops.

Betty

My husband had spent 28 years working at the colliery, in Beddau. During the strike, each week, Friday, we’d get a box delivered – with flour, corned beef, and other groceries to help us get through the week. The whole community in our valley pulled together to provide for every family.

We were lucky. A family with three kids, we certainly felt the impact. My husband had a trade before the colliery – he was a bricklayer – and thanks to the kindness of our neighbour, who hired him to work, firstly on his house and then on his mother in law’s, we had some income to tide us over.

We had to manage on what we had. Everyone did. But it didn’t stop us having the best Christmas my kids ever had. Friends gathered together and bought gifts so the kids had presents on Christmas morning. We still talk about it.

We pulled through. After the pits closed some of the men never worked again – there was nowhere to work and then other factories and things went, too, like Revlon, Silent Channel and Louis Edwards – all gone. So, the valley emptied as people left find to work elsewhere, Bridgend, Cardiff, or further afield.

There was a lot of upheaval. We were devastated by the strike, we had no idea it’d last that long. The devastation in this valley is permanent. Despite it all, my children have done well – but it was a very sad time and even now, there’s nothing. Nothing has been replaced in all these years since it shut down. There’s nothing left. They promise the world – and nothing changes, nothing ever gets done. The Valleys are completely shut off.

When Margaret Thatcher died, my husband hung a Welsh flag from a post outside our house. There were a lot of them, hung all across our valley.

Rhian and Betty Philips, mother and daughter of a striking miner, Maesteg.