A Shell Enthusiast's Dream - The Phorson Collection

Ellie Parry, 21 Mawrth 2022

Hello! I’m Ellie, an undergraduate from School of Biosciences at Cardiff University (School of Biosciences - Cardiff University), completing a Professional Training Year as part of my undergraduate degree. I’ve spent the last few months at National Museum Cardiff working in the Natural Sciences department in Mollusca, spending my time aiding in the research conducted by curator Anna Holmes (Staff Profile: Anna Holmes | National Museum Wales). The project I’ve been involved in is to identify common British post-larval bivalve shells. This is important because there is very limited information available for identification of these species at post-larval stage, so the aim of this research is to provide a taxonomic tool for fisheries and other similar organisations to be able to identify these juvenile bivalve shells at a species level. So far, my main task has been imaging specimens from within the Museum collections, which contain an impressive number of shells with some dating back as far as the early 1900’s.

One particular part of the collections I have been lucky to study, and one found to be most useful to the project, is the Phorson collection. This collection consists of thousands of miniscule specimens, ordered by size and species, glued onto small pieces of black card. This collection is by far the most impressive I have yet seen, with the larger of the specimens on these size series slides all withinaround 6-8mm, so you can only imagine the time and effort that Ted Phorson himself spent ensuring his collection was to the utmost perfection. The collection itself was organized and curated by another student, Theodore (Curation of a British Shell Collection | National Museum Wales), a few years ago, who wrote about his time in the Museum and with this phenomenal collection: Adventures in the Mollusca Collections | National Museum Wales

Ted Phorson’s incredible collection consists of 160 different shell species, all of which have been carefully and precisely arranged (Ted Phorson: A personal recollection | The Conchological Society of Great Britain and Ireland (conchsoc.org)). I have found in my five months of imaging many different types of specimens of bivalve shells that Phorson’s collection is a shell enthusiast’s paradise. It is a dream to image this collection, where every shell is perfectly sorted, ready and waiting in a patient line to be photographed. Other specimens from other collections have to be gently put into position, one by one, so the camera can capture the exact angle of each shell, which can be rather time consuming.

Croeso i Sgrinwyna 2022

Bernice Parker, 11 Mawrth 2022

Mae gennym tua 250 o ddefaid magu yn y praidd eleni, felly rydyn ni’n disgwyl dros 350 o ŵyn – mae'n amser prysur iawn i'r tîm sy'n gofalu amdanynt. Pan fydd pethau'n prysuro yn y sied ŵyna bydd staff profiadol wrth law ddydd a nos. 

Felly, sut beth yw genedigaeth arferol? Mae ŵyna yn fusnes anwadal tu hwnt felly gall amrywio dipyn, ond dyma rai o'r pethau allwch chi ddisgwyl eu gweld: 

Esgor: 

  • Bag dŵr (yn gyflawn neu wedi byrstio) a llysnafedd yn hongian o gefn y ddafad cyn yr enedigaeth. 

  • Pâr o draed yn dod allan o ben ôl y ddafad. 

  • Ar ddechrau'r esgor, bydd y ddafad yn codi ac yn eistedd yn ddi-baid ac yn pawennu'r llawr. 

  • Wrth i'r esgoriad ddatblygu, bydd hi fel arfer yn eistedd er mwyn gwthio'r oen allan ac yna'n aros ar y llawr. Bydd ei chyfyngiadau yn dod yn gryfach a bydd yn amlwg ei bod yn gweithio'n galed.  

  • Mae'n bosibl y bydd hi'n taflu ei phen yn ôl, bydd ei llygaid ar agor led y pen a bydd yn dangos ei gweflau. Mae hyn i gyd yn arferol ac yn golygu, gobeithio, ei bod hi ar fin geni'r oen. 

  • Gall esgoriad arferol gymryd unrhyw beth rhwng 30 munud a sawl awr. Mae tîm y fferm yn ceisio cadw'r sied yn dawel ac yn heddychlon er mwyn i'r defaid allu geni'n naturiol ble bynnag posibl. Fydd y tîm ond yn ymyrryd er mwyn diogelu lles y ddafad a'i hwyn. 

Genedigaeth: 

  • Os yw'r ddafad wedi geni'r oen yn naturiol, mae'n bosibl y byddant yn gorwedd yn llonydd am gyfnod wedi'r geni. Mae wedi bod yn waith caled i'r ddau, a'r cyfan sydd angen i'r oen wneud ar hyn o bryd yw anadlu. Yn ddelfrydol, heb y bag (y sach amnotig) dros ei ben. 

  • Yn rhan o'r enedigaeth, bydd y bag fel arfer yn torri ac yn cael ei dynnu yn ôl oddi ar ffroenau'r oen. Weithiau bydd y ffermwr yn neidio mewn yn gyflym i helpu'r broses hon. 

  • Pan fydd oen yn cael ei eni, bydd llysnafedd drosto, darnau o'r bag a weithiau bydd ychydig o waed hefyd. Mae hyn i gyd yn arferol – bydd y ddafad yn llyfu'r oen yn lân, a bydd hyn yn cynhesu'r oen ac yn ei annog i anadlu. 

  • Weithiau mae stwff melyn neu wyrdd ar yr oen. 'Meconiwm' yw hwn, sef pwpw cyntaf yr oen, sydd wedi digwydd cyn neu yn ystod y geni. 

Oen sydd newydd ei eni: 

  • Mae oen sydd newydd ei eni yn aml yn symud yn afreolus neu'n crynu. Mae hyn yn arferol, ac yn ffordd dda o ddal sylw'r ddafad. Mae hefyd yn ei helpu i baratoi i sefyll i fyny a cherdded o fewn munudau o gael ei eni. Os ydych chi'n darged i anifail ysglyfaethus, rhaid i chi gael eich geni yn barod i redeg (neu guddio mewn den/nyth). 

  • Bydd oen hefyd yn symud yn afreolus/tisian droeon wrth iddo glirio'r hylifau geni o'i drwyn a'i lwnc. Weithiau bydd y bugail yn gwthio gwelltyn i drwyn yr oen i'w helpu i beswch neu disian. Bydd hefyd yn mwytho'r oen neu'n plygu un o'i goesau blaen fel pe bai'n reidio beic er mwyn gwneud iddo beswch/anadlu. 

  • Os na fydd hyn yn gweithio, weithiau bydd yn siglo'r oen gerfydd ei goesau ôl. Mae hyn yn defnyddio grym allgyrchol i helpu i glirio llwnc yr oen er mwyn iddo ddechrau anadlu. 

  • Rydym yn chwistrellu diheintydd ar fotwm bol oen sydd newydd ei eni. Mae hyn yn helpu atal yr oen rhag dal haint o lawr y sied trwy'r llinyn bogail sydd newydd gael ei dorri. 

Symud o'r sied ŵyna i'r gorlan ofal: 

  • Wedi bwrw, bydd y ddafad a’i hŵyn yn cael eu symud allan o'r sied ŵyna.   

  • Bydd y ffermwyr yn cario'r ŵyn gerfydd eu coesau: 

  • Achos mae ganddyn nhw goesau sydd lawer cryfach na choesau babis, ac maen nhw'n ysgafnach hefyd. 

  • Mae'n osgoi rhoi arogl person dros yr oen – mae hyn yn bwysig am ei fod yn ceisio creu perthynas â'i fam. 

  • Y ffordd fwyaf caredig o symud dafad sydd newydd eni oen yw ei chael i ddilyn yr oen o'r sied. Greddf dafad yw rhedeg i ffwrdd wrth bobl, nid eu dilyn. Ond bydd fel arfer yn dilyn ei hoen newydd pan fydd y ffermwr yn ei ddal fel hyn. 

  • Mae pob teulu newydd yn cael mynd i gorlan fach i ddod i nabod ei gilydd a bod yn ddiogel rhag prysurdeb y sied ŵyna.  

  • Y defaid sydd fel arfer yn llai parod i ddilyn eu hŵyn (neu'r rhai sy'n rhedeg i ffwrdd ar ôl geni oen) yw'r defaid blwydd oed sydd fel arfer yn ŵyna am y tro cyntaf.  

  • Mae'r defaid blwydd oed hefyd dipyn yn fwy gwyllt, gan nad ydynt wedi arfer â bod yn rhan o'r praidd. Mae'n bosibl y gwelwch chi'r ffermwyr yn defnyddio techneg wahanol iawn i symud y defaid yma a'u hwyn: 

  • Byddan nhw'n symud yr ŵyn gyntaf, er mwyn gwneud yn siŵr na fyddan nhw'n cael eu dal dan draed y defaid. 

  • Yna byddan nhw'n dal y ddafad – sydd dal yn gallu rhedeg yn gyflym er ei bod hi newydd eni oen! 

  • Byddan nhw'n cerdded y defaid hyn allan gyda'r coesau dros ysgwyddau'r ddafad. Dyma'r ffordd orau o reoli'r ddafad a'i stopio rhag rhedeg i ffwrdd. (Dydyn nhw DDIM yn eistedd ar eu pennau). 

  • Yna bydd y teulu'n dod 'nôl at ei gilydd yn y gorlan fach lle bydd pawb yn setlo'n gyflym wrth i'r ddafad ddod i arfer â bod yn fam. 

Mae llawer o wybodaeth am ein defaid a chyfnod ŵyna yn ein blogiau blaenorol: 

Cwestiynau Cyffredin Sgrinwyna  

Ydych chi’n gorwedd yn gyfforddus? 

Mae Trawsnewid yma!

Oska von Ruhland, 10 Mawrth 2022

Mae’r arddangosfa rad ac am ddim i’w gweld yn Amgueddfa Genedlaethol y Glannau, Abertawe, rhwng 12 Mawrth a 17 Gorffennaf 2022.

Mae Trawsnewid yn datgelu ac yn dathlu hanes queer Cymru a newid cymdeithasol. Daw'r gwrthrychau yn yr arddangosfa o gasgliad LHDTQ+ Amgueddfa Cymru yn Sain Ffagan Amgueddfa Werin Cymru, a'u cyflwyno gyda naratif newydd sbon ochr yn ochr â gweithiau celf queer Cymreig. Gall ymwelwyr gamu i'n gorffennol – gorffennol sy'n aml yn cael ei anghofio – a gweld sut mae'r frwydr dros newid cymdeithasol yn parhau hyd heddiw. Gyda gwrthrychau queer hanesyddol, o ddiwedd y 1700au hyd y pandemig presennol, mae amrywiaeth eang o gymunedau, hunaniaethau a mudiadau yn cael eu cynrychioli yn yr arddangosfa.

Dewiswyd y gwrthrychau sy'n cael llwyfan yn yr arddangosfa gan gyfranogwyr project Trawsnewid. Pobl ifanc yw'r rhain sy'n cynnal ac yn mynychu gweithdai sy'n trafod hanes a diwylliant pobl LHDTQ+ Cymru, ac maen nhw wedi cydweithio i ddatblygu thema'r arddangosfa, sy'n canolbwyntio'n bennaf ar gelf a chreu queer. Dros sawl wythnos mae'r bobl ifanc wedi mynd drwy'r casgliad a dewis y darnau sy'n sefyll allan fel conglfeini pwysig hanes queer Cymru.

Yn rhan o'r arddangosfa mae casgliad o weithiau newydd gan rai o'r gwirfoddolwyr. Mae pob gwaith wedi'i ysbrydoli gan agwedd ar hanes queer Cymru, boed yn eitem o'r casgliadau LHDTQ+ neu'n gymuned o'u cwmpas. Drwy gyfuno myrdd o gyfryngau artistig mae nhw'n taflu goleuni heddiw ar yr hanes anghofiedig hwn.

Bydd cyfle hefyd yn yr arddangosfa i weld Cabaret Queer – cyfres o ffilmiau byr gan gyfranogwyr Trawsnewid yn trafod eu profiadau, eu cysylltiad â Chymru, a'u hunaniaeth queer. Mae'r Cabaret i gyd i'w weld ar YouTube, ond yn yr arddangosfa gallwch chi ei fwynhau wrth ymgolli yn yr hanes a'r diwylliant sydd wedi'i gasglu a'i guradu gan bawb ym mhroject Trawsnewid a'r casgliad LHDTQ+.

Winter of Wellbeing: That time I lay in the woods for an hour: Nature connection, wellbeing and young people

David Urry, 10 Mawrth 2022

I plunge my face into the leaf litter on the forest floor and take in the earthy aroma: a sweet mix of damp decay and mossy greens. Have I gone mad? Quite possibly, but no more than most; stuck in a modern world that doesn’t quite make sense, worried too much about too many things, and rarely remembering to stop, look up and breathe. Down here, hidden in this hollow, under a canopy of gently swaying oaks, cheek pressed into the dark rich soil, I actually feel more normal than I have in a while.  

Truth is, I woke up fairly miserable this morning.  Sadly, it’s not uncommon, and frustratingly, it’s often not clear why, or what has caused it. As a result, I tend to focus on what I can control and change. Sometimes, that means a change of scene.  

Nature Connectedness and the Wheel of Wellbeing 

Recently, since working on the Winter of Wellbeing Programme (WoW), it has got me thinking more about what makes me well. At the same time, separately, I have been reading a lot into the power of Nature Connectedness. So, with both of these in mind, I wrapped myself up and headed to the nearest clearing of trees. I am fortunate to have this on my doorstep.  

‘Nature Connectedness’ is the sort of thing that is easy to dismiss as a bit ‘flowery’, but there is an increasing body of evidence showing the restorative power of Nature, the value of access to nature, and crucially, the importance of feeling a connection with nature. In fact, there is a whole research group at the University of Derby working on just this.

As part of the WoW project, we have been using the ‘Wheel of Wellbeing’ as a way of understanding and measuring the elements that make us feel well: Body (be active), Mind (keep learning), Spirit (give), People (connect), Place (take notice), Planet (care). It became clear to me that each of these elements can be nourished through time in nature, something I am keen to explore through the WoW project, as well as through my own forays into the forest!  

The benefits of a connection to Nature  

Nature is a profound teacher and healer, and a sanctuary for those fortunate enough to access and connect with it. When you spend time in Nature, it almost instantly creates a physical change in you - reducing levels of stress, lowering blood pressure, helping you focus and concentrate - as well as a number of other tangible and well documented positive effects, especially around mental health

These benefits are amplified the more we feel a connection to Nature.  Sadly, for many, Nature remains hidden or unnoticed, and their feelings of connection hang by a thread. This is particularly true amongst young people, especially teenagers, where there is a natural dip in connection with nature, just when they might benefit most from the improved physical and mental health associated with Nature connection; to free themselves from social anxieties and find some identity, security and meaning in the otherwise manic world around them.  

Five pathways to connection  

A crucial step, of course, is finding a ‘way-in’ for young people, both physically and emotionally. Many don’t have easy access to nature in the first place, or have little interest, even if they are surrounded by it. Meaningful and lasting connections can’t be forced. They must be made in our own time and in own way. Yet, there are a few things that can be done to facilitate and encourage this.  Even urban environments are bursting with life, which means you don’t have to be in a forest or beautiful flower meadow for Nature to cast its spell. Sadly, most of us have lost the knack of noticing, so rarely dedicate time to truly see and appreciate Nature.   

To help open up our eyes and minds, and bring us closer to nature, the University of Derby have developed 5 pathways to greater connection (https://www.derby.ac.uk/blog/5-ways-closer-nature/): 

  • Contact – multisensory, tangible experiences 

  • Beauty – Engaging with the aesthetic ‘awe-inspiring’ qualities of Nature.  

  • Meaning - thinking about the meaning and signs of nature and what they mean to individuals.  

  • Emotion – Finding and exploring emotional bonds with, and love, for nature 

  • Compassion - Extending the self to include nature, leading to moral and ethical concern 

These were consistently found to be important and effective at making people feel closer to nature, which makes them useful for individuals, educators and practitioners when thinking about the sort of activities and exercises that will create connection with Nature. 

The Natural Health Service 

Even amongst those who would consider themselves connected to Nature, like myself, it is all too easy to forget to nourish it, to go back to the source and refresh now and again. Perhaps we need to view it as less of a luxury and more of an essential part of our human existence, where we are part of Nature rather than separate and sanitised. That is why it is great to see moves towards green social prescribing in the NHS, including research and pilot projects in Wales.

With all of this in mind, back in the middle of my own mini wellbeing crisis, it is tempting to stay a little longer here in this earthy embrace, let a few more winter leaves fall and settle on my back. By the time I finally pull myself up and dust myself down, I have totally lost track of how long I have been here and realise I should probably get back - I’ve still got work to do after all! But now, at least, with moss in my hair and flecks of mud on my cheek, I feel in a slightly better state to tackle it.  

Gaeaf Llawn Lles: Terfysg Digidol

2 Mawrth 2022

Ymunwch â ni am Derfysg Digidol! Geithdy cyffrous am ddim sy'n dathlu drag a hunaniaeth rhywedd  a'i ymwneud â hanes protest Cymru.

Mae'r prosiect hwn, a ysbrydolwyd gan hanes Merched Beca, yn archwilio hunaniaeth fel rhan o brotest.

Bydd 'Terfysg Digidol' yn anelu at wneud hyn drwy gynnal gweithdy i bobl ifanc rhwng 10 a 14 oed yn Sain Ffagan Amgueddfa Werin Cymru.

Bydd y diwrnod yn cael ei rannu'n dair rhan:

  • Dyluniwch eich bathodyn protest eich hunain
  • Gwnewch arwyddion protest wedi'u hysbrydoli gan hanes y Merched Beca
  • Ac yn olaf, yn gwisgo ein bathodynnau ac yn defnyddio ein harwyddion protest byddwn yn ymweld â'r tolldy yn Sain Ffagan i lwyfannu a thynnu lluniau ein mini-terfysg Merched Beca ein hunain

Bydd cyfranogwyr y gweithdy hwn hefyd yn derbyn 'Pecyn Celf' wedi'i lenwi ag adnoddau.

Cynhelir y gweithdy am ddim yma am 12-2pm ar 12 Mawrth 2022. Gall cyfranogwyr ymuno naill ai yn Sain Ffagan yn bersonol neu'n ddigidol dros Zoom. I archebu eich lle cysylltwch â info@galeriesimpsonswansea.com

Mae Terfysg Digidol yn brosiect a ddyfeisiwyd gan yr artist Abigail Fraser ar gyfer y rhaglen allgymorth cymunedol 9-90 gan artistiaid GS Abertawe, fel rhan o Geaf Llawn Lles, a ariennir gan Llywodraeth Cymru.