Bu’n wlyb a gwyntog iawn gydol y mis diwethaf, a phrin iawn fu’r cyfnodau heulog a welwyd yn ystod tywydd diflas canol gaeaf. Tipyn o gamp yw gwylio bywyd gwyllt yn y tywydd hwn, pan fo’r rhan fwyaf o’r adar yn swatio rhag llach y gwyntoedd cryfion! Fodd bynnag, wrth fynd am dro yn ystod yr ysbeidiau heulog, sylwais fod yr adar yn ymddangos yn llawer mwy dof ac yn llai parod i hedfan i ffwrdd. Mae’n debyg mai’r rheswm am hyn yw eu bod yn ceisio cadw eu hegni gan nad oes ganddyn nhw fawr ddim wrth gefn. Un ai hynny neu maen nhw wedi hen arfer ag ymwelwyr bellach. Gallwn dyngu bod yna Robin Goch yn fy nilyn i ddoe…
Mae’r gwaith ar y project natur yn mynd o nerth i nerth a bydd ar ei anterth yng nghyffro’r gwanwyn. Mae’r testun ar gyfer y paneli gwybodaeth i’w rhoi ar y llwybr yn barod ac mae’r cynllun ar fin cael ei gwblhau. Bydd y camerâu bywyd gwyllt yma cyn bo hir (gorau po gyntaf!) ac mae gwefan newydd wych ar y gweill hefyd. Rwy’n brysur hefyd yn paratoi taflenni gwaith i deuluoedd a chynlluniau ac adnoddau gwersi i athrawon, felly mae bywyd yn brysur!
Mae’r hydref ar ei anterth ers rhai wythnosau bellach, ac mae’r tywydd mwyn wedi arwain at olygfeydd godidog yma yn Sain Ffagan. Roedd dyddiau’r Hydref yn heulog a chlir a bu’r gwyntoedd yn fwyn. Canlyniad hyn oedd lliwiau oren, coch, melyn a brown hynod wrth i’r dail droi eu lliw heb ddisgyn oddi ar y coed. Gan ei bod hi’n ganol Tachwedd bellach rydym wedi cael rhai diwrnodau gwyntog ac ambell ddiwrnod glawog ac mae’r canghennau’n troi’n noeth wrth i bentyrrau o ddail sych gasglu ar hyd y llwybrau a’r ffyrdd. Mae’r tymheredd wedi gostwng yn sylweddol hefyd dros yr wythnos ddiwethaf, gyda’r nosweithiau oer yn golygu bod barrug ar y dail yn aml erbyn y bore.
Prin fod unrhyw fwyd ar ôl ar lawer o’r coed a’r perthi a fwriodd eu ffrwyth yn gynharach yn y mis ar ôl i’r adar llwglyd wledda arnynt. Mae digonedd o hadau a chnau ar y coed ar hyn o bryd, yn enwedig y cnau’r ffawydd sy’n dechrau disgyn – gwledd go iawn i’r gwiwerod. Gwelais sawl Coch dan Adain dros yr wythnosau diwethaf sydd wedi hedfan i’r de o Wledydd Llychlyn i borthi ar aeron toreithiog y Ddraenen Wen a’r Ywen.
Cefais wythnos brysur iawn yn ystod gwyliau hanner tymor yr ysgol. Bues i’n cynnal gweithdai’n seiliedig ar gynlluniau BBC Autumnwatch ac Nature Detectives ac fe wnes i siarad â dros 1,100 o ymwelwyr fy hun! Cafwyd gweithgareddau fel llwybr adnabod dail a her adnabod yr hydref yn ogystal â lliwio ar gyfer y plant bach. Mae’n werth cael golwg ar wefan Autumnwatch gan fod llawer o adnoddau a gwybodaeth am ddim arni a fydd yn eich cadw’n brysur am flynyddoedd!
Mae’r gwaith ar lwybr y goedwig yn mynd rhagddo ac mae’r cynlluniau ar gyfer y paneli’n dod yn eu blaenau. Mae rhai o’r syniadau ar gyfer paneli gweithgarwch yn wych a byddant yn galluogi pobl i ryngweithio â’u hamgylchedd ac i edrych o’r newydd ar y coetir. Gyda chymorth gwirfoddolwyr o Legal & General dechreuwyd ar y gwaith o glirio’r a chreu llwybr yr wythnos ddiwethaf. Diolch yn fawr i griw Legal & General am eu gwaith caled gwych!
Mae Elin Roberts, dehonglydd y Tŷ Gwyrdd a minnau wedi dechrau prynu bwyd adar gan gwmni Wiggly Wrigglers a buon ni’n bwydo’r adar y tu allan i’r Tŷ Gwyrdd. Edrychwch ar rai o’r lluniau isod:
Helo bawb! Dw’i wedi penderfynu dechrau blog i sôn am brosiect diweddara (ac yn fy marn i, prosiect gorau) Sain Ffagan: Amgueddfa Werin Cymru. Mae’r amgueddfa wedi apwyntio fi i fod yn ‘ddehonglydd coedwigoedd’ a dwi’n bwriadu dehongli’r goedwig i’r eithaf.
I ddechrau, ychydig amdana’ i. Fy enw i yw Gareth Bonello ac rwy’n 26 mlwydd oed. Dwi’n dod yn wreiddiol o Gaerdydd ond serch hynny datblygais ddiddordeb mawr mewn byd natur ac fe es i Brifysgol Bryste i astudio S?oleg. Ar ôl graddio yn 2002 roeddwn i’n gweithio i’r BTO (British Trust for Ornithology) yn cyfri niferoedd yr adar oedd yn bridio yng ngogledd-orllewin Lloegr. Dychwelais i Gaerdydd yn 2003 lle gweithiais fel dehonglydd hanes natur i Amgueddfa Cymru ym Mharc Cathays am dair blynedd a hanner.
Dechreuais y swydd newydd yn Sain Ffagan ym mis Mai 2007. Mae hefyd gennyf ddiddordeb mewn ffotograffiaeth a ffilm a dw’i ar fin cwpla MA mewn Ffilm o brifysgol Casnewydd. Os oes byth gennyf unrhyw amser sbâr dwi’n hoff iawn o chware’r gitâr, bwyta a chysgu!
Y Prosiect
Digon amdana’ i, beth am y prosiect? Wel, mae ganddi dair prif ran:
Addysg
Llwybr Natur
Y We
Yn gyntaf, mae’r prosiect yn un addysgiadol sy’n anelu at ddysgu pobl am natur y goedwig, cynaladwyedd a llawer mwy. Yn ystod y tymor ysgol mi fyddaf yn rhedeg gweithgareddau ar gyfer ysgolion yn y goedwig yma yn Sain Ffagan. Mi fydd y gweithgareddau yn cynnwys sesiynau ar adnabod trychfilod, bioleg y coed, ymarfer corff a chelf. Yn ystod y gwyliau ysgol mi fyddaf yn rhedeg gweithgareddau am goedwigoedd ar gyfer teuluoedd.
Yn ail, maer’ prosiect mynd i osod llwybr natur newydd yn Sain Ffagan. Mi fydd y llwybr yn rhedeg trwy'r goedwig ffawydd tu ôl i’r Pentref Celtaidd, lle fydd mynedfa newydd yn ei lle. Ar hyd y llwybr fydd paneli gyda gwybodaeth am natur y goedwig ffawydd ac am y defnydd mae pobl wedi ’neud o goedwigoedd trwy gydol eu hanes. Dwi’n gobeithio defnyddio cerflunydd llif-gadwyn i wneud cerfluniau diddorol o amgylch y goedwig ac mae Ian Daniel, dehonglydd newydd y Pentref Celtaidd yn mynd i wneud cerfluniau o ffigyrau o chwedlau'r Celtiaid.
Yn olaf, mi fydd y prosiect yn mynd ar y we. Mae arbenigwyr camerâu natur Eco-Watch (sy’n gwneud BBC Springwatch) mynd i fy helpu i roi camerâu mewn bocsys nythu adar, ar fwrdd bwydo adar ac o dan y d?r erbyn y gwanwyn. Yn ogystal â hyn mi fyddaf yn ffilmio ac yn cymryd lluniau o amgylch y maes ac yn eu rhoi nhw i fyny ar y we fel y byddwch chi’n gallu dilyn digwyddiadau trwy gydol y flwyddyn.
Mae’r bywyd gwyllt yma’n ddiddorol iawn gyda Ystulmod yn y Sguboriau, Madfallod d?r yn y pyllau a channoedd o amrywion o bryfed ac adar – mae gen i lot o waith i wneud! Mi fydd y wefan hefyd yn cynnwys gemau addysgiadol ac adnoddau ar gyfer athrawon yn ogystal â linciau i’r blog yma ac i wefannau eraill am fywyd y coedwigoedd.
Dw’i mynd i sgwennu’r blog yma unwaith y mis, ond wna’i ychwanegu darnau diddorol wrth iddyn nhw ddigwydd. Yn y cyfamser ewch draw i’r gwefannau isod i ddarganfod mwy am goedwigoedd a’r anifeiliaid sy’n byw ynddynt:
