We wrote of dust before, for example here and here. The museum is like your home, dust gathers everywhere. Unlike my own house though, the museum is very, very big. The museum's dust problems are correspondingly large.

Last year a student from Cardiff University, Stefan Jarvis, undertook a dust monitoring project in the museum. Stefan was studying for an MSc in Care of Collections, which is a subject very close to my heart. Stefan is also the author of one of our guest blogs. Stefan placed a large number of dust traps around the museum building: in stores and exhibition galleries. You may be familiar with some of the galleries he investigated: our Geology gallery with the dinosaurs, the current “Wriggle” exhibition on worms, the Whale gallery and the Organ gallery where we display some of the largest paintings in the museum.

Collecting dust is really easy: prepare a sampler. Leave it out in a suitable location. Wait. For. Four. Weeks.

Once Stefan had gathered some dust he analysed the samples: he identified each particle under the microscope and determined where they all came from. This is where things started getting really interesting. For while undertaking scientific investigations are often laborious and involves much routine work, the results are often extremely illuminating.

This is what Stefan found:

• More dust accumulates in areas of high traffic (i.e., many people walking past).
• More dust accumulates at low levels (the closer you get to floor level the more dust you will find).
• Dust composition differs between spaces. For example, most dust fibres in a library store are paper fibres, while most fibres in public galleries are textile fibres, hair and skin.
• We found biscuit crumbs on the dust samplers in two galleries. This indicates that food was being consumed in these galleries.

Now, we love having people in the museum. In fact we undertake some of our collection care work during museum opening hours so that you can see what we are up to a lot of the time. Therefore, we are happy to accept that visitors always leave us a little reminder that they have been, in the form of a few dust particles. You can feel a ‘but’ coming on: but we do not encourage the eating of biscuits (or any other foodstuffs) in our galleries. Eating food in our galleries bears the risk of small amounts of food ending up on the floor, in displays, behind cupboards - or, as part of dust. Food encourages the spread of pest insects which, once they have eaten all the available biscuit crumbs, then start munching our collections. This is not something we endorse, because we try to preserve our collections for you to enjoy.

This means you can actually help us preserve the collections - by not eating in the galleries. We will be doing more work on this in the near future, by encouraging visitors to consume food in our fabulous restaurant or cosy cafe, not in galleries. In the meantime, we really do appreciate your cooperation and understanding for our no-food-in-galleries policy.

Find out more about Care of Collections at Amgueddfa Cymru - National Museum Wales here.

Ym Medi 2017 bydd Institiwt y Gweithwyr Oakdale yn dathlu ei gan-mlwyddiant. Wedi ei adeiladu yn ystod y Rhyfel Byd Cyntaf, mi roedd unwaith yn ganolbwynt gymdeithasol bwysig i drigolion pentref Oakdale. Symudwyd yr adeilad i’r Amgueddfa yn 1989 ac i nodi penblwydd yr adeilad eleni, mae’r Amgueddfa wedi lawnsio prosiect #Oakdale100. Bwriad y prosiect yw ail-ddehongli’r adeilad a’i ddod yn fyw unwaith eto gyda lleisiau’r gymuned.

Fel rhan o’r gwaith paratoi, mae staff yr Amgueddfa wedi ail-ymweld ag archifau’r adeilad, gan dynnu ynghyd ffotograffau, cyfweliadau hanes llafar a gwrthrychau perthnasol. Dwi wedi bod yn edrych ar y casgliad ffotograffau yn benodol. Gyda chymorth yr Adran Ffotograffiaeth, rydym wedi digideiddio cannoedd o ddelweddau a oedd gynt ar gael ar ffurf negatifau yn unig. Mae’r ffotograffau hyn yn dangos ystod y digwyddiadau ar gweithgareddau a oedd yn cael eu cynnal yn y Stiwt – o ymweliad y Tywysog Albert yn 1920 i berfformiadau dramatig y 50au. Maen nhw hefyd yn dogfennu pensaerniaeth yr adaeilad a manylion yr ystafelloedd mewnol. Fy hoff lun i yw hwnnw o’r bachgen yn ei arddegau yn pori silffoedd y llyfrgell.

Yn ogystal â digideiddio’r deunydd sydd eisoes yng nghasgliad yr Amgueddfa, rydym hefyd wedi bod yn brysur yn ymgysylltu gyda’r gymuned yn Oakdale heddiw. Llynedd cynhaliwyd gweithdy galw-heibio yn y pentref i annog trigolion yr ardal i rannu storiau ac i sganio eu ffotograffau ar gyfer archif yr Amgueddfa a Casgliad y Werin.

Yn ddiweddar, rydym hefyd wedi agor tudalen Facebook ar gyfer y prosiect ac mae’r ymateb wedi bod yn anghygoel! Mae llu o bobl wedi cyfrannu eu hatgofion, gadael sylwadau a rhannu delweddau ar y dudalen. Yn ddi-os, mae Facebook yn adnodd gwych i ail-gysylltu gyda’r gymuned.

Os oes gennych unrhyw storiau neu ffotograffau sy’n gysylltiedig â Stiwt Oakdale, cysylltwch â ni. Byddem wrth ein boddau i weld unrhyw ffotograffau o bartion neu gigs yn y Stiwt yn ystod y 1960au-80au.

Helo Cyfeillion y Gwanwyn,

Diolch i’r ysgolion sef wedi rhannu ei chofnodion blodau! Cofiwch i wneud yn siŵr bod y dyddiad yn gywir a bod taldra'r planhigyn wedi ei chofnodi yn filimedrau. Rydym wedi cael cofnodion yn dweud bod planhigion wedi blodeuo ym mis Ebrill a hefo disgrifiadau am grocws a chennin pedr anhygoel o fyr!

Os ydych yn gweld bod eich cofnodion angen ei chywiro, yna yrrwch rhai newydd i mewn hefo esboniad o hyn yn y bwlch sylwadau.

Rwyf wedi mwynhau darllen y sylwadau hefo’r cofnodion tywydd a blodau dros y pythefnos diwethaf. Rwyf wedi atodi rhai o’r sylwadau isod. Daeth cwestiwn diddorol o Ysgol Stanford in the Vale, yn gofyn a oes rhaid cofnodi pob blodyn i’r wefan os mae’r dyddiad a’r taldra'r un peth? Mae’n bwysig i rannu’r cofnodion i gyd, oherwydd mae'r nifer o blanhigion sydd yn blodeuo ar ddyddiad unigol a’r taldra'r planhigion yn effeithio'r canlyniadau.

I weithio allan taldra cymedrig eich ysgol ar gyfer y crocws a’r cennin pedr, adiwch bob taldra o’r crocws neu’r cennin peder, a rhannwch hefo'r nifer o gofnodion. Felly os oes genych deg cofnodion o daldra i’r crocws, adiwch y rhain at ei gilydd a rhannwch hefo deg i gael y rhif cymedrig.

Os oes gennych un blodyn hefo taldra o 200mm ac un blodyn hefo taldra o 350mm, fydd y rhif cymedrig yn 275mm. Ond, os oes gennych un blodyn hefo taldra o 200mm a deg hefo taldra o 350mm fydd y rhif cymedrig yn 341mm. Dyma pam mae’n bwysig i gofnodi pob cofnod blodau.

Mae pob cofnod blodau yn bwysig ac yn cael effaith ar y canlyniadau. Os nad yw eich planhigyn wedi tyfu erbyn diwedd mis Mawrth, plîs wnewch gofnod data heb ddyddiad na thaldra ac esboniwch pam yn y bwlch sylwadau. Os mae eich planhigyn yn tyfu, ond ddim yn blodeuo erbyn diwedd mis Mawrth, yna plîs cofnodwch daldra'r planhigyn, heb ddyddiad blodeuo, ac esboniwch hyn yn y bwlch sylwadau.

Cadwch y cwestiynau yn dod Cyfeillion y Gwanwyn! Mae 'na nifer o adnoddau ar y wefan i helpu hefo’r prosiect. Unwaith mae eich planhigyn wedi blodeuo, fedrwch greu llun ohono a defnyddio hyn i labelu'r rhannau o’r planhigyn! Hoffwn weld ffotograff o rain, a wnâi rhannu pob un sy’n cael ei yrru ata i ar fy blog nesaf!

Daliwch ati gyda’r gwaith called Cyfeillion y Gwanwyn,

Athro’r Ardd

Eich sylwadau:

We’ve had lots of lovely comments about your plants, sent in with both weather and flower data:

Ysgol Y Wern: Mae'r bylbiau i gyd wedi egnio ac mae sawl blodyn crocws i'w weld!! Mae'r bylbiau ddirgel yn edrych yn diddorol iawn gyda streipiau ar y ddail!

Ysgol Pennant: Mi roedd yn hwyl iawn i tyfu crocws a i weld o.

Stanford in the Vale Primary School: 17 daffodils have all flowered on the same day! Do we still have to enter individual flowers? They all measure the same height! Regards R.

Professor Plant: Hi Stanford in the Vale, I’ve answered your question in detail above as it was the star comment this week! It’s a very good question, but all of the individual flower records are important and can help us to create a bigger picture of the results! I have a special task for you this week, why not work out your school’s average flowering date for this year and last year, and let me know whether your plants flowered earlier or later on average this year! There’s a fun game on BBC Bitesize to help you with Mode, Median, Mean and Range! http://www.bbc.co.uk/bitesize/ks2/maths/data/mode_median_mean_range/play/

St Robert's R.C Primary School: I am so glad my bulb has flowered.

St Mary's Primary School: Our first crocus flower has opened. We are all really excited.

Ellel St John's CE Primary School: They've grown quite quickly and are just opening.

Stanford in the Vale Primary School: We will send photographs later today. The crocus have a beautiful radiant deep purple colour.

Rougemont Junior School: Our Crocus are flowering and our Daffodils are growing well. We hope it will be sunny tomorrow. I think we are in luck!!!

Tonyrefail Primary School: Hi Professor Plant most of our plants have grown. We are measuring them. Nine of are crocuses have flowered.

Garstang St. Thomas' CE Primary School: We had a couple of frosty mornings this week but our crocus plants are still flowering and all our daffodils have buds on them now.

Beulah School: A lot of crocuses have flowered but none of the daffodils have yet.

Boston West Academy: 2 daffodils have grown

Ysgol Deganwy: all of the plants came out the soil yay!

Rougemont Junior School: our crocus is growing well but needs sunshine and warmth to open its flowers.

Barmston Village Primary School: The bulbs are starting to grow!

Loch Primary School: The plants have grown quite a lot!

Ysgol Deganwy: All of the bulbs have come up from the soil.

Broad Haven Primary School: Our daffodils and crocus now have leaves but no flowers yet.

Loch Primary School: We are happy to see our plants growing!

Tonyrefail Primary School: Our Crocuses have also started to grow.

Garstang St. Thomas' CE Primary School: We were back into school on Tuesday. We had a surprise as J's crocus had blossomed and a lot of us have noticed our plants have grown buds so we are all on stand-by to record our blooms too. Storm Doris came on Thursday so we didn't catch all the rain as most of it was sideways! Luckily none of our bulb pots were blown over.

Professor Plant: Fantastic Bulb Buddies, I'm glad to hear you are watching your plants so carefully! Don't worry about sideways rain as the rain gauge is designed to collect a sample of rainfall. Keep up the good work Bulb Buddies!

We’ve had lots of insightful comments about the weather, and many of you commented on storm Doris. More information on storm Doris can be found here: http://www.metoffice.gov.uk/barometer/uk-storm-centre/storm-doris

St Robert's R.C Primary School: Storm Doris wedi chwythu y brigau oddiar y coed ar dydd iau.

Ysgol Pentrefoelas: Yn wlyb iawn ar Dydd Llyn ond wedyn yn mynd yn sych.

Ysgol Y Wern: Oer iawn, iawn wythnos yma. Wedi bwrw eira ar ddydd Gwener.

Carnbroe Primary School: We had lots of rain on Tuesday and we were slipping about the garden while we were checking on our plants. Still no flowering yet. Nearly everyone's bulb has begun to show shoots. C's bulb has not come through the soil yet.

Professor Plant: Ooo be careful if the ground is slippery Bulb Buddies! I hope C’s plants grow, but if they haven’t grown by 31^st March please let me know by entering a flower record but leaving the date and height blank. It’s as important to record this as it is flower records!

Stanford in the Vale Primary School: Hello, this week has been quite chilly and on Monday it was icy. It has been rainy to. Bye Bye.

Rougemont Junior School: It's going well. Hopefully it will be sunny tomorrow.

Arkholme CE Primary School: This week the Temperature has gone down quite a bit on Thursday. And there was not a lot of rain on Friday and Wednesday are bulbs are starting to grow so we are quite pleased. Thank you very much.

Garstang St. Thomas' CE Primary School: It’s been getting colder this week but our bulbs are still growing.

Darran Park Primary: The temperature has been quite consistent over the week. There has been a drop in the amount of rainfall this week.

Henllys CIW Primary: It has been snowy a little bit this morning.

Staining C of E Primary School: There has not been much rain during the second part of the week. It has been a bit warmer as well. There was some rain on Monday and Tuesday.

Arkholme CE Primary School: This week was a very dull and wet week. There was a little bit of growth from the bulbs that we planted. It was also a very cold week on Friday the sun came out and the temperature rised. Best wishes.

Stanford in the Vale Primary School: Hello, On monday it was teacher training day so we couldn't record it. But this week it has been hot and cold. On Thursday we had storm Doris so it was very cold. Bye,bye.

Ysgol Rhostyllen: This is fun.

Our Lady of Peace Primary School: I liked doing the temperature because it was fun.

Broad Haven Primary School: Yr 5 are in LLangrannog this week so we are recording the weather. Rain and gales at the end of the week.

Professor Plant: Thank you for filling in Bulb Buddies, I hope you enjoyed the project! Good work.

Heddiw – 8 Mawrth – mae amgueddfeydd ac archifdai ledled Cymru yn dathlu Diwrnod Rhyngwladol y Menywod. #BeBoldForChange yw’r thema eleni – neges amserol, gwta chwe wythnos wedi’r orymdaith fawr yn Washington DC a thu hwnt. Yn y blog hwn, mi fydda i’n trafod gwrthrych o’r casgliad sy’n amlygu ysbryd debyg ar waith yn 1911-13 – sef baner a ddefnyddiwyd gan y Cardiff & District Women’s Suffrage Society i fynnu’r bleidlais i fenywod.

Dull di-drais

Er mai hynt a helynt y swffragetiaid oedd yn hawlio sylw’r wasg, roedd mwy o lawer o ‘suffragists’ yn bodoli yng Nghymru. Roedd y ‘suffragists’ yn credu mewn gweithredu heddychlon a newid y drefn drwy ddulliau cyfansoddiadol. Yn eu plith, roedd aelodau’r Cardiff & District Women’s Suffrage Society. Hon oedd y gangen fwyaf o’r National Union of Women's Suffrage Societies tu allan i Lundain. Rose Mabel Lewis (Greenmeadow, Tongwynlais) oedd wrth y llyw yng Nghaerdydd – neu Mrs Henry Lewis fel y cyfeirir ati yn nogfennaeth yr Amgueddfa! Yn gyffredinol, roedd aelodau blaenllaw'r gangen yn fenywod dosbarth canol a oedd yn adnabyddus o fewn mudiadau a chylchoedd cymdeithasol y ddinas. I godi ymwybyddiaeth o’u hachos ac i lenwi coffrau’r gangen, roedden nhw’n cynnal digwyddiadau ac yn gwerthu copïau o gylchgrawn y mudiad, The Common Cause. Mae adroddiad blynyddol y gangen ar gyfer 1911-12 yn rhestru gweithgareddau di-ri, yn eu plith dawns gwisg ffansi, gyrfa chwist a ffair sborion. Yn y flwyddyn honno, dyblodd nifer aelodau’r gangen i 920.

Crefft ymgyrchu

Rose Mabel Lewis bwythodd y faner sidan sydd bellach yng nghasgliad yr Amgueddfa – enghraifft bwerus o rym y nodwydd fel arf i ledaenu neges ac i fynegi barn. Er nad ydym yn gwybod union ddyddiad y faner, rydym yn sicr iddi gael ei defnyddio mewn protest yn 1911. Ar 17 Mehefin y flwyddyn honno, arweiniodd Rose Mabel fenywod de Cymru yn y Women’s Coronation Procession yn Llundain. Mae dogfennau derbynodi’r faner yn cynnwys nodyn o eglurhad gan un o gyn-aelodau’r gangen:

The banner was worked by Mrs Henry Lewis… [she] was also President of the South Wales Federation of Women’s Suffrage Societies + she led the S. Wales section of the great Suffrage Procession in London on June 17^th 1911, walking in front of her own beautiful banner… It was a great occasion, some 40,000 to 50,000 men + women taking part in the walk from Whitehall through Pall Mall, St James’s Street + Piccadilly to the Albert Hall. The dragon attracted much attention – “Here comes the Devil” was the greeting of one group of on lookers”.

Roedd baneri fel hyn yn rhan ganolog o ddiwylliant gweledol y mudiad pleidlais i fenywod, ac mae nifer ohonynt i'w canfod mewn amgueddfeydd ac archifdai, gan gynnwys Casgliadau Arbennig ac Archifau Prifysgol Caerdydd. Roedd trefnwyr gorymdaith fawr 1911 yn disgwyl dros 900 o faneri ar y dydd!

Dwy flynedd yn ddiweddarach, yng Ngorffennaf 1913, gwelwyd y faner ar strydoedd Caerdydd fel rhan o orymdaith yn y brifddinas i nodi’r Bererindod Fawr i Lundain (the Great Suffrage Pilgrimage). Mae casgliad yr Amgueddfa yn cynnwys lluniau anhygoel o Rose Mabel Lewis, ac aelodau eraill y gangen, wedi ymgynnull gyda’r faner tu allan i Neuadd y Ddinas ym Marc Cathays. Yn ôl adroddiad blynyddol 1913-14, roedd rhai o’r aelodau yn betrusgar ynglyn â’r orymdaith, ond wedi eu bywiogi ar ôl derbyn ymateb ffafriol ar y dydd:

It was with misgivings that some members agreed to take part in the procession, but afterwards their enthusiasm aroused and the desire to do something more in the future. The march was useful in drawing the attention of many people to the existance of our society.

Creu Hanes a’r canmlwyddiant

Yn 2018, bydd y faner i’w gweld yng Nghaerdydd unwaith eto – nid mewn rali y tro hwn, ond ymhlith llwyth o wrthrychau arwyddocaol yn ein hanes cenedlaethol fydd i’w canfod mewn oriel newydd yma yn yr Amgueddfa Werin – penllanw ein prosiect ail-ddatblygu, Creu Hanes. Cyd-ddigwyddiad amserol gan fod 2018 yn nodi canmlwyddiant Deddf Cynrychiolaeth y Bobl 1918. Hyd y gwn i, nid yw'r faner wedi bod ar arddangos ers iddi gael ei rhoi i'r casgliad yn 1950 gan y Cardiff Women Citizens' Association. Ar y pryd, ysgrifennodd drysorydd y gymdeithas honno lythyr at Dr Iorwerth Peate yn mynegi eu balchder fod y faner bellach ar gof a chadw yn Sain Ffagan:

A cordial vote of thanks was accorded to you for realising how much the Suffrage Cause meant to women and for granting a memorial of it in the shape of the banner to remain in the Museum.

Elen Phillips @StFagansTextile

Ffynonellau cynradd:

National Union of Women's Suffrage Societies: Cardiff & District Annual Report, 1911-12 (Amgueddfa Werin Cymru).

National Union of Women's Suffrage Societies: Cardiff & District Annual Report, 1913-14 (Amgueddfa Werin Cymru).

Dogfennau derbynodi 50.118 (Amgueddfa Werin Cymru).

Ffynonellau eilradd:

Kay Cook a Neil Evans, 'The Petty Antics of the Bell-Ringing Boisterous Band'? The Women's Suffrage Movement in Wales, 1890 - 1918' yn Angela V. John (gol.), Our Mothers' Land Chapters in Welsh Women's History 1830 - 1939 (Caerdydd: Gwasg Prifysgol Cymru, 1991).

Ryland Wallace, The Women's Suffrage Movement in Wales 1866 - 1928 (Caerdydd: Gwasg Prifysgol Cymru, 2009).

Mae newidiadau ar y gweill ar gyfer y cwricwlwm yng Nghymru, ac mae Casgliad y Werin wedi ailwampio ein tudalennau addysg i helpu athrawon i dderbyn yr her.

Y Fframwaith Cymhwysedd Digidol

Bydd dysgu yn dod yn llawer mwy trawsgwricwlaidd, gyda mwy o bwyslais ar gael plant ysgol yn barod at fywyd gan ddatblygu eu gallu i ddysgu sgiliau newydd a defnyddio gwybodaeth yn effeithiol a chreadigol.

Un o’r newidiadau mawr yw cyflwyno’r Fframwaith Cymhwysedd Digidol. Mae'r fframwaith yn gobeithio datblygu nid yn unig sgiliau creu digidol, ond sgiliau cynllunio a gwerthuso sydd yn sgiliau gwerthfawr ar gyfer pob pwnc, ac mae’n cydnabod rôl cyfryngau digidol yn ein bywydau heddiw.

Mae nifer o elfennau o fewn y fframwaith. Yn ogystal a cynllunio a gwerthuso, cydweithio a chynhyrchu, mae elfennau dinasyddiaeth a meddwl cyfrifiadurol. Mae’r ddwy elfen yma yn achosi pryder i rai athrawon, gan eu bod yn ymwneud a datrys problemau a chodio, a hefyd rheolau hawlfraint a bod yn gyfrifol ar-lein.

Defnyddio Casgliad y Werin

Mae'r tudalennau newydd yn anelu i helpu athrawon gyda holl elfennau’r Fframwaith Cymhwysedd Digidol. Rydym wedi creu tudalennau cymorth ar gyfer yr elfennau hynny mae athrawon wedi bwydo nol i ni y maent yn llai hyderus gyda.

Mae hefyd cymorth ac enghreifftiau i helpu gyda creu prosiect, er mwyn datblygu sawl sgil o fewn y Fframwaith Cymhwysedd Digidol, trwy gynllunio, creu a’i werthuso.

Creu Cynnwys a Datblygu’r Sgiliau

Gall ysgolion greu cyfrif ar gyfer y dosbarth, ac yna defnyddio sgiliau digidol er mwyn creu cynnwys a fydd yn cyrraedd cynulleidfa fyd-eang.

Gellir creu casgliad o luniau, dogfennau a fideos, neu stori sydd yn cynnwys rhain ond gyda mwy o le ar gyfer ysgrifennu mewn manylder am bwnc. Math arall o gynnwys yw llunio llwybr, ble gellir plotio cynnwys digidol ar fap ar y wefan er mwyn creu taith ddigidol i ddweud stori.

Mae paratoi ac ymchwilio a defnyddio sgiliau a rhaglenni digidol i gynhyrchu cynnwys yn defnyddio nifer fawr o sgiliau o fewn y fframwaith, yn enwedig os yw’r dosbarth yn gwerthuso’r gwaith ar y diwedd.

Dewch o hyd i Adnoddau a Datblygu mwy o Sgiliau

Rhywbeth arall sydd wedi newid yw’r pecynnau addysg, dyma enghraifft. Mae nifer fawr o adnoddau addysg ar y wefan, ond nawr maent yn cael eu pecynnu ychydig yn wahanol, yn llawer mwy trawiadol gyda dolenni yn syth i gasgliadau ar y wefan.

Hefyd, maent nawr yn cynnwys tasgau digidol ychwanegol gyda’r Fframwaith Cymhwysedd Digidol mewn golwg.

Mae Casgliad y Werin yn wefan i bawb, yn galluogi pobl Cymru a’r byd i ymgysylltu gyda threftadaeth Cymreig. Ar gyfer athrawon, nid banc adnoddau addysgiadol yn unig ydi o. Mae’r wefan nawr yn offeryn defnyddiol i athrawon ar gyfer datblygu a defnyddio sgiliau digidol yn y dosbarth.

Eisiau Hyfforddiant?

Ydych chi’n ysgol a gyda diddordeb mewn derbyn hyfforddiant ar sut i ddefnyddio’r wefan i gyfrannu cynnwys, darganfod adnoddau a datblygu sgiliau o fewn y Fframwaith Cymhwysedd Digidol? Gallwch gysylltu â ni trwy’r wefan am fwy o wybodaeth.