Angham Abdullah, Refugee Wales project researcher, 15 Rhagfyr 2021
Dr Angham Abdullah (Cardiff University) is a Research Associate on the Refugee Walesproject. The opinions expressed here are the author’s own.
We all heard the news about the 27 refugees who drowned trying to cross the English Channel in an inflatable dinghy on the 24th of November 2021. They included women, one of them pregnant, and children as well as young men. This was the biggest single loss of life in the Channel recorded since the International Organisation for Migration started collecting data in 2014.
Boris Johnson described the tragedy as “appalling”. I was hoping to hear a more genuine response that reflected the tragic loss of peoples’ lives. Those victims had strong reasons to risk their lives in that way. To them, putting their lives at the mercy of the waves was more endurable than an endless cycle of wars, violence, poverty, and persecution back home.
A few days after the tragedy, we heard responses from UK officials who, instead of empathising with the victims and looking at the real causes of such tragedies, pointed fingers at the smugglers and negotiated stricter asylum rules. And before the bodies of the 27 victims were transferred to their homelands for final burial, the Home Secretary produced an even more “appalling” response by issuing the Nationality and Borders Bill. Clause 9 of the Nationality and Borders Bill gives the government the right to deprive naturalised British citizens of their citizenship without informing them. Because of this, around 6 million naturalised persons in the UK will live in fear of being stripped of their British nationalities.
I couldn't stop thinking about the Syrian refugees I've interviewed for the Refugee Wales Project. Some of them have recently arrived in the UK, while others have been trying to make sense of their new life and rebuild their future and that of their children. When I asked them what getting British Citizenship meant to them, the overall response was “safety and a better future for the children”. I wondered how they would feel when they realised that the British Citizenship, they were working towards could be taken away “without any previous notice”.
I have spent years of waiting, uncertainty, anxiety as well as my life savings in return for the British citizenship which my children and I were recently granted. We thought that this citizenship would enable us at last to plan for our future. The thought that it could be revoked “at any moment” has left us feeling insecure and uncertain. Like the sea victims, very many of us who sought to mend our broken lives on "the safe shores of Britain" will see our faith in the UK further shattered.
Mae’r deunaw mis diwethaf wedi bod yn gyfnod heriol i’r byd i gyd: pandemig Covid-19, yr anghyfiawnder cymdeithasol a amlygwyd gan ymgyrch Mae Bywydau Du o Bwys, ac argyfwng hinsawdd sy’n teimlo’n gynyddol apocalyptaidd. Ar adeg fel hon, efallai eich bod chi’n dechrau amau beth yw gwerth celf.
Yn achos fy nghydweithwyr a minnau yn Amgueddfa Cymru, caiff y ddealltwriaeth bod celf yn bwysig i’n llesiant ac yn ffordd rymus o archwilio a mynegi syniadau ei hatgyfnerthu gan ein projectau Celf ar y Cyd, a ddatblygwyd i rannu’r celfyddydau ledled Cymru mewn ymateb i’r argyfwng iechyd. Rydyn ni wedi bod yn mynd â chelf i ysbytai i gefnogi staff a chleifion y GIG yn ystod y pandemig, ac fe sefydlon ni gylchgrawn ar-lein o’r enw Cynfas fel llwyfan newydd ar gyfer ymatebion creadigol a beirniadol i gasgliad celf Amgueddfa Cymru.
Mae llawer o’r gwaith celf ddefnyddion ni ar gyfer y projectau hyn wedi cyrraedd Amgueddfa Cymru gyda chefnogaeth elusen y Gronfa Gelf (artfund.org). Mae’r Gronfa Gelf wedi bod yn helpu’r Amgueddfa i gaffael gwaith ar gyfer casgliad celf cenedlaethol Cymru ers 1928, ac maent wedi bod yn gefnogwr allweddol drwy gydol y cyfnod clo wrth i ni barhau i weithio ar ddatblygu’r casgliad. Dyma rai enghreifftiau.
I Magdalene Odundo, mae ei photiau’n cyfleu iaith ddynol fyd-eang. Mae gan Anghymesur I gymeriad anthropomorffig cryf, sy’n ymddangos fel pe bai’n cyfeirio at gorff benywaidd beichiog ac yn addo bywyd newydd. Gan dynnu ar draddodiadau Affricanaidd, mae’n pwysleisio grym potiau i wella ac i goffáu’r meirw, gan droi’r llestr hwn yn wrthrych huawdl i’r oes sydd ohoni.
Henri le Sidaner, Y Tŷ (La Maison), dim dyddiad, olew ar banel
Cymynrodd Daphne Llewellin o Frynbuga gyda chefnogaeth y Gronfa Gelf
Un nodwedd a amlygwyd yn ystod y pandemig oedd y cysur mae pobl yn ei gael o fyd natur ac o fyw yn yr eiliad. Mae tri phaentiad bach Ffrengig o ddiwedd y 19eg ganrif a gaffaelwyd drwy’r Gronfa Gelf yn enghreifftiau da o sut mae artistiaid wedi bod yn arbennig o dda am hyn. Yn Y Tŷ, mae Henri Le Sidaner yn creu ymdeimlad o eiliad dawel o fyfyrio. Gallwch ddychmygu’r artist yn dabio paent yn gyflym ar draws ei banel bach i gyfleu’r golau a adlewyrchir oddi ar ffenestri a drws y tŷ hwn sydd wedi’i orchuddio â gwinwydd.
Paul Delance, Traeth â Ffigyrau’n Eistedd (La côte déserte), 1900, olew ar banel
Cymynrodd Daphne Llewellin o Frynbuga gyda chefnogaeth y Gronfa Gelf
Paul Delance, Golygfa o Fryn, Sannois, Seine-et-Oise, 1890au, olew ar banel
Cymynrodd Daphne Llewellin o Frynbuga gyda chefnogaeth y Gronfa Gelf
Yn Traeth â Ffigyrau’n Eistedd (La côte déserte) gan Paul Delance, gallwn deimlo’r artist yn gweithio’n gyflym ar draeth gwyntog ar arfordir Môr yr Iwerydd yn Ffrainc er mwyn cofnodi ymweliad iachusol â glan y môr gyda chyfeillion. Mae Golygfa o Fryn, Sannois, Seine-et-Oise yn waith personol iawn arall ganddo, y credir iddo gael ei baentio ar ôl marwolaeth ei wraig ym 1892, ac sy’n ei ddangos yn troi at gelf a natur fel ffynonellau cysur.
Mae tirwedd Cymru wedi bod yn ffynhonnell ysbrydoliaeth a phleser ers amser maith. Dyma ddarganfu Paul Sandby ym 1771, pan aeth ar daith i ogledd Cymru yng nghwmni'r tirfeddiannwr ifanc a'r noddwr celf Syr Watkin Williams-Wynn. Mae ei gyfres hyfryd o 21 golygfa o’r daith hon yn dangos bod y twristiaid arloesol yn ymhyfrydu yn eu darganfyddiad o’r tir dramatig hwn. Un uchafbwynt oedd y daith ar gwch i Gastell Dolbadarn, yng nghysgod yr Wyddfa.
Mae treftadaeth ddiwydiannol Cymru hefyd wedi cynnig testun cyfoethog i artistiaid. Roedd yr artistiaid o’r Almaen, Bernd a Hilla Becher, yn fwyaf adnabyddus am eu teipolegau, sef ffotograffau o un math o strwythur diwydiannol wedi’u trefnu yn gridiau. Mae Gweithfeydd Paratoi, 1966-1974 yn cynnwys naw ffotograff a dynnwyd gan Bernd a Hilla ar ymweliadau â Phrydain rhwng 1966 a 1974, gan gynnwys pyllau glo’r de fel Glofeydd Penallta, Fernhill, y Brittanic a’r Tŵr. Gydag ecosystem ddiwydiannol gyfan y Cymoedd wedi diflannu erbyn hyn, mae’r delweddau hyn yn teimlo fel rhyw fath o gofeb.
Anna Boghiguian, A meteor fell from the sky, 2018, gosodwaith amlgyfrwng
Prynwyd gyda chefnogaeth y Gronfa Gelf ac Ymddiriedolaeth Derek Williams
Diolch i'r artist.
Pan wahoddwyd yr artist o Cairo, Anna Boghiguian, i gymryd rhan yn arddangosfa Artes Mundi 8 yn Amgueddfa Genedlaethol Caerdydd, fe ymdrochodd yn hanes diwydiant Cymru. Mae ei gosodwaith A meteor fell from the sky yn creu cysylltiadau rhwng Gweithfeydd Dur Tata Port Talbot a gweithfeydd dur y cwmni yn India, gan ganolbwyntio ar weithwyr dur a’u brwydr dros eu hawliau.
John Akomfrah, Vertigo Sea, 2015, gosodwaith fideo tair sianel
Mae gosodwaith fideo John Akomfrah Vertigo Sea yn fyfyrdod grymus ar gamdriniaeth dynoliaeth o’r môr, o’r fasnach gaethweision a mudo modern i ddinistr yr amgylchedd morol. All y gwaith ddim bod yn fwy perthnasol i’n hoes ni heddiw, a gellir ei weld nawr yn Amgueddfa Genedlaethol Caerdydd yn yr arddangosfa Rheolau Celf?
Mae casgliadau amgueddfeydd yn aml wedi’u gwreiddio mewn trefedigaethu a hiliaeth - ac nid yw Amgueddfa Cymru yn eithriad.
Mae mudiad Mae Bywydau Du o Bwys wedi sbarduno trafodaeth ynghylch y straeon gaiff eu hadrodd gan ein casgliadau a’n harddangosfeydd, gan alw arnom i wynebu ein hanes a herio anghydraddoldeb.
Mae gennym lawer mwy o waith i’w wneud er mwyn sicrhau bod ein casgliadau yn cynrychioli pawb, a’u bod yn rhoi darlun mwy cytbwys, cywir a dad-drefedigaethol o’n hanes. I helpu gyda’r gwaith hwn, rydym wedi datblygu siarter ar gyfer dad-drefedigaethu casgliad Amgueddfa Cymru.
Does dim un diffiniad penodol o ystyr dad-drefedigaethu, felly mae’r siarter yn esbonio beth mae’n ei olygu i Amgueddfa Cymru. Mae’n diffinio chwe maes allweddol lle byddwn ni’n gweithio gyda chymunedau perthnasol i ddad-drefedigaethu’r casgliad.
Ar hyn o bryd rydyn ni’n cynnal archwiliad o’n casgliad. Mae ein canfyddiadau hyd yn hyn yn dangos fod cysylltiadau â chaethwasiaeth wedi’u gwau i ffabrig cymdeithas Cymru. Mae gan bob storfa, pob silff, a phob oriel wrthrychau sydd angen eu dad-drefedigaethu.
Dros y misoedd nesaf byddwn yn cychwyn ar raglen o weithdai cymunedol i edrych yn fwy manwl ar y gwrthrychau hyn. I roi syniad i chi o’r math o wrthrychau fydd dan sylw, dyma ambell enghraifft o’r casgliad.
Ceiniog Sir Fôn
Roedd ceiniogau Sir Fôn yn llenwi pocedi sawl person tua diwedd y 18fed ganrif. Cafodd miliynau eu bathu gan Gwmni Mwyngloddio Parys gyda chopr o weithfeydd yr ynys, oherwydd prinder mewn arian mân swyddogol. Roedd Thomas Williams, partner gweithredol Cwmni Mwyngloddio Parys, yn eu defnyddio i dalu ei weithwyr, ond roedd y ceiniogau’n cael eu derbyn fel tâl ledled Prydain. Roedd y ceiniogau hyn yn gwneud trafodion bychan yn haws, ac yn hwb i’r fasnach gartref. Gwnaeth y ceiniogau hyn arian i Williams, ond daeth y rhan fwyaf o’i gyfoeth o’r diwydiant copr.
Cafodd copr o Fynydd Parys a mwyngloddiau eraill yng Nghymru ei ddefnyddio i wneud breichledau ‘manila’, gâi eu rhoi fel tâl i fasnachwyr caethweision yn Affrica. Câi copr Cymru hefyd ei ddefnyddio mewn llongau caethweision a llongau rhyfel y Llynges Frenhinol. Roedd y diwydiant copr yn allweddol wrth i Gymru droi’n wlad ddiwydiannol, a gwnaeth Thomas Williams ei ffortiwn yn ei sgil. Roedd y fasnach gaethwasiaeth yn cyfrannu at ei gyfoeth, a bu’n ymladd yn erbyn ei diddymu. Mae’r geiniog hon yn dangos y cyfoeth anferth a wnaed gan ddynion busnes o ganlyniad i gaethwasiaeth, ond hefyd sut y gwnaeth pobl gyffredin ar draws Cymru a Phrydain elwa.
Hances boced i goffáu’r Frenhines Fictoria
Roedd hancesi poced i goffáu digwyddiadau brenhinol, gwleidyddion, a brwydrau milwrol yn boblogaidd yn y 19eg ganrif. Roedden nhw’n hawdd i’w creu ac yn fforddiadwy. Gwnaed hon i goffáu Jiwbilî Diemwnt y Frenhines Fictoria ym 1897, 60 mlynedd ers iddi ddod yn frenhines. Roedd yr hances yn berchen yn wreiddiol i deulu o Ben-y-bont ar Ogwr, a chafodd ei rhoi i’r Amgueddfa ym 1954 dan y categori ‘ymweliadau a dathliadau brenhinol’. Mae’r dyluniad yn cynnwys delweddau o Fictoria a’i holynwyr, gyda baneri Jac yr Undeb, y Faner Frenhinol a’r Lluman Gwyn o boptu, a’r arysgrif ‘WORLD WIDE EMPIRE / INDIA / WEST INDIES / CANADA / AFRICA / AUSTRALIA / EGYPT / CHINA / 1837-1897 / QUEEN VICTORIA / EMPRESS OF INDIA.’ Mae’r hances boced yn enghraifft o wrthrychau ar draws ein casgliad sy’n dathlu a choffáu’r Ymerodraeth Brydeinig yn ddi-gwestiwn.
Coco de mer
Mae’r casgliad Gwyddorau Naturiol yn cynnwys pob math o sbesimenau - gan gynnwys mwynau prin, planhigion meddyginiaethol, a chofroddion hela - o wledydd gafodd eu trefedigaethu. Un enghraifft yw’r coco de mer (Lodoicea maldivica), neu’r gneuen goco ddwbl. Mae’n rhywogaeth sy’n endemig i Praslin a Curieuse, dwy o ynysoedd y Seychelles. Gwladychwyd y Seychelles gan Brydain ym 1794; a chafodd ei hannibyniaeth ym 1976.
Y coco de mer sy’n cynhyrchu’r hadau mwyaf yn y byd, ac maent yn werthfawr oherwydd eu siâp anarferol. Mae’n brin erbyn hyn, a chaiff ei warchod gan y Confensiwn ar y Fasnach Ryngwladol mewn Rhywogaethau sydd Mewn Perygl (CITES). Mae gennym chwe hedyn coco de mer yn ein casgliad, gan gynnwys un sy’n cael ei arddangos yn barhaol, ond ychydig a wyddom am sut y cawsant eu casglu. Mae gan y planhigyn le pwysig yn nhraddodiadau, diwylliant a chwedloniaeth y Seychelles, ond ni fu ymchwil trwyadl i’w arwyddocâd, ac nid yw’n cael ei gynnwys yn yr wybodaeth sydd gan yr Amgueddfa am y gwrthrych.
Jan van de Cappelle, Gosteg, 1654
Caiff Gosteg (1654) gan Jan van de Cappelle, a gaffaelwyd gan yr Amgueddfa ym 1994, ei ddisgrifio yn ein Llawlyfr fel ‘un o baentiadau morwrol gorau’r 17eg ganrif.’ Caiff y gwaith ei ddisgrifio fel arfer yng nghyd-destun ei safon a’i bwysigrwydd.Ond beth am edrych tu hwnt i’r wyneb, a thrin y gwaith fel dogfen hanesyddol y gellir ei weld a’i ddeall o sawl safbwynt? Beth sy’n digwydd i Gosteg ar ôl i ni dynnu’r lens trefedigaethol?
Erbyn y 17eg ganrif roedd gan yr Iseldiroedd drefedigaethau ledled y byd, ac roedd yn rhan o fasnach gaethweision yr Iwerydd. Yn ogystal â bod yn artist, roedd van de Cappelle yn fasnachwr cefnog o Amsterdam ac yn berchen ar waith lliwio. Roedd y paentiad hwn yn ddatganiad o gyfoeth a phŵer yr Iseldiroedd mewn cyfnod pan oedd imperialaeth ar gynnydd yn Ewrop. Ni wyddom beth yw hanes cynnar y paentiad, ond erbyn y 18fed ganrif roedd yn rhan o gasgliad Syr Lawrence Dundas (1712-1781), Albanwr oedd yn berchen ar blanhigfa a chaethweision yn y Caribî, ac un o fuddsoddwyr yr East India Company. Ydi’r ffeithiau hyn yn newid y ffordd ydyn ni’n edrych ar y llun hwn?
Coral Lands gan H. Stonehewer Cooper, 1880
Mae Llyfrgell yr Amgueddfa yn cynnwys casgliad o lyfrau teithio o’r 19eg ganrif, gyda hanesion teithiau wedi’u hysgrifennu o safbwynt Gorllewinol. Llyfrau ar gyfer cynulleidfa Ewropeaidd yw’r rhain, ac mae eu tôn yn adlewyrchu hyn. Yn aml byddai’r awduron yn cyfeirio at y manteision a’r cyfleoedd oedd yn codi o ddefnyddio adnoddau naturiol gwledydd, at ddibenion masnachol.
Un enghraifft o hyn yw Coral Lands, gan Herbert Stonehewer Cooper (1847-1906) a gyhoeddwyd ym 1880. Newyddiadurwr o Loegr oedd Cooper, a theithiodd i ynysoedd y Môr Tawel gan ysgrifennu am ei brofiadau. Yn ei gasgliad i’r llyfr, dywedodd ei fod yn teimlo bod dyletswydd ar lywodraeth Prydain i ofalu am drigolion yr ynysoedd, yn hytrach na “gadael y peth i ffawd”. Cafodd argraffiadau diweddarach o’r llyfr eu galw The Coral Lands of the Pacific: their Peoples and their Products sy’n awgrym cliriach o awydd Cooper i dynnu sylw at gyfleoedd masnachol i Brydain. Roedd yr Almaen wedi dechrau dangos diddordeb mewn trefedigaethu Samoa, ac mae modd edrych ar lyfr Cooper fel ymgais i berswadio Prydain i hawlio’r ynys, fel y gwnaethant yn Fiji ychydig flynyddoedd ynghynt.
Un o’r meysydd y byddwn yn canolbwyntio arno wrth i ni adolygu’r casgliadau yw sut y gwnaeth llyfrau fel hyn ar ddiwedd y 19eg ganrif gyfrannu at argraff Ewropeaidd o wledydd eraill a’u trigolion, gan annog ac atgyfnerthu syniadau ynghylch trefedigaethu.
Camau nesaf
Mae’r cam cyntaf o archwilio’r casgliadau Celf, Hanes ac Archaeoleg, Gwyddorau Naturiol a’r Llyfrgell yn sylfaen i ni wrth fynd ati i gydweithio gyda chymunedau ar draws Cymru i ddemocrateiddio a dad-drefedigaethu'r casgliad.
Gobeithiwn allu cynnig gwell diffiniad o beth yw ystyr dad-drefedigaethu casgliad yr Amgueddfa, gwella mynediad cymunedau at y gwrthrychau hyn, a gwella’r defnydd ohonynt yn y dyfodol. Byddwn yn gwerthfawrogi gwybodaeth, arbenigedd a phrofiadau cymunedau i greu gwell dealltwriaeth o’r casgliad trwy nifer o wahanol safbwyntiau.
Cadwch olwg am fwy o straeon a blogiau wrth i ni ddal i ymchwilio a datblygu gyda’n cymunedau. Ymunwch â ni ar ein taith tuag at ddad-drefedigaethu'r casgliad.
Yn y cyfamser, os oes diddordeb ganddo chi mewn ymgeisio am swydd yn dad-drefedigaethu'r casgliadau cenedlaethol, rydym yn recriwtio ar gyfer Rheolwr Project, Dadgoloneiddio’r Casgliadau. Y dyddiad cau yw 13 Rhagfyr - ymgeiswch nawr.
From my recent musings you may have deduced that my research is centred around a beautiful group of marine bristleworms, which are given the name shovel head worms. Most people will be unfamiliar with shovel head worms, but they may have come across other marine bristleworms such as ragworms and lugworms used as bait by sea fisherman (the latter also being responsible for the casts of sand you see on sandy beaches), or the ornamental feather duster worms that people often keep in aquaria.
Alyson Cole - Volunteer Ambassador, 1 Rhagfyr 2021
The National Wool Museum Exhibition of Hope was launched in April 2020. This was of course during the beginning of the national lockdown and I think it is safe to presume that no one could have predicted how successful it would be!
With support from the Ashley Family Foundation and Community Foundation Wales, the aim was to collect enough 20cm or 8inch rainbow coloured squares in order to weave together a substantial rainbow blanket to be displayed in the National Wool Museum, and then eventually at the National Waterfront Museum in Swansea.
The idea of the rainbow colours was of course in accordance with the rainbow image, which during the national lockdown had became an important emblem. The rainbow symbolised light at the end of the tunnel after a dark and uncertain time. The blanket would therefore hopefully become a symbol of peace, hope, community and spirit.
The project surpassed all expectations and collected in the range of 2,000 rainbow square pieces from all over the country. These squares were knitted, felted, woven or crocheted not only from wool, but from cotton, silk and other wonderful fibres that people had to hand.
Due to the overwhelming response and the restrictions placed on volunteers in meeting and creating one single blanket, a decision was made to make many blankets instead. As a result, museum staff and volunteers began joining the squares from home!
With now many blankets in the making, the project took off to a new level and purpose! Not only were these blankets going to become works of art, they would also be donated to charities, such as the homeless charity 'Crisis'. The project grew further when the South Wales branch of the 'Crisis' Charity shared the exhibition on their Facebook pages and even going as far as providing people with physical packs of wool and instructions.
The project further snowballed when it was featured in Adult Learners Week 2020, when two videos were released of National Wool Museum Craftsperson Non Mitchell showing how to create a felted and woven square. Finally, maybe the biggest influence was when the Connect to Kindness Art Project, working alongside the Connect to Kindness Campaign and Carmarthenshire Association of Voluntary Services showcased the project in a collage of photos.
When I visited the exhibition recently, what I found fascinating is how, from humble beginnings, the project took on a life of its own and became more than simply helping create a blanket. Along with being beautiful pieces of art that could be enjoyed on their own merit, the blankets would now also help people in a physical and practical way!
In my opinion, what was lovely was how the exhibition has captured the array of positive feelings it had stirred in the volunteers and museum staff who took part in the project. I’m sure this was a somewhat unexpected or underestimated result of the project!
It was clear from the messages and notes received with the blanket squares, that it had brought many a sense of joy, achievement, comfort and a feeling of purpose. The blanket had brought people a sense of belonging and highlighted the feeling of community and what can be achieved when people "pull together"
This is perhaps the most interesting factor of the project for me - the stories of those creating the squares. I am delighted that the exhibition is reflecting this by showing "stories of the squares" in a video to go along with the exhibition, which will also be available online.
I had the pleasure of watching the video when I visited the exhibition in Drefach Felindre, and it was amazing to hear of the different stories of those behind the squares. There were stories of the project uniting family and friends along with chapels and schools. The exhibition includes an image of rainbow hands by the children of Ysgol Penyboyr.
The effort which some had gone to was also amazing. A big shout out to Elwyna who knitted 350 squares! One lady had even naturally dyed her wool in different rainbow colours.
One of the stories I found touching was of a lady who had recently lost her mother and who had left her a stash of yarn, mostly from America. Her mother had taught her to crochet and she felt the project was an amazing way to honour her mother's memory.
Crocheting also helped her deal with the grief during this time as she found it therapeutic and relaxing. Others also spoke of the art of crocheting and making the squares as being a therapeutic and relaxing process.
Another heart warming story was of how someone struggled with her memory and was overjoyed to discover that she remembered how to crochet.
These stories and indeed the whole exhibition being so visually bright and beautiful was very uplifting in what is still a fairly uncertain time. The words of one volunteer perfectly summed up the meaning of the project for me - although we couldn’t "be together, we could work together".
The exhibition can be seen in the National Wool Museum of Wales until mid January 2022. A walk around the exhibition will also be available online. The Exhibition will move to Swansea’s Waterfront Museum in July 2022 - October 2022.
