Canlyniadau Cystadleuaeth Gwyddonwyr Gwych 2025

Llongyfarchiadau mawr i’r holl ysgolion anhygoel a gymerodd ran yn yr ymchwiliad eleni! Mae pob ysgol sydd wedi’i rhestru isod wedi derbyn talebau a phensiliau Gwyddonwyr Gwych i ddathlu eu gwaith arbennig. Ond dyna ddim y cyfan! Cafodd yr ysgolion a gyflwynodd y mwyaf o ddata  rhodd o hadau ychwanegol i’w plannu. Roedd talebau rhodd ar gyfer y rheini daeth yn ail, ac mae’r ysgolion buddugol yn cael gwobr arbennig ar gyfer eu dosbarth. 

Mae’r ysgolion a fynychodd gystadleuaeth Bylbcast wedi derbyn bwrdd clap arbennig – y syniad perffaith i ddechrau ffilmiau fel proffesiynol! Yn ogystal, cafodd yr enillydd a’r ysgol a ddaeth yn ail offer arbennig i’w helpu gyda’u prosiectau ffilm yn y dyfodol. Gallwch ddod o hyd i gasgliad o’u fideos gwych ar waelod y dudalen hon – mwynhewch wylio’r criw talentog yma yn creu rhywbeth arbennig!

Hoffwn ddweud diolch mawr i bob ysgol a helpodd i sicrhau llwyddiant yr ymchwiliad!

Enillwyr / Winners:

Cymru / Wales: 

Ysgol Tycroes

Lloegr / England: 

Stanford in the Vale Primary

Yr Alban / Scotland: 

Windyknowe Primary

Gogledd Iwerddon / Northern Ireland: 

St Mary’s Marguiresbridge Primary

Yn Ail / Runners up:

Cymru / Wales: 

Pil Primary School

Lloegr / England: 

Our Lady of the Assumption Primary

Yr Alban / Scotland: 

Gavinburn Primary 

Gogledd Iwerddon / Northern Ireland: 

Irvenstown Primary

Cydnabyddiaeth Arbennig / Special Recognition:

Cymru / Wales: 

Forden CiW School

Ysgol Mynydd Bychan

Upper Rhymney Primary

Ysgol Frongoch

Bwlchgwyn School

Cornist Park Primary

Ysgol Gymraeg Morswyn

Blaendulais Primary School

Bryn Deri Primary

Ysgol Porth y Felin

Ysgol Tir Morfa

Rhayader Primary School

Trelai Primary

Plasnewydd Primary School

Henllys Church in Wales School

Ysgol Gymuned Llannerch-y-medd

Marlborough Primary School

Trellech Primary

Ysgol Gynradd Gymraeg Tonyrefail

Lloegr / England: 

Brookhouse Primary School

Cedars Primary School

St Anthony's RC Primary School

Wensley Fold CE Primary Academy

Yr Alban / Scotland: 

Blacklands Primary School

Leslie Primary School

Wellshot Primary School

Gogledd Iwerddon / Northern Ireland: 

St John The Baptist Primary 

St John's Primary School

Clod Uchel / Highly Commended

Cymru / Wales: 

Ysgol Pennant

Ysgol San Sior

Ysgol Llanddulas

Ysgol Penmachno

Ysgol Gynradd Dafen Primary 

Ysgol Gymraeg Aberystwyth

Ysgol Pentreuchaf

Ysgol Gynradd Creigiau

Lloegr / England: 

St John's CE Primary School

St Margaret Mary's RC Primary 

Summerhill Primary Academy

Sylvester Primary Academy

Yr Alban / Scotland: 

Doonfoot Primary School

Langbank Primary School

Livingston Village Primary 

Logan Primary School

Newmains Primary School

St Conval's Primary School

Swinton Primary School

Gogledd Iwerddon / Northern Ireland: 

Ballyholland Primary School

Clonalig Primary School

Dromore Central Primary School

Grange Primary School 

Lisbellaw Primary School

Our Lady's & St. Mochuas Primary 

Scarva Primary School

St Mary's Primary School - Newry

St Teresa's Primary School

Gwyddonwyr Gwych / Super Scientists

Cymru / Wales: 

St. Michael's RC Primary School

Ysgol Pen y Fro

St Mary's Church In Wales School

Blackwood Pimary 

Bryn Celyn Primary

Ysgol Ffordd Dyffryn

St Joseph's Cathedral Primary 

Peterston super Ely CiW Primary 

Sketty Primary School

Alway Primary School

Ysgol Gynradd Llandegfan

Archbishop Rowan Williams Church in Wales Primary 

Mountain Lane Primary

NPTC Newtown College

Danygraig Primary School

Lloegr / England: 

Didsbury CE Primary School

Gorton Primary School

Grange Primary School

Griffin Park Primary School

Holy Souls RC Primary School

St Alban's RC Primary School

St Mary's RC Primary- Manchester

St Stephen's CE Primary School

Temple Meadow Primary School

Yr Alban / Scotland: 

Alloway Primary School

Meldrum Primary School

Our Lady and St Francis Primary 

Our Lady of the Annunciation Primary 

Our Lady's RC Primary School

St Brendan's Primary School

St Mary's Primary School

Underbank Primary School

Gogledd Iwerddon / Northern Ireland: 

Cortamlet Primary School

Mullavilly Primary School

St John's Eglish Primary School

St Patrick's Primary -Eskra

Cyfranwyr / Contributors

Cymru / Wales: 

Langstone Primary School

Ysgol Llanychllwydog

Carreghofa School

Mary Immaculate Catholic Primary 

Eveswell Primary School

Ysgol Y Berllan Deg

Montgomery Church in Wales School

Ysgol Gynradd Cwrt Henri

St Cadoc's R C Primary School

Bodnant Community School 

Ysgol Bryn Pennant

Lloegr / England: 

Anchorsholme Academy

Daisyfield Primary School

Eaton Valley Primary School

Eden Primary School

Ferndale Primary School

Heald Place Primary School

St Anne's Catholic Primary 

St Anne's RC Primary School

St Barnabas C of E Primary Academy

St Bernadette's Catholic Primary 

St Johns C of E Primary 

St Kentigern's RC Primary 

Yr Alban / Scotland: 

Our Lady of Peace Primary

Scotstoun Primary School

Straiton Primary School

Gogledd Iwerddon / Northern Ireland: 

Mountnorris Primary School

St Anthony's Primary

St Mary's Primary - Derrytrasna

St Mary's Primary School - Dungannon

St Oliver Plunkett's Primary School

Tandragee Primary School

Bylbcast:

Enillwyr/Winners: 

Langbank Primary

Yn Ail / Runners-up: 

St Mary’s Maghery

Cyfranwyr / Contributors: 

Cortamlet Primary

Our Lady of the Assumption

Our Lady & St Mochua

Livingston Primary

Windyknowe Primary

Ysgol Pentre Uchaf

Diolch eto Cyfeillion y Gwanwyn,                                                 

Athro’r Ardd

Un o rannau cyntaf a mwyaf ein prosiect ailddatblygu fu'r gwaith o symud y rhan fwyaf o'n casgliadau oddi ar y safle i ganolfan gasglu gyfagos. 

Roedd hyn yn angenrheidiol er mwyn sicrhau eu diogelwch tra bod gwaith adnewyddu ac adeiladu yn cael ei wneud ar y safle.

Dechreuwyd y gwaith yn ôl ym mis Gorffennaf 2024 gyda phenodiad 2 Gynorthwyydd Casgliadau newydd - Osian Thomas a Mathew Williams - a ymunodd â’r Curadur Cadi Iolen, i ddechrau ar y dasg enfawr o eitemeiddio, labelu a phacio pob gwrthrych yn yr Amgueddfa. 

Yma maen nhw'n dweud ychydig mwy wrthym am yr hyn oedd ynghlwm wrth 'symud amgueddfa'.

"Mae dros 8,000 o greiriau yn ein casgliad - roedd hon yn broject anferth!" Cadi Iolen, Curadur

Mae Amgueddfa Lechi Cymru wedi’i lleoli yng ngweithdai peirianneg gwreiddiol y Gilfach Ddu, ac fe’i hagorwyd yn 1972 yn dilyn ymgyrch i’w chadw’n gyflawn fel Amgueddfa. Er bod y rhan fwyaf o'n casgliad wedi'i ddogfennu, nid oedd nifer mawr wedi a felly rydym wedi gorfod mynd yn ôl at y pethau sylfaenol a dogfennu a thagio popeth yn yr Amgueddfa fel bod popeth wedi'i recordio. 

“Mae’n broses sydd erioed wedi cael ei wneud yn yr Amgueddfa Lechi o’r blaen. Pan agorodd yr amgueddfa yn 1972 doedd o ddim mewn adeilad newydd efo waliau gwyn, a phobl yn dod â phethau i mewn i’w rhoi i ni. Roedd hi’n anodd gwybod beth oedd yma yn wreiddiol a beth sydd wedi cael ei gludo yma gan staff yr amgueddfa dros yr holl flynyddoedd. Ond wrth gwrs mae hynny hefyd wedi rhoi math gwahanol o amgueddfa i ni sydd mor unigryw ei naws."  Cadi Iolen, Curadur O'r patrwm pren lleiaf i’n locomotif hyfryd, UNA, mae gweithdai’r Gilfach Ddu bellach yn le gwahanol iawn i’r hyn y mae pobl wedi arfer ei weld. 

Mae'r gwrthrychau llai naill ai wedi cael eu rhoi mewn bocsys, eu slotio ar silffoedd neu mewn droriau.  O fyrddau trin llechi i feginau, blociau, a thaclau i beiriannau trwsio, mae maint y prosiect wedi bod yn aruthrol ac yn syndod ar adegau. Wrth symud drwy’r Amgueddfa rydym wedi gwneud rhai darganfyddiadau syfrdanol. 

"Ddois i o hyd i focs o offer a oedd yn berchen i'r teulu Patrwm a oedd yn gweithio yn y Llofft Patrwm ers talwm. Roedd y bocs wedi ei guddio o dan fagiau  phatrymau ers blynyddoedd. Rydyn ni mor falch ein bod ni wedi dod ar eu traws gan eu bod nhw – fel llawer o eitemau yn yr Amgueddfa – i’w gweld wedi cael eu gadael fel ag yr oedden nhw pan gaewyd cyfadeilad y gweithdai yn 1969!  Mathew Williams, Cynorthwydd Casgliadau

Roedd y Ffowndri yn ystafell arall yr oedd angen ei chofnodi cyn symud eitemau. Ar un adeg roedd yr ardal dywod anferth yng nghanol yr ystafell wedi’i llenwi â blychau castio ac offer metel ac roedd y waliau wedi’u haddurno â phatrymau pren mor fawr fel ei bod yn anodd amgyffred eu maint nes iddynt ddod oddi ar y wal yn y pen draw – pob un yn datgelu eu hen argraffnod ar y gwaith paent y tu ôl iddynt.

"Wrth archwilio'r adeilad, fe wnaethon ni ddarganfod sawl darn graffiti cudd. Yn Llofft y Gwirfoddolwyr, daethom o hyd i ddarluniau o arweinwyr rhyfel o’r Ail Ryfel Byd, a oedd wedi’u cuddio’n flaenorol y tu ôl i raciau storio. Fe wnes i ddarganfyddiad personol wrth dagio offer ar y craen yn y Ffowndri. Roedd fy nhaid, Gwynfryn Thomas, yn gweithio yno fel Moulder, a sylwais ar “GT” wedi'i ysgythru i'r gwaith coed. Er mawr syndod i mi, fe wnes i gyfri naw o'r hiinitals ar y craen - cysylltiad teimladwy â hanes fy nheulu." Osian Thomas, Cynorthwydd Casgliadau

Caewyd yr Amgueddfa ddiwedd mis Hydref 2024 ac ym mis Tachwedd dechreuwyd ar y gwaith symud! Roedd hyn yn heriol ar sawl lefel, o eitemau enfawr oedd angen eu cludiant eu hunain i symud yr holl eitemau bach mewn blychau storio. Gan weithio gyda Restore Harrow Green – cwmni symud arbenigol sy’n arbenigo mewn symud llyfrgelloedd, amgueddfeydd a swyddfeydd ar raddfa fawr – cafodd pethau eu hadleoli’n gyflym ac effeithlon iawn. 

Un o'r ystafelloedd cyntaf i gael ei wagio oedd Llofft y Gwirfoddolwyr (yr ystafell olaf yn y llofft patrwm) a oedd yn llawn Casgliadau Cadwedig o batrymau pren a gwrthrychau eraill. Dilynodd y Ffowndri, Efail, Caban ac o ystafell i ystafell, trawsnewidiodd yr amgueddfa'n araf o fod yn lle llawn gwrthrychau lle'r oedd gofod yn brin, i deimlo'n wag iasol.

Yna daeth yn amser symud y gwrthrychau mwy ar brif iard yr Amgueddfa. Pwy fyddai wedi meddwl ar ddechrau’r daith ailddatblygu hon y byddem yn gweld un o’n boeleri locomotif yn hongian dros iard yr amgueddfa gan graen ar fore dydd Iau? 

Mae hi wedi bod yn daith ddysgu wirioneddol i ni, un sydd wedi gwneud i ni sylweddoli a gwerthfawrogi maint ac amrywiaeth holl gasgliadau’r Amgueddfa. Mae hefyd wedi bod yn daith hynod werth chweil, yn trin gwrthrychau a oedd yn cael eu cadw ddiwethaf gan y gweithwyr yma ac sydd bellach yn eu gweld i gyd yn drefnus ac yn cael eu storio yn y Storfa Casgliadau newydd. (Osian) 

Ond dim ond diwedd pennod gyntaf y prosiect ailddatblygu mawr hwn yw hyn. 

Mae’r gwrthrychau bellach wedi dod o hyd i gartref dros dro newydd yn ein canolfan Gasgliadau newydd yn Llandegai ger Bangor. 

Rydyn ni'n cynllunio diwrnodau agored yno yn fuan ...ond byddwn yn dweud wrthych chi am y gofod anhygoel hwnnw yn y blog nesaf!

Ar ôl blwyddyn (2024) o greu tecstilau a chelf amlgyfrwng anhygoel wedi’u hysbrydoli gan Sain Ffagan, daeth aelodau Cutting Edge at ei gilydd yn Oriel Gweithdy, Sain Ffagan Amgueddfa Werin Cymru ar 25 a 26 Ebrill i arddangos eu gwaith a chynnig gweithgareddau crefft a gwnïo i ymwelwyr er mwyn dathlu Wythnos Pontio Cenedlaethau’r Byd. Ac am ddeuddydd anhygoel! 

Roedd yr ymwelwyr wrth eu boddau’n cael gweld yr arddangosfeydd a darllen y gweithlyfrau a oedd yn disgrifio sut datblygodd y prosiect dros amser. Roedden nhw hefyd wir yn mwynhau bod modd iddyn nhw ymuno yn y gweithgareddau amrywiol, a chawson ni lawer o adborth dros y deuddydd, mewn sgyrsiau ac yn y Llyfr Ymwelwyr. Dyma flas o’r hyn oedd gan bobl i’w ddweud: 
 

“Fel cyd-gwiltiwr ac artist tecstilau, mae’n hyfryd mynd allan a gweld gwaith pawb. Llongyfarchiadau.” Lesley, Higham Quilters, Caerloyw 
“Roedd yn drawiadol iawn gweld darn mor syfrdanol o ysbrydoliaeth leol a gwaith dychmygus” y teulu Byron 
“Arddangosfa ffantastig. Da iawn bawb. Diolch am y croeso cynnes” Sue a Vicki 
  
Rhoddodd y plant gynnig ar y rhan fwyaf o bethau, o liwio i stampio i wnïo, a oedd i weld yn plesio pawb. Ar ôl lliwio llun ar ffabrig, roedd llawer yn awyddus i roi cynnig ar wnïo, a doedden nhw methu cael digon! 
Darluniodd un ferch fach y llythyren E yn fawr ar sgwâr tecstilau a dechreuodd ei wnïo. Roedd hi’n siomedig pan oedd rhaid iddi adael ar ganol ei gwaith, ond fe aeth hi ag ychydig o edafedd gyda hi i’w orffen gartref. Serch hynny, nes ymlaen daeth yn ôl i gasglu mwy o edafedd gan ei bod wedi rhedeg allan o un o’r lliwiau. Mae’n rhaid ei bod hi wedi dod o hyd i gornel fach i barhau â’i gwnïo wrth grwydro o gwmpas yr amgueddfa! 
Roedd yr oedolion yn mwynhau’r gwnïo hefyd! 
Bu criw Grŵp Pwytho Pontardawe yn mwynhau creu broetsys a thylluanod: 
“Am arddangosfa hyfryd, mor ysbrydoledig. Diolch am fy nhylluan/pengwin. Dw i wrth fy modd ag e! Rydych chi’n griw mor hyfryd. Diolch yn fawr i chi gyd!" Glenda, Stitch Pontadawe.  
“Am ddigwyddiad hyfryd. Diolch am y cit broetsh. Wnes i fwynhau ei greu yn fawr. Roedd pawb yn hyfryd a chyfeillgar.” Dawn 

Roedd digonedd o dylluanod yno diolch i Carol. Roedden nhw mor boblogaidd nes bod rhaid iddi fynd adre nos Wener i baratoi mwy! 
“Diolch Carol am fy helpu i greu fy nhylluan!” 
Roedd yna waith lliwio a braslunio gwych i’w weld. Roedd llyfrau braslunio lledr bach Pat yr un mor boblogaidd â thylluanod Carol. Dydy hynny’n ddim syndod, gan eu bod yn rhodd bach gwych i fynd adre gyda chi. 
“Diwrnod hyfryd gyda llawer o grefftau gwych, mwynheuodd y plant yn fawr. Diolch yn fawr iawn.”

Doedd aelodau Cutting Edge ddim yn ofni ymgolli yn y gweithgareddau eu hunain chwaith. Roedden nhw wrth eu boddau’n sgwrsio ag ymwelwyr hefyd, gan ei fod yn gyfle i rannu gwybodaeth, cyngor, ac i’w cyfeirio at adnoddau. Roedd un ymwelydd yn bwriadu mynd ati i drwsio lliain allor, ac roedd hi’n falch iawn o gael ei chyflwyno i ymwelydd arall a allai ei helpu i ddod o hyd i’r plethiadau oedd eu hangen arni. 
 

Adborth gan aelodau grŵp Cutting Edge:  
“Mwynheais i’r prynhawn. Roedd yn ffordd wych o’i dreulio. Ro’n i wrth fy modd yn edrych ar yr arddangosfeydd unwaith eto, a mwynheais i’r stampio!” Sally 
“Roedd yn ddiwrnod llawn hwyl gyda chymaint o ddiddordeb a gwerthfawrogiad... cwrddais i â phobl hyfryd, gyda rhai’n dweud eu bod wedi’u hysbrydoli i roi cynnig ar rywbeth creadigol eu hunain, a phlant cwrtais iawn oedd yn dweud diolch am eu helpu. Wrth fy modd.” Ella. 
 

“Am amser hyfryd heddiw yn cwrdd ag ymwelwyr oedd â chymaint o ddiddordeb yng ngwaith ein grŵp. Roedd cymaint wedi’u synnu ar yr ystod o wahanol sgiliau celf / tecstilau oedd i’w gweld.  Ond fy hoff ran oedd y bachgen ifanc yn y llun uchod, a oedd yn benderfynol o bwytho o gwmpas ei gennin Pedr cyn gadael. Roedd hi mor braf cael cyfle i annog y bobl ifanc.”  Liz 
 

“Deuddydd gwych, a chymaint o bobl yn gadael wedi’u hysbrydoli i barhau i bwytho.” Eleri 
Roedd y cwilt Monopoly yn boblogaidd, a chafwyd sawl awgrym ar gyfer cartref parhaol iddo, ond roedd llawer o’r farn y dylai aros yn Sain Ffagan. 
 

“Ystod anhygoel o waith a sgiliau. Wir wedi mwynhau’r arddangosfa gyfan, yn enwedig y cwilt Monopoly.” Lesley, Y Rhws 
Roedd prosiect pwytho coeden deulu Carol yn boblogaidd hefyd. Roedd Carol wedi’i syfrdanu gan yr ymateb a gafodd. O ganlyniad, mae cnewyllyn gweithdy bellach yn cael ei ffurfio! 

Dros y ddau ddiwrnod, cawson ni dros 650 o ymwelwyr – o bell ac agos – a rhai mor bell â’r Iseldiroedd! 
Roedd dwy fenyw o’r Iseldiroedd a ymwelodd yn awyddus i brynu darnau o’n gwaith celf. Pan ofynnon ni beth oedd yn denu eu diddordeb, cyfeirion nhw at gerdyn post Dianne a cherdyn post Thomas the Taylor gan Monica. Rhoddwyd y cardiau yn rhodd i’r menywod, a chyfnewidiwyd cyfeiriadau gydag addewid gan Monica a Dianne y bydden nhw’n postio cerdyn post ffabrig iddyn nhw hefyd! 
Deuddydd gwych, gydag ymwelwyr ac aelodau Cutting Edge wedi mwynhau fel ei gilydd.  
 

Diolch yn fawr i: 
Yr aelod o staff Sain Ffagan, Loveday, a aeth yr ail filltir i wneud yn siŵr fod popeth oedd ei angen arnon ni ganddon ni. Fe wnaeth hi hyd yn oed ymuno a helpu pan oedden ni’n brysur iawn, ac roedden ni wir yn gwerthfawrogi hynny! 
Gŵr Jan, Alan, am dynnu lluniau i ni. Maen nhw’n edrych yn wych yn ein halbwm! 
A diolch yn fawr iawn i holl aelodau anhygoel Cutting Edge am eu darnau o waith ysbrydoledig a’u hymroddiad i wneud y digwyddiad deuddydd yn Sain Ffagan yn un cofiadwy. Rydych chi’n sêr! 
 

Cynhalion ni’r digwyddiad yn ystod Wythnos Pontio Cenedlaethau’r Byd, a oedd ar ddiwedd y gwyliau Pasg. Roedd yn sicr yn ticio pob bocs ar gyfer ymgysylltu rhwng cenedlaethau, gan fod plant ac oedolion wedi gadael yno’n hapus ac yn fwy hyderus gyda’r sgiliau newydd roedden nhw wedi’u dysgu. 
“Arddangosfa wych a hyfryd oedd gweld yr holl sgiliau. Menter hyfryd, a gwych i blant o bob oed i’w phrofi!” 
"Fantastisch!" Lia, yr Iseldiroedd 
“Arddangosfa ysbrydoledig wych. Ro’n i’n hoff o’r amrywiaeth hefyd – patrymau, pwythau, dyfrlliwiau. Mwynheais i’r gweithgareddau ymarferol hefyd. Ymlaciol a hwyl.” Gwynedd 
“Am ddigwyddiad gwych, gyda darnau gwaith hyfryd i’w hedmygu ac i ysbrydoli! Roedd darparu popeth ar gyfer y prosiectau pontio’r cenedlaethau wnaethon ni mor garedig a hael” Caroline 
“Arddangosfa ardderchog. Menywod dawnus a hyfryd.” 

Ar ôl y digwyddiad, roedden ni’n falch iawn o dderbyn llun o’r digwyddiad gan Mike, sy’n aelod o Grŵp Braslunio Sain Ffagan. Ymwelodd ar y dydd Sadwrn, gan eistedd yn dawel yn y gornel yn braslunio’r olygfa o’i flaen. Roedd e’n meddwl bod ein gwaith, fel ei waith e, yn anhygoel: 
“Cefais i’r cyfle i ymweld â’r arddangosfa o waith aelodau Grŵp Tecstilau Cutting Edge yn Sain Ffagan. Roedd hi’n ddiwrnod hyfryd, ac roedd y digwyddiad yn boblogaidd iawn gyda theuluoedd yn mwynhau diwedd gwyliau’r Pasg. Roedd llawer o weithgareddau llawn hwyl i blant ac oedolion. Cefais fy annog i ymweld ag arddangosfa Grŵp Tecstilau Cutting Edge i weld beth maen nhw’n ei wneud gan aelod o’r grŵp sydd hefyd yn aelod o Grŵp Braslunio Sain Ffagan. Yr ateb yw llawer, gyda’r safon yn uchel iawn hefyd! Roedd pawb mor garedig yn rhannu eu gwaith. Mae gen i lwyth o syniadau, a cheisiais ddal y digwyddiad yn fy mraslun” Instagram @mikelinewalker 
 

Nodyn cloi: 
Postiodd Monica gerdyn post ffabrig at un o’r menywod o’r Iseldiroedd a ymwelodd â’r arddangosfa, ac fe gyrhaeddodd y cerdyn cyn iddi ddychwelyd adre i’r Iseldiroedd! Dyma’r e-bost gafodd Monica gan Thea: 
“Annwyl Monica, 
Am sioc oedd darganfod bod y cerdyn anfonaist ti ata i wedi cyrraedd yn barod erbyn i fi ddychwelyd o fy ngwyliau yn teithio drwy Gymru.  
Roedd hi’n braf iawn dy gwrdd yn yr arddangosfa a chael dewis o’r cardiau roeddet ti wedi’u creu. Roedd hi’n arddangosfa ysbrydoledig iawn, a mwynheais i hi’n fawr. 
Bydda i’n dangos y cardiau i aelodau’r clwb cwiltio yfory, ac rwy’n siŵr y byddan nhw wrth eu bodd gyda nhw hefyd. Mae angen i fi ddod o hyd i le da i’w rhoi nhw, un ai yn fy nghartref neu yn fy ysgol, lle bydda i’n mwynhau edrych arnyn nhw, ond dydw i ddim yn siŵr eto. 
Dymuniadau gorau, ac i aelodau eraill Grŵp Tecstilau Cutting Edge 
Thea”

I ddysgu mwy am Grŵp Cutting Edge, ymwelwch â: Cutting Edge | Sharing textiles knowledge, ideas and skills

Dathlu lles meddwl cadarnhaol drwy ymgysylltu â threftadaeth, creadigrwydd a chymuned ar Ddiwrnod Santes Dwynwen:

Ar 25 Ionawr 2025, dathlodd Amgueddfa Cymru Ddiwrnod Santes Dwynwen, sef diwrnod Nawddsant Cariad Cymru, gyda gŵyl i ddathlu lles meddwl cadarnhaol gyda chefnogaeth creadigrwydd, treftadaeth a chymuned. 

Ar draws ein saith amgueddfa, cynhaliwyd gwahanol weithgareddau a pherfformiadau, a ddyluniwyd i ddileu straen, gwella hwyliau a helpu pobl i ymdopi â heriau bob dydd. Roedd y rhain yn cynnwys gweithdai celfyddydau creadigol a ysbrydolwyd gan ein casgliadau, datganiadau cerddoriaeth, perfformiadau côr, sesiynau blasu gwaith gof a gweithdai barddoniaeth. Yn ogystal â hyn, fe wnaethon ni hefyd gynnal marchnadoedd gwybodaeth yn Sain Ffagan a Big Pit lle gallai sefydliadau sy’n cynnig gwasanaethau i gefnogi lles pobl ymgysylltu â’r cyhoedd a rhannu gwybodaeth a chyngor. 

Sain Ffagan

Yn Sain Ffagan fe wnaethon ni groesawu Côr Cymunedol Sally’s Angels a buon nhw’n canu ar y Llwyfan Cymunedol yng nghyntedd yr amgueddfa wrth i ymwelwyr gyrraedd yn y bore. Yn dilyn hyn cafwyd perfformiadau ar safle Capel Pen-rhiw a Sefydliad y Gweithwyr Oakdale yn ddiweddarach yn y dydd. Perfformiodd y côr amrywiaeth o ganeuon yn Gymraeg ac yn Saesneg, gan gynnwys perfformiad twymgalon o’r gân fythol boblogaidd, Calon Lân. Ymatebodd ymwelwyr yn dda iawn i’r awyrgylch hapus a gwresog a gafwyd gan y côr drwy gydol y dydd. Diolch i holl aelodau gwych y côr a helpodd i’w wneud yn ddigwyddiad mor arbennig. 

Cynhaliwyd marchnad stondinau gwybodaeth yn y prif gyntedd hefyd, gyda sawl sefydliad yn cynnal gweithgareddau crefft galw heibio, fel addurno fframiau cardfwrdd siâp calon. Roedd y gweithgareddau yma’n boblogaidd iawn gyda phlant ac oedolion fel ei gilydd ac yn galluogi’r sefydliadau partner i siarad ag ymwelwyr am eu gwasanaethau yn fwy manwl wrth i bobl dreulio amser ar y stondinau yn cymryd rhan yn y gweithgareddau crefft oedd ar gael. Roedd wyth stondin i gyd, yn cynnwys Canolfan Ganser Felindre, Oasis Caerdydd, Prosiect Hapus (Iechyd Cyhoeddus Cymru), grŵp cymorth dementia Memory Jar, Mudiad Meithrin/Cymraeg i Blant, Gwasanaeth Ambiwlans Cymru a Platfform – yr elusen iechyd meddwl, yn ogystal â stondin gan yr Amgueddfa yn hyrwyddo rhaglen Iechyd a Lles Amgueddfa Cymru, yn enwedig y Prosiect Amgueddfeydd yn Ysbrydoli Atgofion. 

Rydyn ni’n amcangyfrif bod y farchnad wedi ymgysylltu â thua 165 o bobl drwy gydol y dydd.

Yn ystod y dydd cynhaliwyd gweithgareddau amrywiol yn Sain Ffagan gyda’r nod o ddarparu amgylchedd ymlaciol i fwynhau ac ymgysylltu â chasgliadau’r amgueddfa mewn ffordd greadigol. Roedd y rhain yn cynnwys gweithdai crefft gwlân a gwehyddu gan ddefnyddio ein hatgynhyrchiadau o wyddiau llaw o’r Oes Haearn, teithiau cerdded myfyriol ym myd natur yn archwilio gofodau tu allan, fflora a ffawna’r amgueddfa, a gweithdy creu Llwy Garu bapur eich hun wedi’i hysbrydoli gan y casgliad Llwyau Caru yn oriel Gweithdy, wedi’i gynnal gan yr artist Nia Skyrme.

Roedd y gweithdai gwehyddu lle roedd pobl yn gallu creu eu nod llyfr gwlân eu hunain i fynd adref gyda nhw yn boblogaidd iawn. Roedd yr adborth yn gadarnhaol iawn gyda llawer o bobl yn dweud pa mor ymlaciol a myfyriol oedd y gweithgaredd iddyn nhw a pha mor hyfryd oedd hi i wneud rhywbeth drostyn nhw eu hunain wrth dreulio amser gyda theulu a ffrindiau. Dywedodd llawer o rieni a gymerodd ran yn y sesiwn pa mor hyfryd oedd hi i wneud rhywbeth y gallen nhw roi cynnig arno eu hunain, gyda’u plant, gan ddysgu sgil newydd a mwynhau’r broses greadigol gyda’i gilydd. Roedd y plant a gymerodd ran i’w gweld yn canolbwyntio ac yn y mwynhau’r gweithdai ac yn gadael yn falch iawn gyda’u llyfrnodau gwlanog! 

Soniodd y bobl a gymerodd ran ar y teithiau natur myfyriol pa mor ymlaciol a heddychlon oedd y profiad iddyn nhw, a’u bod hefyd yn gweld y teithiau’n ddiddorol ac yn llawn gwybodaeth. Rhannodd Ian Daniel, a arweiniodd y teithiau cerdded, dechnegau meddwlgarwch gyda phobl i fynd gyda nhw a’u defnyddio yn eu bywydau bob dydd, yn ogystal â ffeithiau diddorol am y fflora a’r ffawna ar eu taith gerdded. 

Cafodd yr artist Nia Skyrme, a fu’n arwain y gweithgaredd Llwy Garu yn y Gweithdy, brynhawn prysur iawn gydag o leiaf 95 o bobl yn galw draw i gymryd rhan yn ystod y sesiwn. Gwnaeth y cyfranogwyr lwyau caru papur hardd yn cynrychioli beth oedd yn bwysig iddyn nhw, wedi’u hysbrydoli gan yr arddangosfa hyfryd yn oriel Gweithdy drws nesaf i’r sesiwn. 

Roedd teuluoedd â phlant hŷn yn gallu cymryd rhan yn y gweithgaredd celf hygyrch yma gyda’i gilydd, ac roedd rhieni plant ifanc iawn yn gallu mwynhau gweithgaredd creadigol yn heddychlon tra roedd eu babanod yn cysgu. Roedd hi’n ffordd hyfryd o annog ymwelwyr i gysylltu â’r casgliadau mewn ffordd wahanol; roedd yr adborth yn gadarnhaol iawn.

Roedd y tywydd yn hyfryd ar 25 Ionawr. Roedd yr haul yn gwenu drwy’r dydd, gan ddenu llawer o ymwelwyr i Sain Ffagan – llawer mwy nag y bydden ni’n ei ddisgwyl fel arfer ar ddiwedd mis Ionawr. Rhoddodd hyn hwb mawr i’r ŵyl a chaniatáu i ni hyrwyddo ‘amgueddfeydd er lles’ i gynulleidfa eang.

Big Pit

Yn Big Pit roedd amrywiaeth o weithgareddau i’w harchebu a gweithgareddau galw heibio. 

Drwy gydol y dydd, bu Len Howell, sydd â dros 50 mlynedd o brofiad o weithio fel gof mewn pwll glo, yn arwain sesiynau gwaith gof yn yr efail yn Big Pit. Bwriad rhain oedd helpu dynion i ymdopi â straen drwy gymryd rhan mewn gweithgaredd corfforol a ‘tharo’r einion yn galed’. Gydag arweiniad, roedd y cyfranogwyr yn gallu gweithio gyda dur poeth a gwneud calon fach i fynd adref gyda nhw. 

Arweiniodd y bardd Patrick Jones weithdai ‘Ysgrifennu er Lles’ er mwyn ceisio curo diflastod mis Ionawr. Drwy weithdy hwyliog ac ysgafn o ddarllen, gwrando a thrafod cerddi, bu cyfranogwyr hefyd yn cymryd rhan mewn ymarferion ysgrifennu a gynlluniwyd i godi hwyliau. Dywedodd pob un o’r cyfranogwyr fod lefel eu bodlonrwydd a’u hapusrwydd wedi codi erbyn diwedd y gweithdy, ac roedd pawb yn hapus i rannu eu meddyliau a’u teimladau mewn ffilm fer a wnaed ar y diwrnod.

Cymerodd teuluoedd ran mewn gweithgaredd ‘Creu Llwy Garu’, a dysgu am y gwahanol symbolau ac ystyron, cyn dylunio a chreu eu llwy eu hunain. Rhoddodd y gweithgaredd difyr yma gyfle i bobl ymlacio a sgwrsio ag arweinwyr y gweithdai, a manteisiodd llawer o bobl ar y cyfle hefyd i wisgo gwisgoedd mwyngloddio yn erbyn cefnlen hanesyddol, wrth archwilio’r thema ‘Cynefin’. 

Daeth nifer o sefydliadau sy’n gallu helpu gyda lles meddwl cadarnhaol a chyfeirio pobl at ragor o wybodaeth i’r farchnad ar y diwrnod. 

Cafodd Andy’s Man Club, grŵp cerdded Take a Stroll Torfaen, Sport in Mind, Torfaen Talks CIC, Cymdeithas Alzheimer’s Cymru ac Iechyd Cyhoeddus Cymru i gyd gyfleoedd i ymgysylltu â’r cyhoedd a hyrwyddo’r cymorth, y cyngor a’r arweiniad maen nhw’n eu darparu. Fe wnaeth yr ymwelwyr fwynhau chwarae tenis bwrdd ar y bwrdd a ddarparwyd gan Sport in Mind (ac ambell i dwrnamaint mwy difrifol). Llwyddodd Iechyd Cyhoeddus Cymru i annog sefydliadau i gofrestru fel cefnogwyr Hapus.

Amgueddfa Wlân Cymru 

Yn Amgueddfa Wlân Cymru, gwahoddwyd ymwelwyr i fachu paned, codi cacen gri siâp calon a gwrando ar alawon melfedaidd y delynores Delyth Jenkins. Perfformiodd Delyth drwy gydol y dydd, a rhoddodd ymdeimlad o dawelwch a llonyddwch i’r Amgueddfa. Roedd yr ymwelwyr yn ei gwerthfawrogi’n fawr. 

Amgueddfa Genedlaethol Caerdydd

Yn Amgueddfa Genedlaethol Caerdydd achubwyd ar y cyfle i dreialu ein Llwybr Celf Meddyliol sydd newydd ei ddatblygu. Mae Louise Rogers, un o’n hwyluswyr yn y tîm Dysgu wedi treulio amser dros y flwyddyn ddiwethaf yn datblygu’r adnoddau ar gyfer y llwybr hunan-arweiniol a gwahoddiad i brofi’r orielau celf mewn ffordd fyfyriol. Ar y diwrnod, arweiniodd Louise ddau lwybr myfyriol, gan annog cyfranogwyr i edrych ar gelf o safbwynt myfyriol yn unig, heb bwysau, ac i fwynhau’r gelfyddyd syml o ‘edrych’.

Yn ôl ymchwil, mae’r rhan fwyaf o bobl yn edrych ar waith celf am tua saith eiliad, ond roedd y sesiwn yn annog pobl i gymryd mwy o amser i edrych ac amsugno’r hyn roedden nhw’n ei weld, yn lle rhuthro drwy’r orielau. Arweiniodd hyn at ddarganfod mwy o fanylion ym mhob darn o waith, ac roedd defnyddio’r synhwyrau a’r dychymyg yn galluogi pobl i ddelweddu straeon posib am y gweithiau celf. Roedd hwn yn brofiad newydd i’r holl gyfranogwyr, ac fe wnaeth pawb ymlacio i’w ffordd eu hunain o ryngweithio â’r gelfyddyd. Rydyn ni’n gobeithio y bydd adnoddau fel y rhain yn annog pobl i edrych ar yr orielau fel gofod diogel ac anfeirniadol i gael seibiant o’u harferion dyddiol prysur, ac i fwynhau eiliadau o dawelwch.

Diolch i’n holl sefydliadau partner anhygoel, aelodau hyfryd Côr Sally’s Angels, arweinwyr y gweithdai gwych a phawb a ddaeth i gymryd rhan. Fydden ni ddim wedi gallu ei wneud hebddoch chi. 

Dywedodd y bobl a ddaeth i’r digwyddiadau yn y gwahanol amgueddfeydd eu bod yn gwerthfawrogi gallu galw heibio i sesiynau yn rhad ac am ddim, gan gael gwared ar y straen o ddifyrru plant yn ystod cyfnod ariannol anodd.

Diolch yn arbennig i Brosiect Hapus Iechyd Cyhoeddus Cymru am gefnogi’r ŵyl gyda chyllid, gan ein galluogi i gynnig mwy o gyfleoedd a gweithio gyda’r gweithwyr creadigol llawrydd a helpodd i wneud y digwyddiad yn gymaint o lwyddiant. Dilynwch y ddolen i ddarganfod mwy am Brosiect Hapus a chofrestru fel cefnogwr. 

Diolch hefyd i holl staff yr amgueddfa a gefnogodd y digwyddiad, arwain sesiynau a helpu gyda’r gwaith trefnu ar y diwrnod. 

Fel gwaddol i’r ŵyl, rydyn ni wedi cynhyrchu cyfres o ffilmiau byrion sy’n cael eu lansio yn ystod Wythnos Ymwybyddiaeth Iechyd Meddwl. Diolch i Glyn Roberts a Tom Maloney am weithio i greu cofnod o’r holl weithgareddau bendigedig a’r eiliadau hyfryd a rannwyd yn ystod y dydd. Rydyn ni’n edrych ymlaen at rannu’r canlyniadau! 

Byddwn hefyd yn gweithio ar ddatblygu adnoddau meddwlgarwch mewn cydweithrediad â Meddwlgarwch Cymru ar gyfer ein hamgueddfeydd, yn ogystal â chroesawu pobl greadigol llawrydd i gyflwyno gweithdai lles sy’n ystyriol o ddementia wedi’u hysbrydoli gan ein casgliadau. Cadwch lygad am ragor o fanylion. 

Chwarelwyr Amgueddfa Lechi Cymru yn symud o’r chwarel i’r castell!  

Am y tro cyntaf erioed mae chwarelwyr llechi yn gweithio yng Nghastell Penrhyn – cartref un o berchnogion chwarel cyfoethocaf Cymru. 

Mae chwarelwyr o Amgueddfa Lechi Cymru, sydd fel arfer i’w gweld yn yr amgueddfa yn Llanberis, wedi symud dros-dro i arddangos eu sgil a’u crefft yn y Castell. 

Mae hyn yn digwydd wrth i Amgueddfa Lechi Cymru gau ei drysau am gyfnod ar gyfer ailddatblygiad mawr. Oherwydd y gwaith hwn mae’r amgueddfa, sy’n rhan o deulu Amgueddfa Cymru, wedi penderfynu rhannu ei stori mewn lleoliadau eraill o fewn safle treftadaeth byd Tirwedd Llechi Gogledd-orllewin Cymru. 

Sefydlwyd Chwarel y Penrhyn gan y teulu Pennant. Roedd yn un o brif chwareli llechi Cymru am bron i 150 o flynyddoedd, ac roedd yr amodau gweithio’n galed iawn yno. Ym 1900, aeth dros 2,000 o weithwyr ar streic am well cyflogau ac amodau gweithio – penllanw blynyddoedd lawer o wrthdaro ac anfodlonrwydd. 

Roedd Streic y Penrhyn yn un hir a chwerw. Fe barodd dros dair blynedd, un o’r streiciau diwydiannol hiraf yn hanes Prydain, ac achosodd galedi difrifol i’r chwarelwyr a’u teuluoedd. Rhwygwyd y gymuned yn ddwy; rhwng y ‘streicwyr’ a achosodd yn driw i’r streic neu adael i ddod o hyd i waith arall, a’r ‘bradwyr’ a ddychwelodd i’r chwarel. ⁠ 

I nifer o drigolion yr ardal, mae’r Castell yn dal i fod yn symbol o gyfoeth a gormes. Yn hanesyddol, fyddai’r chwarelwyr byth yn croesi trothwy’r Castell, ac mae llawer o’u teuluoedd wedi cadw draw ar hyd y blynyddoedd. 

Mae Castell Penrhyn a’r gerddi bellach dan ofal Ymddiriedolaeth Genedlaethol Cymru, ac mae’r safle wedi bod yn cydweithio gyda thrigolion yr ardal ac artistiaid ers dros ddegawd i rannu mwy o’r hanes, ac ailgysylltu â’r gymuned leol, fel yr esboniodd Ceri Williams, Rheolwr Cyffredinol Castell Penrhyn: 

“Dros y degawd a mwy diwethaf, rydym wedi bod yn ail-edrych ar ein ffordd o rannu hanes a chysylltiadau diwydiannol a threfedigaethol Castell Penrhyn. Rydym wedi cyflawni cymaint ar hyd y cyfnod, ond mae croesawu’r chwarelwyr i’r castell yn garreg filltir arwyddocaol o ran ailgysylltu’r gymuned â’r safle hanesyddol hwn. 

⁠Yn barod, mae torfeydd wedi bod yn ymgasglu i wylio’r arddangosfa hollti llechi, sydd yn ddathliad o grefftwyr lleol, ond hefyd yn brofiad sy’n ychwanegu at hanes diwydiannol y castell. Edrychwn ymlaen at barhau i weithio gydag Amgueddfa Lechi Cymru dros y misoedd i ddod, a chynnig ymweliad unigryw a chofiadwy i Gastell Penrhyn.”

I Amgueddfa Lechi Cymru, mae’r cyfle i’w chwarelwyr arddangos eu gwaith yng Nghastell Penrhyn yn rhan allweddol o’r rhaglen ailddatblygu, ac yn benodol ymgyrch Amgueddfa ar y Lôn yn 2025, sy’n adleoli elfennau o’r amgueddfa tra bod y safle ar gau. 

Dywedodd Elen Roberts, Pennaeth Amgueddfa Lechi Cymru: 

“Rydym yn ddiolchgar iawn i’r tîm yng Nghastell Penrhyn ac i Ymddiriedolaeth Genedlaethol Cymru am roi’r cyfle unigryw hwn i ni gydweithio fel rhan o raglen ailddatblygu Amgueddfa Lechi Cymru.  Rydym wedi gweithio’n agos gyda’r Ymddiriedolaeth dros y blynyddoedd i rannu hanes y diwydiant llechi, ac mae’r cyfle i rannu sgiliau a straeon ein chwarelwyr yn beth mawr i’r ddwy ochr. Bydd symud i Gastell Penrhyn – ac i safleoedd eraill yn yr ardal Treftadaeth Byd – yn ystod ailddatblygiad yr amgueddfa yn gyfle i ni gyrraedd cynulleidfaoedd newydd a sicrhau bod ein stori yn parhau tu hwnt i furiau’r amgueddfa. 

Bydd ein staff ar eu hennill o gael dal i weithio gyda’r cyhoedd, a gwella eu gwybodaeth o hanes y llechi, a gobeithio y bydd ymwelwyr ar eu hennill o gwrdd â staff yr amgueddfa mewn lleoliadau newydd a fydd – ynghyd â’r cynnig presennol i ymwelwyr â Chastell Penrhyn – yn cynnig persbectif newydd ar stori’r llechi.”

Mae’r Amgueddfa a’r Castell yn rhannau allweddol o safle Treftadaeth Byd Tirwedd Llechi Gogledd-orllewin Cymru. Croesawyd y datblygiad gan yr Arglwydd Dafydd Wigley, Cadeirydd Partneriaeth Llechi Cymru:

 “Mae Cyngor Gwynedd a’i bartneriaid wedi cydweithio ers blynyddoedd i ddatblygu partneriaeth gref er mwyn sicrhau statws treftadaeth byd i Dirwedd Llechi Gogledd-orllewin Cymru. Mae canlyniadau’r bartneriaeth gref hon nawr yn dwyn ffrwyth wrth i ni weld buddsoddiad sylweddol o dros £30m drwy raglen weithgareddau Llewyrch o’r Llechi – fel y rhai yn Amgueddfa Lechi Cymru a lleoliadau eraill ar draws yr ardal. Rydym hefyd yn gweld ffyrdd newydd ac arloesol o gydweithio i gyrraedd cynulleidfaoedd newydd, cynnig profiadau newydd, a rhannu stori fyd-eang llechi Cymru.” 

Mae’r chwarelwyr yng Nghastell Penrhyn bob dydd yn ystod 2025.                                         

Am fwy o hanes y Castell ewch i wefan Castell Penrhyn: www.nationaltrust.org.uk/cy/visit/wales/penrhyn-castle-and-garden