Os gofynnwch i blentyn ysgol gynradd beth fuon nhw’n wneud yn yr ysgol y diwrnod hwnnw, byddant yn aml yn sôn am amser chwarae. Amser chwarae yw'r amser pan maen nhw'n cael penderfynu’n union beth sy'n digwydd. Maen nhw'n cael dewis y gemau, y teganau, hyd yn oed y chwaraewyr, o fewn y paramedrau diogel a roddir iddynt. Ac o fewn y paramedrau hyn, maen nhw'n dysgu. Dysgu sut i symud a'r hyn y gallant wneud yn gorfforol. Dysgu sut i ymddwyn yn gymdeithasol, trwy rannu a gofalu. Dysgu sut i ddelio ag emosiynau pan nad yw'r gêm yn mynd eu ffordd. Mae amser chwarae yn hanfodol.

Ac mae'r dysgu'n dechrau ymhell cyn adeg ysgol. Prynhawn y Plant yw un o fy hoff ddigwyddiadau rheolaidd y mae'r amgueddfa'n ei gynnal. Mae'n gyfle i rieni ddod â'u rhai bach ar gyfer rhywfaint o chwarae dan oruchwyliaeth mewn amgylchedd tawel a diogel. Rydyn ni yno i gynorthwyo, chwarae ychydig, a rhoi pâr ychwanegol o lygaid i rieni ar eu rhai bach. Y rhan orau yw bod hawl gennym ddefnyddio adnoddau’r tîm dysgu, a llunio profiad a thema wahanol bob tro.

Os yw'n ddiwrnod y jyngl, byddwn yn gosod yr ystafell gydag addurniadau chwarae meddal ar thema'r jyngl. Logiau meddal i blant bach ddringo drostynt, rygiau blewog gwyrdd i gropian drostynt. Yna gallwn ddod â'r anifeiliaid allan - y teigrod, y mwncïod, yr eliffantod. Gall plant chwarae gyda nhw, gan wneud straeon eu hunain ac ychwanegu synau a'u symudiadau eu hunain atynt. Hyd yn oed os nad yw plentyn yn siarad eto, mae copïo synau a symudiadau yn eu helpu i ddysgu.

Nid symudiad a sain yn unig y mae plant yn hoffi. Mae cyffwrdd yn hanfodol ar gyfer dysgu cynnar. Mae plant ifanc wrth eu bodd yn archwilio eitemau â'u dwylo, neu hyd yn oed â'u cegau, felly mae ein blychau teganau wedi'u llenwi â blociau syml y gellir eu glanhau yn hawdd iddynt eu harchwilio. Mae gennym lawer o flychau synhwyraidd thematig, wedi'u llenwi â ffwr ffug meddal, ffabrig lledr garw, a phob math o weadau rhyfeddol i'r rhai bach eu cyffwrdd a'u teimlo.

Pan fydd y plant wedi bennu ar chwarae, mae'n bryd cael stori. Mae gennym gasgliad enfawr o lyfrau plant hardd, sy'n addas ar gyfer unrhyw un o'n themâu, y gellir eu perfformio mewn modd bywiog neu dawel, gan ryngweithio â'r gynulleidfa neu beidio. Yr un peth rydyn ni wedi'i ddysgu yw sut i ddarllen y gynulleidfa ifanc.

Er bod pethau'n wahanol ar hyn o bryd, gydag ambell rhan o'r amgueddfa ar gau o hyd, rydym wedi llwyddo i lunio llawer o adnoddau ar-lein ar gyfer y plant bach. Mae gennym ni straeon, gweithgareddau celf a chrefft a llawer o symudiadau ac odl gwirion yn Gymraeg a Saesneg i'ch cadw chi i fynd nes ein bod ni'n gwbl agored eto.

Arddangosfa Gobaith Amgueddfa Wlân Cymru – Dyddiad Lansio! 

Pleser yw cyhoeddi y bydd Arddangosfa Gobaith yn agor i'r cyhoedd yn Amgueddfa Wlân Cymru ar 2 Hydref 2021 ac ar agor tan ganol Ionawr 2022. Bydd yr agoriad yn rhan o Ddigwyddiad Dathlu Gwlân digidol Amgueddfa Cymru a gynhelir ar 2-3 Hydref. Mae rhagor o wybodaeth am y digwyddiad cliciwch yma Dathlu Gwlân | National Museum Wales (amgueddfa.cymru) 

Bydd yr arddangosfa hefyd i'w gweld yn Amgueddfa Genedlaethol y Glannau yn Abertawe rhwng Gorffennaf a Hydref 2022. 

Diolch i bawb a gyfrannodd at greu'r sgwariau lliw enfys. Diwedd mis Mawrth 2021 oedd y dyddiad cau ar gyfer derbyn cyfraniadau. Ers yr alwad gyntaf am sgwariau ym mis Ebrill 2020 ar ddechrau'r cyfnod clo cenedlaethol cyntaf, rydym wedi derbyn bron i 2,000 o sgwariau! Roedd cyfranwyr yn defnyddio’r deunyddiau oedd ar gael iddyn nhw ar y pryd, megis gwlân neu edau acrylig i greu sgwariau wedi’u gwau neu grosio, ac mae'r ymateb wedi bod yn anhygoel!  

Rhannodd elusen Crisis (De Cymru), sy'n cefnogi pobl ddigartref, wybodaeth am yr Arddangosfa Gobaith ar eu tudalen Facebook, a chreu pecynnau o wlân a chyfarwyddiadau ar gyfer defnyddwyr eu gwasanaethau i’w hannog i gyfrannu. Roedd Arddangosfa Gobaith yn elfen bwysig o Wythnos Addysg Oedolion 2020, a chyhoeddwyd dau fideo o Non Mitchell, Crefftwraig yn Amgueddfa Wlân Cymru yn dangos sut i ffeltio a gwehyddu sgwâr. Crëwyd collage o ffotograffau yn cofnodi’r arddangosfa yn rhan o Broject Celf Cysylltu â Charedigrwydd, a gynhelir mewn partneriaeth ag Ymgyrch Cysylltu â Charedigrwydd a Chymdeithas Gwasanaethau Gwirfoddol Sir Gâr i gofnodi caredigrwydd a chefnogaeth cymunedol yn ystod y pandemig. 

Ni ellid fod wedi rhagweld unrhyw agwedd o'r flwyddyn ddiwethaf ac mae pob un ohonom ni wedi gorfod addasu i newidiadau enfawr. Er mai creu un blanced enfys enfawr o’r sgwariau oedd ein cynllun gwreiddiol, rydym wedi penderfynu creu sawl blanced yn lle hynny. Roedden ni wedi derbyn nifer anhygoel o sgwariau ac yn sgil cyfyngiadau Covid-19 doedd dim modd i wirfoddolwyr gwrdd yn Amgueddfa Wlân Cymru. Bu Gwirfoddolwyr Amgueddfa Wlân Cymru a staff Amgueddfa Cymru felly yn uno'r sgwariau gartref i greu blancedi unigryw hardd. Wedi'r Arddangosfa, y bwriad o hyd yw rhoi'r blancedi i elusennau i'w defnyddio fel y maen nhw eisiau, boed fel blancedi neu fel darnau o waith celf. Mae mwy o flancedi yn golygu mwy o hyblygrwydd wrth arddangos, ac mae gennym gynlluniau cyffrous ar y gweill! 

Tra bod ein gwirfoddolwyr a'n staff gwych yn brysur yn gweithio ar greu'r blancedi, rydym wedi bod yn gweithio ar ran arall o'r project hefyd. Dros y flwyddyn ddiwethaf, rydym wedi derbyn cymaint o sgwariau hardd ac amrywiol o bob cwr o’r wlad ac mae wedi bod yn hyfryd clywed gan sawl person bod creu’r sgwariau wedi eu helpu yn ystod y cyfnod digynsail a heriol hwn. Oherwydd hyn, rydym wedi penderfynu cofnodi profiadau rhai cyfranwyr o gymryd rhan yn y project. Bydd y fideo ‘Straeon y Sgwariau’ yn fideo dehongli byr yn yr arddangosfa ac ar-lein, yn cofnodi teimladau'r bobl a gyfrannodd at y project. 

Diolch i ddisgyblion Ysgol Penboyr yn Dre-fach Felindre sydd wedi creu gwaith celf ôl llaw enfys prydferth a gaiff ei arddangos yn yr arddangosfa hefyd. 

Mae’r enfys yn cael ei defnyddio'n aml fel symbol o heddwch a gobaith, ac yn aml yn ymddangos pan fo'r haul yn tywynnu yn dilyn glaw trwm. Maen nhw'n ein hatgoffa ni y daw eto haul ar fryn wedi cyfnodau anodd. Nod yr arddangosfa yw adlewyrchu ysbryd, gobaith a chymuned yn ystod y cyfnod heriol hwn. Bydd yr arddangosfa yn brofiad i ymgolli ynddo, yn gwtsh symbolaidd o’r caredigrwydd a'r cariad sydd ym mhob pwyth, i ymgorffori ein gobaith ni oll. 

Bydd tudalen ar wefan Amgueddfa Cymru yn rhan o'r arddangosfa fydd yn cynnwys, ymysg pethau eraill, fideo ‘Straeon tu ôl i’r Sgwariau’ Arddangosfa Gobaith a thaith o gwmpas yr arddangosfa ei hun hefyd. 

Edrychwn ymlaen at eich croesawu i’r arddangosfa yn fuan iawn. Yn y cyfamser, dyma fideo byr am Arddangosfa Gobaith, yn cofnodi rhai o'r ffotograffau sydd wedi'u tynnu ers i'r project lansio. 

Cadwch lygad ar ein tudalennau ar y cyfryngau cymdeithasol am yr wybodaeth ddiweddaraf. 

Diolch i The Ashley Family Foundation a Sefydliad Cymunedol Cymru am gefnogi'r project hwn. 

Yn Llanilltud Fawr ym Mro Morgannwg mae traeth caregog poblogaidd – lleoliad prydferth ryfeddol wrth droed y clogwyni gyda golygfeydd ar draws Môr Hafren at Minehead ar ddiwrnod clir. Ond yn bwysicach i chi a fi, mae’r traeth yn un o’r lleoliadau gorau yng Nghymru i ganfod trysorau newydd i helwyr ffosilau ac archwilwyr byd natur. Felly ar brynhawn Llun llwyd, i ffwrdd â fi i’n hoff draeth gyda fy offer a’n llyfr braslunio i weld beth allwn i’i ganfod…

Mae cwymp creigiau yn ddigwyddiad rheolaidd ar draeth Llanilltud Fawr, a nifer o bobl wedi cael eu brifo neu eu lladd, yn anffodus. Er bod temtasiwn mawr i chwilio am ffosilau ymhlith creigiau sydd newydd ddisgyn, mae’n hanfodol bod helwyr yn cadw draw o’r clogwyni! Doedd dim cwymp yn amlwg wrth i fi gerdded at y traeth, ond fe ymddangosodd hwn o fewn ychydig lathenni. Atgof amserol i gadw’n glir!

Pa offer es i gyda fi medde chi? Does dim angen labordy gwyddonol a byddin o balaeontolegwyr arnoch chi wrth hela ffosilau! Gall unrhyw un â llygad dda roi cynnig arni.

Ond cyn bwrw ati, cofiwch:

• Wirio amseroedd y llanw. Mae’n fwy diogel dechrau hela ffosilau pan fydd y llanw ar drai, er mwyn osgoi cael eich dal gan y llanw’n codi.
• Gwisgo dillad ac esgidiau addas. Mae’n hanfodol cael esgidiau cadarn ar dir creigiog fel hwn, a bod yn barod am newid sydyn yn y tywydd.
• Gall hela ffosilau fod yn waith sychedig, felly dewch â digon o fwyd a diod i’ch cadw i fynd. Efallai bod y caffi agosaf yn bell!

Fy offer

• Esgidiau cryf
• Dŵr yfed
• Rholyn cegin i lanhau canfyddiadau diddorol
• Rhywbeth i ddogfennu’r profiad – llyfr braslunio, llyfr nodiadau, ffôn (gyda chamera), pren mesur pensel a beiro.

Fe benderfynais i gerdded i’r chwith, ar bellter diogel o’r clogwyn. Mae’r tirlun yn greigiog ac amrywiol – perffaith ar gyfer pyllau cerrig a hela ffosilau.

Fe ges i olwg gyflym ar y siâl cyn dechrau ar y clogfeini. Y ffosilau mwyaf cyffredin i’w cafod ar y traeth yw molysgiaid, fel amonitau a deufalfiau, ond efallai y gwelwch chi weddillion esgyrn pysgod neu ichthyosaur os ydych chi’n lwcus! Gallwch chi hefyd weld esiamplau prydferth o gregyn modern. Wrth i fi nesu at y clogfeini mawr, fe welais i olion oedd yn edrych fel amonit, ac aros i archwilio ymhellach.

Dyma fi’n tynnu braslun syml o’r canfyddiad a’i fesur. Dyma fi hefyd yn defnyddio fy ffôn i gymryd llun o’r lleoliad, gyda bys yn pwyntio at y ffosil. Mae hon yn ffordd syml iawn o gofnodi lleoliad sbesimen diddorol er mwyn ei ailddarganfod os oes angen.            

Roeddwn i’n eiddgar i ganfod mwy, felly dyma fi’n symud i lawr y traeth. Roedd y clogfeini fan hyn wedi chwalu fwyfwy a cefais fy nenu at un yn benodol. Roeddwn i wedi canfod ôl amonit arall! Fe benderfynais i beidio morthwylio ar y garreg o gwmpas yr olion, gan fod hyn yn aml yn niweidio’r ffosil yn hytrach na’i ddatod yn daclus. Dychmygwch ddinistrio ar ddamwain gydag un ergyd esgeulus rywbeth sydd wedi goroesi am filiynau o flynyddoedd – mae’n anfon ias oer drwydda i! Penderfynais i adael y ffosil yn y fan. Yn anffodus mae gormod o gasglu ar draeth Llanilltud Fawr, a dwi’n credu dylai’r esiampl hwn gael ei adael i eraill ei fwynhau. Efallai y byddwch chi’n ei ganfod wrth ymweld!

Os ydych chi’n canfod unrhyw ffosilau neu wrthrychau diddorol, cysylltwch â’r Amgueddfa drwy’r wefan. Rydyn ni’n dwlu gweld eich canfyddiadau, ac mae ein tîm o arbenigwyr wastad yn barod i adnabod canfyddiadau a rhoi gwybodaeth bellach.

Cofiwch, gall pawb fod yn balaeontolegydd!

Hela hapus!

I ffeindio rhagor o adnoddau i'ch helpu chi gydag archwilio, ymwelwch â:

Ar Eich Stepen Drws: Natur, daeareg ac archaeoloeg yng Nghymru

The next steps in a Professional Training Year

It’s been a little while since my last blog post and since then there has been a lot of exciting things happening! The scientific paper I have been working on that describes a new species of marine shovelhead worm (Magelonidae) with my training year supervisor Katie Mortimer-Jones and American colleague James Blake is finished and has been submitted for publication in a scientific journal. The opportunity to become a published author is not something I expected coming into this placement and I cannot believe how lucky I am to soon have a published paper while I am still an undergraduate.

There are thousands of scientific journals out there, all specialising in different areas. Ours will be going in the capstone edition of the Proceedings of the Biological Society of Washington, a journal which covers systematics in biological sciences, so perfect for our paper. Every journal has its own specifications to abide by in order to be published in them. These rules cover everything from the way you cite and reference other papers, how headings and subheadings are set out, the font style and size, and how large images should be. A significant part of writing a paper that many people might not consider is ensuring you follow the specifications of the journal. It’s very easy to forget or just write in the style you always have!

Once you have checked and doubled checked your paper and have submitted  to the journal you wish to be published in, the process of peer reviewing begins. This is where your paper is given to other scientists, typically 2 or 3, that are specialists in the field. These peer-reviewers read through your paper and determine if what you have written has good, meaningful science in it and is notable enough to be published. They also act as extra proof-readers, finding mistakes you may have missed and suggesting altered phrasing to make things easier to understand.

I must admit it is a little nerve wracking to know that peer reviewers have the option to reject all your hard work if they don’t think it is good enough. However, the two reviewers have been nothing but kind and exceptionally helpful. They have both accepted our paper for publication. Having fresh sets of eyes look at your work is always better at finding mistakes than just reading it over and over again, especially if those eyes are specialists in the field that you are writing in.

As you would expect, the process of peer-reviewing takes some time. So, while we have been waiting for the reviews to come back, I have already made great progress on starting a second scientific paper based around marine shovelhead worms with my supervisor. While the story of the paper isn’t far along enough yet to talk about here, I can talk about the fantastic opportunity I had to visit the Natural History Museum, London!

We are currently investigating a potentially new European species of shovelhead worm which is similar to a UK species described by an Amgueddfa Cymru scientist and German colleagues. Most of the type specimens of the latter species are held at the Natural History Museum in London. Type material is scientifically priceless, they are the individual specimens from which a new species is first described and given a scientific name. Therefore, they are the first port of call, if we want to determine if our specimens are a new species or not.

The volume of material that the London Natural History Museum possesses of the species we are interested in is very large and we had no idea what we wanted to loan from them. So, in order to make sure we requested the most useful specimens for our paper, we travelled to London to look through all of the specimens there. We were kindly showed around the facilities by one of the museum’s curators and allowed to make use of one of the labs in order to view all of the specimens. The trip was certainly worth it. We took a lot of notes and found out some very interesting things, but most importantly we had a clear idea of the specific specimens that we wanted to borrow to take photos of and analyse closer back in Cardiff. 

Overall, I can say with confidence that the long drive was certainly more than worth it! I’m very excited to continue with this new paper and even more excited to soon be able to share the results of our first completed and published paper, watch this space…

Thank you once again to both National Museum Cardiff and Natural History Museum, London for making this trip possible.

Ydych chi byth wedi pasio paentiad am ei fod yn edrych yn ddiflas? Beth petaech chi'n oedi, treulio amser yn ysgrifennu a gadael i'r geiriau fynd â chi ar daith annisgwyl?

Mae fy ymchwil yn edrcyh ar yr hyn sy'n digwydd pan fyddwn yn ysgrifennu barddoniaeth mewn ymateb i weithiau celf. Does dim rhaid iddi fod yn farddoniaeth ‘dda’, neu’n farddoniaeth sy’n ‘odli’. Does dim rhaid iddo edrych fel barddoniaeth hyd yn oed. Y bwriad yn syml yw arafu a gadael i ran wahanol o'ch ymennydd gymryd yr awenau – y rhan o'ch ymennydd sy'n pendroni mewn ffyrdd anymwybodol o bosib, gan drosi argraffiadau yn eiriau.

Dros yr ychydig fisoedd diwethaf rydw i wedi bod yn cynnal gweithdai ysgrifennu creadigol gyda grŵp o bobl o Rhondda Cynon Taf. Bob wythnos rydyn ni wedi treulio amser yn edrych ar ambell ddelwedd o gasgliad yr amgueddfa, ac yn ysgrifennu cerddi mewn ymateb. Bydd y cerddi hyn yn cael eu postio ar gyfrif Instagram Amgueddfa Cymru dros yr misoedd nesaf.

Ac fe hoffwn i wahodd pawb i gymryd rhan yng ngham nesaf y project. Does dim angen i chi fod yn awdur. Does dim ots os ydych chi'n casáu barddoniaeth! Rydyn ni eisiau i gynifer o bobl â phosib ymateb i'r delweddau a'r cerddi drwy ysgrifennu cerdd eu hunain. Os nad ydych yn siŵr sut, peidiwch â phoeni am ei rannu'n llinellau. Does dim angen i chi odli, na phoeni am sillafu ac atalnodi. Bydd pob ymateb creadigol yn wahanol, a bydd pob un yn rhoi persbectif newydd i ni ar waith celf.

Ar gyfer pob post bydd ychydig o awgrymiadau i'ch rhoi ar ben ffordd. Er enghraifft, gallech chi ddychmygu eich bod chi yn y paentiad, a dechrau drwy ysgrifennu rhestr syml o bethau y gallwch chi eu clywed, arogli, blasu, cyffwrdd neu eu gweld. Gallech chi ddewis ambell eitem o’r rhestr, a'u defnyddio fel sbardun i ysgrifennu rhywbeth hirach. Mae ysgrifennu rhydd yn arbennig o ddefnyddiol. Dechreuwch gyda thema, neu gwestiwn, neu air, a gorfodwch eich hun i ysgrifennu heb stopio am dair neu bedair munud (amserwch eich hun gyda stopwats eich ffôn). Gall y math hwn o ysgrifennu fynd â chi i gyfeiriadau hynod ddiddorol ac annisgwyl.

Nod y project hwn yw annog cymaint o bobl â phosibl i gymryd rhan, gan ymateb â'u meddyliau a'u hargraffiadau creadigol eu hunain. Wrth i fwy a mwy o gerddi gael eu hysgrifennu a'u rhannu, bydd y project yn dod yn fwy a mwy diddorol. Bydd pob ymateb yn rhoi dehongliad newydd inni o'r gwaith celf, ffordd newydd o weld a deall.

Felly rhowch gynnig ar ysgrifennu rhywbeth mewn ymateb i'r gweithiau celf anhygoel hyn, a rhowch wybod i ni sut hwyl gewch chi...

• ‘The Diver’ – Paul Cezanne 
• ‘A Corner of the Artist’s Room in Paris’ – Gwen John
• ‘The Rainbow’ – John Constable
• ‘Ceyx and Alcyone’ – Richard Wilson 
• ‘The Palazzo’ – Claude Monet
• ‘Woman at the Bath’ – Edgar Degas
• ‘The Morning after the Wreck’ – J.M.W. Turner
• ‘Conversation’ – Pierre-Auguste Renoir
• ‘Interior’
• ‘La Parisienne’ – Pierre-Auguste Renoir
• ‘Baling Hay’ – Evelyn Mary Dunbar

Mae Rachel Carney yn fardd, tiwtor ysgrifennu creadigol a myfyriwr PhD, yn gweithio ym Mhrifysgol Caerdydd gyda chyd-oruchwyliaeth o Brifysgol Aberystwyth, dan nawdd Partneriaeth Hyfforddiant Doethurol Cymru a De a Gorllewin Lloegr . Mae ganddi MA mewn Ysgrifennu Creadigol o Brifysgol Fetropolitan Manceinion ac MA mewn Astudiaethau Amgueddfa o Brifysgol Newcastle, ac mae wedi gweithio yn y sector amgueddfeydd ers sawl blwyddyn. Cyhoeddwyd ei cherddi, erthyglau ac adolygiadau mewn nifer o gylchgronau a chyfnodolion, ac mae dwy o'i cherddi ar restr fer Gwobr Bridport. Dysgwch fwy am ei hymchwil ar ei blog, Created to Read.