At 507 years of age Ming the clam broke the Guinness World Record as the oldest animal in the world. Collected off the coast of Iceland in 2006, initial counts of the annual rings of the shell put the age at around 405 years old, which was still a record breaker. However, in 2013 scientists re-examined the shell using more precise techniques and the count rose to 507 years old.

A guest post by Izzy McLeod

I've been a lifelong fan of dinosaurs, as a toddler I'd request a whole dinosaur book be read to me every night before bed.  So I was pretty sad when The Natural History Museum in London said goodbye to Dippy the Diplodocus in exchange for a whale (whales are cool, but they're not quite dinosaurs). But soon the news that Dippy was on tour was out and he was coming to Cardiff just as I was also returning, I had to go and see him, and a few weeks ago I did!

So I was already at National Museum Cardiff, Dippy was there, life was good. But then I found the Dippy About Nature exhibition which mixed dinosaurs with climate activism. It was like two of my favourite worlds had collided in the best way. So I am here to introduce you to that exhibition and why it was so amazing!

With prehistoric displays made of recycled clothing, it was like someone had taken interests out of my brain and slapped them together into an excellent exhibition. Plus there was information on how to ditch fast fashion and cut carbon emissions.

I'm well aware this exhibition was not made for me, but it really felt like it was. I don't think I've seen anything more me in my life. Dinosaurs and activism? Yes please!

There were several displays of different aspects of the era of dinosaurs, all made from recycled clothing and depicting scenes like the K-T mass extinction, and watery scenes with facts about ocean pollution from the fashion industry and it just worked so well!

There was also more of a kids' section with drawing activities and an interactive learning section.

Asking questions like:

What percentage of global carbon emissions come from the fashion industry?

How can we change our fashion habits?

What changes can we make in our diet to reduce carbon emissions?

How much rubbish to we produce in the UK each year?

What else can we do?

With pictures of dinosaurs recycling! I am a fan.

Though this exhibition is small, it makes an impact, and I think it does a really good job of getting involved and interacting with fashion and climate activism whilst also keeping it involved and relevant to the rest of the museum (plus it was kid friendly).

I'm also happy to say that now this exhibition has ended, the activism continues in the museum, as National Museum Cardiff have now set aside a space in the museum specifically for activism, which I think is an amazing idea. It's a part of the Kick the Dust project and if you're a youth then you can get involved with the museum's Youth Forum and have a say about what they put on there (which I may well join!).

This was quite a quick rave review, but yes, this is activist exhibitions done right, in my opinion. Have you been to the exhibition? Let me know what you think! Any other activist exhibitions you recommend?

Find more of Izzy's writing at The Quirky Environmentalist.

Yn ystod 2019, treuliom amser yn datblygu rhaglen sgiliau San Ffagan gan gydweithio â phartneriaid a chymunedau i greu cyfleoedd ar gyfer addysg oedolion a datblygu sgiliau, fel rhan o waith menter Cyfuno a Deddf Llesiant Cenedlaethau'r Dyfodol. I nodi lansiad adran newydd ar ein gwefan addysg ar gyfer Addysg Gymunedol dyma ddiweddariad ar yr hyn sydd wedi'i gyflawni hyd yn hyn, a beth sydd i ddod yn 2020.

Addysg Gymunedol a Datblygu Sgiliau:

Rydyn ni wedi cydweithio â sefydliadau megis The Wallich, Hafal, Crisis ac Oasis Cardiff i greu sesiynau blas ar sgiliau. Mae gweithdai trin lledr a chopr wedi ysgogi pobl i ddwyn ysbrydoliaeth o gasgliadau'r Amgueddfa, a'i blethu â'u profiadau diwylliannol eu hunain ym mhob sesiwn. 

Dyma nhw'n rhannu eu profiadau gyda ni, gan gynnwys y detholiad canlynol o uchafbwyntiau:

"Cyfareddol, diddorol, gwerth chweil."

"Doeddwn i byth wedi trin lledr o'r blaen, felly roedd e'n ddiddorol ac ymlaciol."

Hyd yn hyn mae 243 o bobl wedi cymryd rhan mewn sesiynau rhwng Ebrill a Rhagfyr 2019, ac mae rhagor ar y gweill ar gyfer 2020.

Partneriaethau Widening Access:

Rydyn ni wedi cydweithio â sefydliadau megis adran Widening Access Prifysgol Fetropolitan Caerdydd er mwyn dod â rhaglenni addysg hygyrch i'r Amgueddfa, gan ddefnyddio ein casgliadau i ehangu ac ychwanegu gwerth i'r potensial dysgu. Yn 2019, cynhaliwyd dau gwrs ysgrifennu creadigol a chwrs therapi ategol yn Sain Ffagan. Mae cwrs therapi ategol arall yn cael ei gynnal ar hyn o bryd, ac mae cyrsiau pellach ar y gweill eleni.

Detholiad o adborth dysgwyr:

"Mae'r cwrs wedi cynyddu fy hyder a dangos i fi lle ydw i am wella."

"Wedi mwynhau'r cwrs yn fawr, tiwtora da ac awyrgylch cefnogol."

Sgiliau iaith:

Mae creu cyfleon i bobl ddysgu a datblygu eu sgiliau iaith yn rhan bwysig o'r rhaglen datblygu sgiliau. Yn 2019, adeiladodd Sain Ffagan ar ei phartneriaeth ag Ysgol y Gymraeg Prifysgol Caerdydd a ddarparodd gwrs Mynediad 1 20 wythnos (Ionawr i Orffennaf 2019). Aeth nifer o'r dysgwyr ymlaen i gofrestru ar gyfer y Cwrs Mynediad 2 a ddechreuodd ym mis Medi 2019. Dechreuodd cwrs Mynediad 1 newydd ym mis Ionawr.

Mae dysgwyr ESOL yn elwa o adnoddau dysgu ESOL Sain Ffagan, a ddatblygwyd ar y cyd â Choleg Caerdydd a'r Fro (CAVC), gan gynnig yr Amgueddfa fel lleoliad croesawgar i ddysgu, rhannu diwylliant a datblygu eu gwybodaeth a dealltwriaeth o dreftadaeth ddiwylliannol Cymru. Mae grwpiau wedi ymweld o golegau megis CAVC a’r adnoddau yn cael eu lawrlwytho yn rheolaidd o wefan yr Amgueddfa - cyfanswm o 174 weithiau rhwng Mai a Rhagfyr 2019.

Eleni rydym yn dathlu'r llwyddiant hwn ac yn gobeithio ei ddatblygu ymhellach drwy lansio ardal newydd ar ein gwefan ar gyfer Addysg Gymunedol. Ewch i'n gwefan i ddysgu rhagor am sut i gymryd rhan a threfnu ymweliad.

Diolch i bob cyfrannwr, y sefydliadau partner a'r tîm yn Sain Ffagan am bob llwyddiant hyd yn hyn.

Helo Cyfeillion y Gwanwyn,

Rwyf wedi clywed bod llawer ohonoch yn disgwyl i’ch planhigion i flodeuo yn fuan! Da iawn am edrych ar ôl eich planhigion yn mor dda. Rwyf yn edrych ymlaen at weld lluniau o eich blodau, plîs rhannwch nhw hefo fi.

Beth am greu darlun botanegol o eich planhigion? Mae enghreifftiau da o lunia hyn ar gael ar wefan Amgueddfa Cymru os ydych yn edrych am syniadau. Rwyf wedi atodi llun o enghraifft o ddarlun botanegol o Gennin Pedr o gasgliad yr Amgueddfa. Yw hyn yn edrych fel planhigyn ti?

Fedri ti enwa'r rhannau gwahanol o’ch planhigion? Wyt ti’n gwybod beth yw anther a sepal? Bysa arlunio a labelu eich planhigion yn ffordd dda o edrych arnyn nhw mewn ffordd wahanol. Os ydych yn wneud hyn, plîs rannwch eich gwaith celf hefo fi.

Cofiwch edrych ar yr adnodd ‘Cadw Cofnodion Tywydd’ ar y wefan. Mae hyn yn dangos sut i wybod pryd mae eich blodyn wedi agor yn llawn a sut i gofnodi taldra eich planhigyn. Mae’r cofnodion yma yn bwysig i ein hastudiaeth, oherwydd bydd y wybodaeth hon yn rhoi’r rhif cyfartaledd i gymharu hefo blynyddoedd blaenorol.

Bydd o’n ddiddorol i weld os yw ein planhigion yn blodeuo yn gynnar blwyddyn yma. Mae’r Swyddfa MET wedi cofnodi mis Ionawr 2020 fel yr 6ed gynhesaf ers 1884. Wyt ti’n meddwl bydd hyn yn effeithio ar ddatblygiad ein planhigion?

Cofiwch i rannu eich syniadau ac adborth yn y bwlch sylwadau wrth gofnodi eich data tywydd.

Cadwch ati hefo’r gwaith caled Cyfeillion y Gwanwyn.

Athro’r Ardd

Dippy yw ein henw ni ar y sgerbwd deinosor hoff, ac rydyn ni’n gwybod fod ganddo hanes diddorol. Ond ai Diplodocus fu’r enw ar y ffosilau yma erioed? Wel, na, mae hynny'n annhebygol...

Rydyn ni wedi clywed sut y daeth 'Dippy' i Lundain ym 1905 yn gast plastr o'r esgyrn ffosil gwreiddiol yn Amgueddfa Carnegie, Pittsburgh. A, diolch i balaentolegwyr, gallwn ei ddychmygu'n anifail byw yn pori coedwigoedd Jwrasig, 145-150 miliwn o flynyddoedd yn ôl, yn diogelu ei hun rhag ysglyfaethwyr gyda'i gynffon chwip.

Ond beth am weddill y stori? O ble ddaeth y ffosilau hyn?

Ym 1898, diolch i'r diwydiant dur, Andrew Carnegie oedd un o'r dynion mwyaf cyfoethog yn y byd. Roedd yn brysur yn rhoi ei arian i lyfrgelloedd ac amgueddfeydd. Pan glywodd am y deinosoriaid anferth oedd yn cael eu darganfod yng ngorllewin America, dywedodd rywbeth fel “Dwi eisiau un o rheina!” ac anfonodd dîm o Amgueddfa Carnegie i chwilio am yr “anifail mwyaf anferth yma”.

Felly, ym 1899, yn nyddiau olaf Hen Orllewin America, cafodd sgerbwd Diplodocus ei ddarganfod yn Sheep Creek, Albany County, ar wastadeddau Wyoming. Y dyddiad, fel mae'n digwydd, oedd 4 Gorffennaf, Diwrnod Annibyniaeth America. Ac felly y cafodd y ffosil ei lysenw cyntaf gan dîm Carnegie, 'The Star Spangled Dinosaur'. Ond, ymhen hir a hwyr, cafodd y rhywogaeth newydd hon ei chyhoeddi yn swyddogol fel Diplodocus Carnegii.

Byddai safle'r cloddio wedi edrych yn debyg iawn i'r safle tebyg yma gerllaw yn Bone Cabin Quarry, yn yr un flwyddyn.

Mae'r lluniau yma o ddiwedd y 1800au o rannau eraill o Albany County, Wyoming, yn ein helpu i greu darlun (o Wikimedia Commons).

Enw cyntaf Dippy, 'Unkche ghila'

Ond beth am frodorion y gwastadeddau? Oni fyddai'r brodorion wedi darganfod ffosilau deinosor cyn y gwladychwyr Ewropeaidd? Yn ei llyfr, Fossil Legends of the First Americans, mae Adrienne Mayor yn dangos y gwnaethon nhw. Dychmygodd y brodorion ffurfiau gwreiddiol y ffosilau fel Madfallod Anferth, Adar y Taranau a Bwystfilod Dŵr, ac roedd sawl un o'r casglwyr deinosoriaid enwog yn dewis brodorion yn dywyswyr. Mae'r llyfr yma'n dangos fod y brodorion wedi sylwi ar y prosesau daearegol fel difodiant, llosgfynyddoedd a newid yn lefel y môr a’u bod yn sail i’w credoau am ffosilau.

( “Clear”, Pobl Lakota, 1900. Heyn & Matzen )

Y Lakota Sioux oedd brodorion y gwastadeddau lle cafwyd hyd i ffosilau Diplodocus. Ganwyd James LaPointe, pobl Lakota, ym 1893. Dyma hanes a glywodd pan yn fachgen:

“Roedd y Sioux yn galw'r creaduriaid hyn, sy'n cymharu'n fras â deinosoriaid, yn 'Unkche ghila'. Roedd y creaduriaid siâp rhyfedd yn crwydro'r tir mewn grwpiau mawr, ac yna'n diflannu. Mae esgyrn anferth y creaduriaid hyn, sydd bellach wedi diflannu, yn nhiroedd garw de a dwyrain y Bryniau Du. Dyw e ddim yn glir os wnaeth yr unkche ghila ddiflannu, ond mae daeareg y Sioux yn nodi eu bod yn dal i fod o gwmpas pan gododd y Bryniau Du o'r ddaear."

O lyfr James R. Walker, 1983, Lakota Myth.

Felly, trwy law Adrienne Mayor, dyma roi'r gair olaf i Wasanaeth Parciau Cenedlaethol yr UDA:

"Mae straeon a chwedlau'r brodorion yn cynnig persbectif unigryw i arwyddocâd ysbrydol traddodiadol ffosilau ac yn gyfle heb ei ail i ddangos y cysylltiad anhepgor rhwng pobl a natur." Jason Kenworthy a Vincent Santucci, A Preliminary Inventory of National Park Service Paleontological Resources in Cultural Resource Contexts.