Mae lleoliadau gwaith i fyfyrwyr yn Amgueddfa Cymru yn gallu bod yn gystadleuol, yn enwedig rhai ym maes archeoleg. Roeddwn wrth fy modd yn cael lle ar leoliad i helpu’r Amgueddfa asesu a chatalogio gweddillion dynol.

Gan ymuno â grŵp bach o unigolion ar leoliad, rhai ohonynt yn fyfyrwyr o gwrs Gwyddor Archeolegol Caerdydd, buom yn gweithio ochr yn ochr â’r Curadur i asesu sgerbydau o fynwent ganoloesol gynnar yn Llandochau, ger Caerdydd. Datgelodd y cloddiadau ar ddechrau’r 1990au dros fil o sgerbydau, a rheini wedi bod yn archif Amgueddfa Cymru yn disgwyl archwiliad llawn.

Dysgon ni sut mae'n rhaid storio a thrin y sgerbydau yn unol â safonau moesegol ar gyfer delio â gweddillion dynol. Caiff pob sgerbwd ei hasesu'n unigol ar gyfer cyflawnrwydd, ac weithiau mae'n bosib adnabod y rhyw a gweld tystiolaeth o oedran neu afiechydon. Cofnodwyd y wybodaeth i’w gynnwys yng nghatalog yr Amgueddfa, a bydd yn ddefnyddiol iawn yn y dyfodol wrth ymchwilio gweddillion dynol safle Llandochau, a bydd yn cyfrannu at astudiaeth archeoleg ganoloesol yn fwy cyffredinol.

Mae archwilio gweddillion dynol yn ysgogi adfyfyrio ar fywydau pobl ganoloesol ac, er efallai nad yw at ddant pawb, mae’n dod â ni’n nes at y gorffennol mewn ffordd arbennig. Roedd y lleoliad gwaith yn brofiad dysgu rhagorol. Roedd y Curadur, Adelle yn amyneddgar iawn gyda’r holl gwestiynau a godwyd ac yn hael wrth rannu ei gwybodaeth a’i sgiliau. Mae’n ffordd wych i Amgueddfa Cymru ymgysylltu â’r cyhoedd, ac rwy’n ddiolchgar am y cyfle i weld y tu ôl i’r llenni a chyfrannu at waith yr amgueddfa. Rwy'n gobeithio y bydd Amgueddfa Cymru yn parhau i gynnig cyfleoedd o'r fath i'r rhai a hoffai cymryd rhan mewn lleoliadau gwaith i fyfyrwyr.

Am fwy o wybodaeth am leoliadau gwaith i fyfyrwyr, ewch i dudalennau ‘Cymryd Rhan’ y wefan. Mae modd cofrestru i rhestr bostio i glywed am unrhyw leoliadau pan fyddant yn cael eu hysbysebu. 

On Tuesday 12th September Amgueddfa Cymru kindly hosted our ESOL class on an ESOL trip-out to the National Museum of Wales in Cardiff. Welsh Refugee Council volunteer Souleymane Ouedraogo submitted the following report on the special outing. 

As part of an outing organized by Welsh Refugee Council ESOL tutors Marie and Chris; ESOL learners from different cities in Wales gathered at the National Museum of Wales in Cardiff. We were warmly welcomed to Amgueddfa Cymru (National Museum of Wales) by museum staff recalling that Wales has several museums including that of Cardiff created more than a century ago. 

We then went to visit the Clore Discovery Centre. In this learning centre, there are multiple carefully preserved objects from geological, paleontological, archaeological and natural history research. Each object has its origin story. After the tour of the centre, there was time for a practical exercise that combined theory and practice seen during previous ESOL lessons. We practiced brilliantly with the support of our guide and the WRC delegation. It was both fun and educational at the same time. 

We then proceeded to visit the Art Gallery. Pictures and paintings are often tinged with landscapes and varied reliefs. Everyone can analyse and appreciate the artwork in their own way. Some paintings are very old (over 500 years), others more recent. You often have to get closer to better understand the artistic work. You need eyes to see, but even better, you need to have ingenious eyes to understand the messages conveyed by these beautiful paintings. Thanks to the great work of painters of other times, each new generation has elements of research to better understand history. 

I would like to thank the Welsh Refugee Council for organizing the outing but even more so the National Museum for having offered this invitation. It has allowed us to not only learn a little more about the culture of Wales but to also create contacts for possible opportunities in the future. 

 “I would like to reiterate our thanks to Amgueddfa Cymru, for an excellent day for our students.  I thought that there was a really nice balance of activities, excellent use of relevant artifacts and pictures – not to mention your enthusiastic and motivating presentation.” said Martin Smidman Volunteer & Partnership Manager at the Welsh Refugee Council.

Diolch yn fawr Amgueddfa Cymru.

Cefais fy mhenodi’n Gymrawd Ymchwil Anrhydeddus gydag Amgueddfa Cymru yn gynharach eleni ac o’r diwedd rwyf wedi cyrraedd y nod o weld y casgliad y byddaf yn gweithio gydag ef!

Rwy'n gwneud gwaith ar Jessie Knight, sy'n cael ei hystyried yn un o artistiaid tatŵ benywaidd cyntaf y DU, ac roedd yn anhygoel gweld ei pheiriannau, fflach, celf a lluniau. Mae tua 1000 o eitemau yn yr archif a dim ond dau focs rydw i wedi llwyddo i edrych arno felly dwi'n gyffrous iawn i weld beth arall alla i ddod o hyd iddo. Byddaf yn gweithio gyda'r casgliad am ddwy flynedd ac yn cynllunio rhai digwyddiadau cymunedol yn ogystal ag ymchwil cyfranogol.

Cefais fy nhatŵ cyntaf yn 19 oed. Darn a ddewiswyd oddi ar waliau stiwdio yng Nghaerfaddon, wedi'i wneud gan datŵydd na allaf gofio dim amdano heblaw ei fod yn gwisgo menig du. Dros ugain mlynedd wedyn ac mae gen i lawer mwy, dyluniadau o'n newis i wedi'u gwneud dros nifer o sesiynau, a'r diweddaraf gan ddynes oeddwn i'n arfer gweithio gyda'i mam. Mae tatŵs, hyd yn oed ers i mi gael fy un cyntaf, wedi dod yn fwy poblogaidd, ac yn fwy derbyniol. Ac mae artistiaid tatŵ benywaidd yn dod yn fwy cyffredin - yn hollol wahanol i ddechrau'r 20fed ganrif pan ddechreuodd Jessie Knight ei gwaith.^⁠ ⁠

Caiff Jessie, a gafodd ei geni yn Croydon yn 1904, ei chydnabod fel y fenyw gyntaf yn y DU i fod yn artist tatŵ. Dechreuodd weithio yn stiwdio ei thad yn y Barri pan oedd hi'n 18 oed, ac ar ôl symud o gwmpas y DU, dychwelodd i'r Barri yn y 1960au. Ar ôl iddi farw yn 1992, cafodd ei chasgliad o ffotograffau, gwaith celf, peiriannau tatŵs a dyluniadau eu pasio ymlaen i'w gor-nai Neil Hopkin-Thomas a chawson nhw eu caffael gan Amgueddfa Cymru, gyda chymorth yr hanesydd celf a'r academydd tatŵs Dr Matt Lodder, yn 2023. 

Ond pam ar y ddaear ddylai amgueddfa gaffael neu arddangos archif tatŵydd? Fel rhywun sydd â thatŵs, ac sy'n eu hymchwilio, mae'r casgliad yn ddarn diddorol o hanes isddiwylliannol. Ac mae isddiwylliannau - fel pync a hip-hop - wedi dod yn destun arddangosfeydd mewn amgueddfeydd ac orielau yn fwyfwy aml. Mae tatŵs yn adlewyrchu gobeithion, hoffterau a hunaniaeth y bobl sy'n berchen arnyn nhw - fel mae'r tatŵ o ddawns yr Ucheldiroedd a roddodd yr ail safle i Jessie yng nghystadleuaeth Pencampwr Artistiaid Tatŵ Lloegr Gyfan 1955 yn ei ddangos - ac yn rhoi cipolwg ar fywydau pobl dros yr oesoedd. 

Ond mae casgliad Jessie Knight hefyd yn dweud wrthym ni am safonau diwylliannol a chymdeithasol yr oes. Caiff ei amcangyfrif mai dim ond pum artist tatŵs benywaidd arall oedd yn gweithio ar yr un pryd â Jessie yn yr UDA ac Ewrop. Roedd hwn yn ddiwydiant hynod anodd ar gyfer dynes a gallwn weld rhywfaint o'r ymddygiad byddai Jessie wedi gorfod ymdopi ag e yn yr arwyddion oedd hi'n eu harddangos - sydd wedi'u cadw yn y casgliad. Mae ei gor-nai wedi adrodd straeon am sut gafodd siop Jessie ei ladrata a'i dyluniadau eu dwyn, a sut y byddai'n eistedd ar gist fawr oedd yn dal ei dyluniadau tra'r oedd hi'n gwneud tatŵs fel na allai neb eu dwyn. Mae'r dyluniadau yn y casgliadau hefyd yn dweud wrthym ni am dueddiadau o'r oes honno, a thra bod rhai o'r rhain yn broblematig iawn a bod angen mynd i'r afael â nhw'n sensitif, gallwn hefyd weld sut symudodd Jessie i ffwrdd o'r cynrychioliad ystrydebol o fenywod fel gwrthrychau rhyw i greu darlun mwy realistig o fenywod. Roedd hyn yn anarferol ar y pryd, ond eto roedd Jessie ei hun hefyd yn anarferol - ac arweiniodd y ffordd ar gyfer artistiaid tatŵ benywaidd sy'n gweithio heddiw. 

Helo Cyfeillion y Gwanwyn,

Rwyf isio ddweud diolch mawr i bawb am eich gwaith caled ar ddiwrnod plannu. Cafodd 11,183 o fylbiau ei blannu ar draws y wlad a welais o’r lluniau bod pawb wedi cael llawer o hwyl yn helpu!

Mae Cofnodion Tywydd yn cychwyn o 1 Tachwedd. Plîs wnewch yn siŵr bod eich mesurydd glaw a'ch thermomedr wedi ei chadw mewn lle addas wrth ymyl eich bylbiau, fel medrwch gymryd eich cofnodion yn hawdd pob diwrnod yr ydych yn yr ysgol. 

Mae ‘na adnoddau addysg ar y wefan i helpu paratoi am gymryd cofnodion tywydd. Rwyf wedi atodi hyn rhag ofn bod rhai heb ei gweld eto. Mae’r adnodd hyn yn helpu ymateb cwestiynau pwysig fel ‘pam mae mesur tywydd yn bwysig i’n harbrawf o’r effaith mae’r hinsawdd yn cael ar ddyddiad blodeuo bylbiau gwanwyn’!

Defnyddiwch eich siart tywydd i gofnodi'r glaw a’r tymheredd pob ddiwrnod ysgol. Ar ddiwedd yr wythnos, cofnodwch y rhain i’r wefan Amgueddfa Cymru i rannu eich canfyddiadau. Fedrwch hefyd gadael sylwadau a chwestiynau i fi ymateb yn fy blog nesaf.

Plîs gadewch i mi wybod sut ydych yn wneud a rhannwch eich lluniau trwy X/Twitter ac e-bost.

Cadwch ymlaen hefo'r gwaith caled Gyfeillion y Gwanwyn,

Athro’r Ardd

Mae The Secret Garden yn broject garddwriaeth a hanes a ariennir gan Grant Gwirfoddoli Cymru CGGC. Rydym yn gweithio gydag oedolion ag Anableddau Dysgu a gwirfoddolwyr cymunedol i ddatblygu a gofalu am ardd fwthyn yn Sain Ffagan Amgueddfa Werin Cymru. Rydym hefyd yn cefnogi cyfranogwyr y project i ymchwilio i hanes yr ardd, bwthyn Ysgubor Fawr ar y safle a’i chyn-drigolion gan ddefnyddio archifau Sain Ffagan ac Archifau Morgannwg. 

Mae dwy thema i broject yr Ardd Gudd. Mae'n broject garddio ac ymchwil hanesyddol. Rydym yn cynnig y cyfle i gymryd rhan mewn sesiynau garddio ymarferol yn ein gardd yn Sain Ffagan i ddysgu am a threialu technegau garddio o’r gorffennol, megis plannu at ddibenion meddyginiaethol neu lanhau. Bydd cyfranogwyr hefyd yn ymchwilio i’r ardd, y bwthyn a’i drigolion mewn partneriaeth ag Amgueddfa Werin Cymru Sain Ffagan ac Archifau Morgannwg. 

Mae cyfranogwyr sy’n mynychu’r project yn gallu dysgu amrywiaeth o sgiliau gan gynnwys gwaith tîm, cyfathrebu, cydlynu a llawer mwy i helpu i’w cynorthwyo a’u cefnogi yn eu datblygiad personol. Mae amgylchedd gwaith diogel yn sicrhau bod cyfranogwyr yn gallu dysgu ar eu cyflymder eu hunain, pe bai hynny'n dysgu am arddwriaeth neu hanes! Mae'r project yn gallu siwtio eu hanghenion a chael effaith gadarnhaol ar eu hiechyd a'u lles.

Mae ein gweithgareddau yn rhad ac am ddim, ac rydym yn annog unrhyw un i ymuno. Gall cyfranogwyr gymryd rhan naill ai yn yr elfen arddio neu hanes neu'r ddau os dymunant! 

Ewch at wefan Innovate Trust i weld fwy am broject The Secret Garden, ac am sut i gymryd rhan - The Secret Garden | Innovate Trust (innovate-trust.org.uk).