Siop Gwalia
21
Siop gyffredinol nodweddiadol o gymoedd diwydiannol y de. Mae tair rhan i'r siop, ar ddau lawr, yn cynnwys adrannau nwyddau haearn a bwydydd. Ym 1880, datblygodd William Llewellyn ei fusnes groser trwy adeiladu'r siop hon. Dim ond y rhan ganol oedd yn yr adeilad gwreiddiol, ac roedd y storfa a thŷ William Llewellyn ar y naill ochr a'r llall. Cwmni Parnalls of Bristol a ddaeth i osod y silffoedd mahogani, y cownteri a'r biniau ac, erbyn 1912, roedd y siop wedi ehangu i lawr isaf y tŷ hefyd ac roedden nhw'n gwerthu dillad.
Cyn hir, roedd y siop wedi ehangu eto i gynnwys llawr cyntaf y tŷ a llawr isaf y tri thŷ nesaf. Erbyn 1916, roedd Siop Gwalia yn cynnwys becws ac adrannau nwyddau haearn, groser, dillad dynion, bwyd anifeiliaid a fferyllfa. Roedd aelodau o'r staff yn cysgu yn yr atigau ac yn cael 8 swllt (40c) o gyflog yr wythnos.
Bu farw'r Henadur William Llewellyn ym 1924 ac mae'r siop yn ymddangos heddiw fel y byddai tua diwedd y 1920au pan oedd ei feibion yn ei rhedeg. Caewyd hi ym 1973 a'i symud i'r Amgueddfa ym 1988.
Ffeithiau Adeilad:
- Lleoliad gwreiddiol: Commercial Street, Ogmore Vale, Morgannwg
- Dyddiad adeiladu gwreiddiol: 1880
- Dodrefnwyd: 1920au
- Symudwyd i Sain Ffagan: 1988
- Visiting information
Hanes llafar o'r archif
Parch. Ganon Dillwyn Llewellyn Jones yn disgrifio sut yr aeth ei dad-cu a'i fam-gu, William a Mary Llewellyn, i Gwm Ogwr ddiwedd y 19eg ganrif i ddechrau busnes groser.
Mr Arthur Tuck o Gwm Ogwr yn disgrifio lleoliad delfrydol Siop y Gwalia gyferbyn â'r orsaf drenau.