Gwesty’r Vulcan

Tafarn y Vulcan

Lle cafodd y Vulcan ei adeiladu yn wreiddiol?

Cafodd y Vulcan ei adeiladu yn wreiddiol yn Newtown, Caerdydd yn y 19eg ganrif.

Ar y pryd, roedd Caerdydd yn tyfu o fod yn dref fach i borthladd glo mwyaf y byd.

Mae Newtown wedi hen ddiflannu erbyn hyn. Câi’r ardal ei galw yn 'Little Ireland' am ei bod yn gartref i gymaint o Wyddelod a ddaeth i Gymru yn ystod y newyn yn Iwerddon, i adeiladu dociau Caerdydd.

Yn wreiddiol, câi’r ddwy ystafell ffrynt i fyny’r grisiau eu rhentu i forwyr oedd â’u llongau yn y porthladd.

Felly roedd yn westy yn ogystal â thafarn. Roedd y landlord a’i deulu’n byw yn yr ystafelloedd cefn.

Pryd gafodd y Vulcan ei adeiladu?

Agorodd y Vulcan ei drysau ym 1853. Roedd yn boblogaidd gyda gweithwyr y dociau a’r dur, o gymunedau dosbarth gweithiol.

Pam yr enw Vulcan?

Roedd y dafarn drws nesaf i’r gweithfeydd haearn, a dyma ysbrydolodd yr enw: Fwlcan oedd duw tân a gofaint y Rhufeiniaid, ac yn aml mae’r cerfluniau ohono ar ffurf gof.

Dyma’r arwydd tu allan i’r dafarn yn dangos delwedd o Fwlcan.

Pwy oedd landlord y Vulcan?

Y tafarnwr ym 1915 oedd Dennis McCarthy, Gwyddel, a fu’n rhedeg y dafarn am bron i 40 mlynedd.

Roedd yn byw fyny’r grisiau gyda’i wraig a phump o blant, felly doedd dim lle i letya gweithwyr.

Pryd gaeodd y Vulcan?

Caewyd y Vulcan yn 2012, a chafodd ei gludo i Sain Ffagan, ar ôl cael ei datgymalu fesul bricsen, yn 2022.

Bydd y Vulcan yn cael ei dangos fel ag yr oedd ym 1915, yn ystod y Rhyfel Byd Cyntaf.

Roedd hon yn flwyddyn bwysig i’r dafarn, pan roedd gwaith adnewyddu helaeth newydd orffen, gan gynnwys ychwanegu toiledau dynion, a’r teils gwyrdd trawiadol ar y blaen.

Yn 2008, daeth aelodau teulu Dennis i’r Vulcan o bob cwr o’r byd am un diod olaf cyn i’r drysau gau!

Pryd fydd y Vulcan yn agor yn Sain Ffagan Amgueddfa Werin Cymru?

Bydd drysau’r Vulcan yn agor yn yr Amgueddfa yn 2024.

Lle oedd cwsmeriaid yn yfed yn y Vulcan?

Roedd tair adran i’r dafarn - un i’r dynion, un i’r menywod, ac ardal fechan lle gallai cyplau priod yfed gyda’i gilydd.

Doedd dim byrddau i gwsmeriaid roi eu diodydd, dim ond cadeiriau pren.

Byddai Dennis yn gweithio tu ôl i’r bar. Os oedd unrhyw helynt, byddai’n galw ar ei wraig i ddod lawr y grisiau i ddelio â’r trwbl!

Dyma lun o du mewn y Vulcan yn y blynyddoedd diwethaf. Fel y gwelwch, mae’r lluniau ar y waliau yn dangos cysylltiad y lle gyda’r dociau a morwyr.

Oeddech chi’n gwybod?

Dechreuodd arwyddion gael eu rhoi tu allan i dafarndai yn y 12fed ganrif, pan oedd y rhan fwyaf o bobl yn methu darllen nag ysgrifennu.

Roedd arwydd tafarn yn arwydd iddynt fod diod ar gael yn yr adeilad!

Tafarn syml a di-lol oedd y Vulcan.

Yn ôl ei ferch, Ellen, byddai Dennis McCarthy yn arfer rhoi llwch lli ar lawr y dafarn bob dydd. Byddai dynion yn poeri i’r llwch lli, a byddai angen ei newid yn aml.

Gan bod Amgueddfa Cymru yn elusen gofrestriedig, rydym yn ceisio cefnogaeth ariannol pellach i gwblhau'r project.

Cefnogwch project Gwesty'r Vulcan

Rhannwch eich storïau

Mae'n curaduron eisoes wedi bod allan yn cynnal hanesion llafar gyda chyn-gwsmeriaid a landlordiaid yr hen dafarn yn Adamsdown, gan gofnodi a ffilmio eu profiadau a'u hatgofion.

Byddem wrth ein boddau'n cael gwybod mwy, felly os oes gennych unrhyw straeon, ffotograffau neu wrthrychau sy'n gysylltiedig â'r Vulcan, cysylltwch â ni.

Ffeithiau Adeilad:

• Lleoliad gwreiddiol: 10 Adam Street, Adamsdown, Caerdydd
• Dyddiad adeiladu gwreiddiol: 1853
• Dodrefnwyd: 1915
• Datgymalwyd a symudwyd i Sain Ffagan: 2012, wrthi’n ailadeiladu
• Gwybodaeth ymweld