: Amgueddfeydd, Arddangosfeydd a Digwyddiadau

A Day in the Life of a Natural History Curator

My name is Jennifer Gallichan and I am one of the natural history curators at National Museum Cardiff. I care for the Mollusc (i.e. snails, slugs, mussels, and octopus) and Vertebrate (things with backbones) collections. Just like everybody else, museum curators are adapting to working from home. But what did we use to do on a 'normal' day, before the days of lockdown?

Caring for the National Collections

Most of our specimens are not on display. Amgueddfa Cymru holds 3.5 million natural history specimens and the majority are held behind the scenes in stores. Caring for the collections is an important part of our role as curators. We have to meticulously catalogue the specimens to ensure that all of the specimens are accounted for. As you can imagine, finding one object amongst 3.5 million could take a while.

Natural history collections cover a whole range of materials including shells, dried plants, minerals, fossils, stuffed animals, bones, pinned insects and fluid preserved specimens (this includes things in jars).

These collections are vital for research, education, exhibitions and display. Some have been in the museum for well over a century, and it is our role to ensure they last into the next century and beyond. We work with specially trained Conservators to monitor the collections and highlight anything that might be at risk, needs cleaning or repair.

Answering your Questions

We spend a lot of time working with you, our fantastic visitors. Much of our time is spent answering the thousands of enquiries we receive every year from families, school children, amateur scientists, academics of all kinds, journalists and many more. We also host open days and national events throughout the year which are another great opportunity to share the collections. Many of us are STEM (Science, Technology Engineering & Mathematics) ambassadors, so an important part of our role inspiring and engaging the next generation of scientists.

Working with Volunteers

Our museums are crammed full of fascinating objects and interesting projects to inspire and enjoy. We spend a lot of time with our excellent volunteers, helping them to catalogue and conserve the collections, guiding them through the often intricate and tricky jobs that it has taken us decades to perfect.

Working with Other Museums

Museums across the world are connected by a huge network of curators. We oversee loans of specimens to all parts of the globe so that we can share and learn from each other’s collections. We have to be ready to deal with all manner of tricky scenarios such as organising safe transport of a scientifically valuable shell, or packing up and transporting a full sized Bison for exhibition.

Working with Visitors

Despite the fact that a large part of the collections are behind the scenes, they are open to visitors. Researchers from across the globe come to access our fantastic collections to help with their studies. We also host tours of the collections on request.

Making Collections Bigger and Better

Despite having millions of specimens, museum collections are not static and continue to grow every year. Be it an old egg collection found in an attic, or a prize sawfish bill that has been in the family for generations, it’s an important part of a curator’s job to inspect and assess each and every object that we are offered. Is it a scientifically important collection or rare? Has it been collected legally? Do we know where and when it was collected? Is it in a good condition? Do we have the space?

Creating New Exhibitions

A fun part of the job is working with our brilliant Exhibitions department to develop and install new exhibitions. We want museums to be exciting and inspiring places for everyone so we spend a lot of time making sure that the information and specimens we exhibit are fun, engaging, inspiring and thought provoking.

Being Scientists

Last but definitely not least, when we aren’t doing all of the above, we are doing actual science. Museums are places of learning for visitors and staff alike. Many of us are experts in our field and undertake internationally-recognised research. This research might find us observing or collecting specimens out in the field, sorting and identifying back in the lab, describing new species or researching the millions of specimens already in the collections.

Museums from Home?

Despite lockdown, we are working hard to keep the collections accessible. We’re answering queries, engaging with people online, writing research papers and chipping away at collection jobs from home. And like all of you, we are very much looking forward to when the museum opens its doors once again.

If you want to find out more about the things we get up to in the museum, why not check us out on Twitter or follow our blog? You can also find out more about all of the members of the Natural Sciences department here.

Roedd Augusta Hall, Arglwyddes Llanofer ( 21 Mawrth 1892 – 17 Ionawr 1896) yn eiriolwr ac yn gefnogwr brwd i Ddiwydiant Gwlân Cymru a thraddodiadau ein Cenedl. Yn Eisteddfod Genedlaethol 1834 cyflwynodd draethawd yn dwyn y teitl `Y Manteision yn Deillio o Gadw'r Iaith Gymraeg a'r Wisg Draddodiadol' ac ennillodd y wobr gyntaf. Cymerodd yr enw barddol "Gwenynen Gwent".

Gwisg Telynor o Stâd Llanofer

Yn 1865 comisiynodd adeiladu Melin Wlân Gwenffrwd ar ystâd Llanofer ger y Fenni. Cyflawnodd y felin yr holl weithrediadau ar gyfer cynhyrchu gwlân a chynhyrchu brethyn trwm a oedd yn cael ei wneud yn ddillad i'r gweithwyr yn y tŷ ac ar y stad.

Gwisg Telynor o Stâd Llanofer

Gwnaed deunydd o'r felin hefyd yn ddillad i Arglwyddes Llanofer a'i ffrindiau, wedi'u steilio ar ei syniadau ei hun o wisg draddodiadol Gymreig. Parhaodd y felin i gynhyrchu tan y 1950au gan ddefnyddio offer a osodwyd gan Arglwyddes Llanofer.

Gweithiwr ym Melin Wlân Gwenffrwd

Gwobr uchaf y Sefydliad Bad Achub Brenhinol am ddewrder yw ei Fedal Aur, dim ond 150 ohonynt sydd wedi'u gwobrwyo ers 1824. Yn rhyfeddol, cyflwynwyd dwy Fedal Aur i Richard Evans (1905-2001), Llywiwr Bad Achub Moelfre, Ynys Môn, am ei waith arwrol yn achub ar y môr.

Enillodd Richard Evans ei Fedal Aur gyntaf ar 27 Hydref 1959 pan achosodd corwynt yr M.V. Hindlea, llong cargo bach, i lusgo'i angor ym Mae Moelfre gan achosi iddi gael ei gyrru at yr arfordir creigiog. Fe roddodd capten yr Hindlea y gorchymyn i adael y llong pan oedd hi ond 200 llath o’r lan. Cymrodd llywiwr Evans bad achub wrth gefn Moelfre, yr Edmund a Mary Robinson, gyda chriw anghyflawn, yn agos at y llong ddeg gwaith, gan alluogi’r criw wyth dyn i neidio fesul un ar y bad achub. Yn ystod yr achub, golchwyd y bad achub ar ddec y llong ac yn ôl i ffwrdd, a bu’n rhaid i’r llywiwr symud yn beryglus o agos at bropelor y llong a oedd yn corddi ar gyflymder llawn, ar adegau allan o’r dŵr ac uwchlaw’r bad achub. Ar un adeg fe aeth y bad achub drosodd nes bod ei fast o dan y dŵr cyn dod yn ôl i fyny. Ddeng munud ar hugain ar ôl i'r olaf o'r criw gael eu hachub, tarodd yr Hindlea'r creigiau a'i dryllio.

R.N.L.B. Watkin Williams, bad achub Moelfre rhwng 1957 a 1977, lle enillodd Richard Evans ei ail Fedal Aur R.N.L.I. ym 1966. Rhoddwyd y bad achub i Amgueddfa Genedlaethol Cymru ym 1983 a'i harddangos tan 1998; mae wedi ei storio ar hyn o bryd ond gellir ei weld trwy apwyntiad.

Ar 2 Rhagfyr 1966 enillodd llywiwr Evans ei ail Fedal Aur. Roedd bad achub Moelfre, Watkin William wedi bod ar y môr ers yn gynnar y bore hwnnw ar ôl cael ei alw allan i ddau gwch mewn trafferth. Yna derbyniwyd neges bod y llong cargo o Wlad Roeg M.V. Nafsiporos yn cael ei yrru allan o reolaeth gan wyntoedd 100 milltir yr awr tuag at Bwynt Lynas, bum milltir i'r gogledd o Foelfre, ac aeth badau achub Caergybi a Moelfre i'w chymorth. Achubodd tîm achub Caergybi bump o’r criw a dioddef difrod. Dyma bad achub Moelfre yn achub deg arall o'r criw ond arhosodd y capten a thri aelod o griw’r Nafsiporos ar ei fwrdd. Ar ôl glanio aelodau’r criw a achubwyd ym Moelfre, aeth y llywiwr Evans â’r bad achub yn ôl i’r Nafsiporos a sefyll o’r neilltu drwy’r nos nes i lusgfad o Lerpwl gyrraedd a llwyddo i'w thynnu i harbwr. Dychwelodd y bad achub i Foelfre ar ôl 24 awr ar y môr; roedd y llywiwr Evans, a oedd yn 61 oed ar y pryd, wedi bod wrth y llyw trwy'r amser.

Dros ei 50 mlynedd fel llywiwr bad achub bu Richard Evans yn rhan o 179 o lansiadau a achubodd 281 o fywydau. Yn ychwanegol at ei ddwy Fedal Aur RNLI, am achubiadau eraill rhoddwyd Diolch yr RNLI iddo ar Felwm a Medal Efydd am achub yr RNLI, am yr achub ym 1959 fe'i gwobrwywyd a Medal Arian y Frenhines am ddewrder ar y môr, ac am yr achubad ym 1969 Medal yr Ymerodraeth Brydeinig. Yn 1978 fe'i gwnaed yn Fardd Anrhydeddus yn yr Eisteddfod Genedlaethol.

Dathliadau Diwrnod VE yn Llundain, 8 Mai, 1945

Mae 8fed Mai 2020 yn nodi 75 mlynedd ers Diwrnod VE. Dathlodd Diwrnod Buddugoliaeth yn Ewrop ddiwedd yr Ail Ryfel Byd pan ddaeth ymladd yn erbyn yr Almaen Natsïaidd i ben yn Ewrop. Fe'i ddathlwyd ledled y byd gorllewinol, yn enwedig yn y DU a Gogledd America, gyda mwy na miliwn o bobl yn heidio i strydoedd, lawntiau pentref a chanol trefi i ddathlu ledled Prydain.

Roedd Amgueddfa Wlân Cymru wedi bwriadi cynnal Parti Te VE ar gyfer y diwrnod hwn, ond gan ein bod ni i gyd yn cadw'n ddiogel gartref, hoffai ein tîm rannu rhai o'u ryseitiau VE blasus gyda chi yn y gobaith y gallwch chi greu dathliad eich hun i nodi'r achlysur pwysig hwn.

 

CACEN LEMON

Cacen Lemon

8 owns margarîn neu fenyn

8 owns siwgr mân

4 wy, wedi’u curo’n ysgafn

9 owns blawd codi

1 llwy bwdin o sudd lemon

 

AR BEN Y GACEN

2 lwy fwrdd o siwgr mân

1 llwy fwrdd o sudd lemon

 

Cynheswch y popty i 180°C / 350°F / Nwy 4

Yn gyntaf mae angen iro a leinio tun 11” x 7”. Cymysgwch y margarîn neu fenyn a’r siwgr nes ei fod yn welw a hufennog, yna cymysgwch yr wyau i mewn. Ychwanegwch lwy fwrdd o’r blawd gyda’r wy i atal ceulo. Ychwanegwch y sudd lemon. Cymysgwch weddill y blawd i mewn gyda llwy bren.

Rhowch y gymysgedd yn y tun a phobi am ryw 45 munud.

Yn y cyfamser, cymysgwch sudd lemon a siwgr mân.

Tynnwch y gacen o’r popty, tyllwch hi gyda sgiwer a thywalltwch y gymysgedd lemon a siwgr dros y gacen boeth gyda llwy. Gadewch y gacen i oeri yn y tun nes mae’r gymysgedd wedi ei amsugno.
 

 

SGONS

Sgons

1 pwys blawd codi

1 llwy de o halen

4 owns menyn

2 owns siwgr mân

½ peint o laeth

wy wedi’i guro i roi sglein

 

AR GYFER Y LLENWAD:

jam mefus neu fafon

chwarter peint o hufen dwbl wedi’i chwipio

 

Cynheswch y popty i 230°C   450°F   Nwy 8

Hidlwch y blawd a’r halen mewn i fowlen. Rhwbiwch y menyn nes mae’r gymysgedd yn edrych fel briwsion bara. Ychwanegwch y siwgr a’i gymysgu’n does meddal gyda’r llaeth.

Rhowch y gymysgedd ar fwrdd gydag ychydig o flawd arno, ei dylino’n sydyn ac yna ei rolio yn ¼ modfedd o drwch. Torrwch 20 cylch gyda thorrwr 2½ modfedd. Rhowch y sgons ar duniau pobi wedi’u hiro a rhowch ychydig o’r gymysgedd wy (neu laeth) ar y sgons gyda brwsh. Pobwch am ryw 8-10 munud. Gadewch iddynt oeri.

Ar ôl iddynt oeri, torrwch sgon yn ei hanner a’i gweni gyda jam a hufen wedi’i chwipio.

 

 

Ar fore Llun ym mis Ionawr 2016 cefais alwad ffôn gan adran archeoleg yr Amgueddfa yng Nghaerdydd. Roedd storm ychydig ddyddiau ynghynt wedi symud y tywod ym Mae Oxwich ar y Gŵyr. Tybiwyd bod llongddrylliad wedi'i ddarganfod ac roedd rhai hen gasgenni pren i'w gweld! Oherwydd mai Amgueddfa Genedlaethol y Glannau yn Abertawe yw cartref ein Casgliad Morwrol, gofynnwyd imi edrych a bachu ychydig o ddelweddau cyn i'r tywod ei orchuddio eto.

Fel curadur rwy’n rhan o Adran Hanes ac Archeoleg yr Amgueddfa Genedlaethol, ac astudiais archeoleg yng Ngholeg y Drindod Caerfyrddin felly roeddwn i’n teimlo’n barod am y dasg. Nawr, cymaint ag yr wyf wrth fy modd â thipyn o antur, roedd yn fis Ionawr ac roedd gwynt oer yn chwythu o Fôr yr Iwerydd, ond roedd arolygon y tywydd ymhen dau ddiwrnod i fod llawer yn well. Fe wnes i hela am fy esgidiau glaw (a ddarganfuwyd yng nghist y car yn y pen draw) a gwifrau egnio fy nghamera. Felly bore Mercher yn gynnar, dyma fi’n cyrraedd maes parcio Bae Oxwich.

Roedd yr amser yn berffaith, ac am naw o'r gloch roedd y llanw allan cyn belled ag y byddai'n mynd y diwrnod hwnnw. Roedd gen i gyfarwyddiadau annelwig i’w dilyn ynglŷn â ble ar y traeth y daethpwyd o hyd i’r casgenni - map crai iawn a ‘X yn nodi’r fan a’r lle’ wedi’i dynnu â llaw. Nid oedd unrhyw raddfa ar y map felly dechreuais ym mhen gorllewinol y traeth a gweithio fy ffordd ar ei draws, gan igam-ogamu i edrych ar bob twmpath bach yn y tywod.

Roedd yna lawer o dwmpathau hefyd! Llawer o ddarnau o fetel, yn amlwg o longau a oedd wedi dod i’w diwedd yma. Darnau o raff ddur, rhaffau cragennog wedi eu platio a chyd-dyrnai rhydlyd. Roedd yn ddiwrnod hyfryd i chwilio’r traeth er bod gwynt brwd yn chwythu o'r gogledd bellach yn gwneud copaon y torwyr yn niwlog. Yna yn

Barel wedi ei ddadorchuddio ar y traeth

y pellter gwelais domen fwy o faint yn y tywod a gallwn wneud amlinell  casgen. Roedd yn ymddangos fel chwe chasgen a darnau o gasgenni wedi torri, nid oedd yr un ohonynt yn gyfan. Casgenni pren hyfryd oeddynt, ac a gobeithiwn y gallent fod o leiaf ychydig gannoedd o flynyddoedd oed. Ysywaeth, roedd eu hagosrwydd at ddarn o banel dur o longddrylliad mwy diweddar yn awgrymu dyddiad mwy diweddar. Trwy gydol yr Ugeinfed Ganrif, yn ystod yr Ail Ryfel Byd ac ychydig wedi hynny, drylliwyd nifer o longau  ar Draeth Oxwich. Ail-arnofiwyd rhai ond chwalwyd eraill a'u sgrapio. Gyda thystiolaeth mor brin roedd yn amhosib dweud llawer am y llong yma.

Roedd y casgenni yn cynnwys sylwedd caled tebyg i goncrit, a brofodd yn ddiweddarach yn galch. Yn wreiddiol, powdwr oedd hwn a osododd yn galed yn nŵr y môr. Defnyddir calch ar gyfer nifer o bethau fel gwneud sment neu forter calch; fel gwellhäwr pridd i’w ymledu ar y tir, ac ar gyfer marcio llinellau gwyn ar gaeau pêl-droed!

Barel pren yn cynnwych calch wedi ei ddadorchuddio yn ystod stormydd gaeafol ym Mae Oxwich

Cymerais ddigon o ddelweddau ac wrth lwc roeddwn wedi cofio mynd â phren mesur 30cm gyda mi i roi graddfa maint i'r casgenni. Wrth i mi edrych, sylwais fod y llanw wedi troi ac roedd yn agosáu ac y byddai’n gorchuddio’r safle yn o fuan. Roedd yn amser gadael a gwneud fy ffordd yn ôl i Amgueddfa'r Glannau.

A yw'r casgenni i'w gweld o hyd? Dydw i ddim yn gwybod. Mae grym y môr yn symud tywod o gwmpas ar ôl pob storm gan ddatgelu ac yna cuddio trysorau hanesyddol o’r fath, efallai am saith deg mlynedd arall, efallai am byth ….