: Casgliadau ac Ymchwil

Dros y 7 mis diwethaf mae curaduron wedi bod yn gweithio ar y project Hawliau a Defodau a ariennir gan Gyngor Ymchwil y Celfyddydau a'r Dyniaethau (AHRC). Nod y project yw gweithio gydag aelodau o'r gymuned leol i ail-ddehongli sbesimenau Botaneg o Dde Asia, o’r Casgliad Botaneg Economaidd yn bennaf, er mwyn darparu cyd-destun diwylliannol, deall dulliau traddodiadol o ddefnyddio cynhyrchion o’r planhigion ac er mwyn gwneud y casgliadau yn fwy hygyrch. 

Mae'r Casgliad Botaneg Economaidd yn cynnwys tua 5500 o sbesimenau ac amrywiaeth o wahanol gynhyrchion o blanhigion, megis dail, gwreiddiau, ffibrau a hadau, ac mae gan bob un ohonyn nhw werth arwyddocaol yn economaidd, yn ddiwylliannol neu fel meddyginiaeth. Mae'r project hefyd wedi defnyddio casgliadau o sbesimenau llysieufa, darluniau botanegol, sbesimenau is-blanhigion a Materia Medica.

Mae digideiddio'r sbesimenau yn un dull allweddol o wneud y casgliadau yn fwy hygyrch, gan gynhyrchu delweddau y gellir eu rhannu â staff yr amgueddfa, gydag ymchwilwyr a gyda chymunedau y tu hwnt i'r amgueddfa. Defnyddiwyd sawl techneg i ddigideiddio'r sbesimenau, yn dibynnu ar eu maint a’u ffurf.

Mae'r Cynorthwy-ydd Ymchwil, Nathan Kitto, trwy gyfrwng amrywiol offer a thechnoleg, wedi adeiladu casgliad o dros fil o ddelweddau sy'n cynnwys taflenni llysieufa fasgwlaidd, sbesimenau mewn jariau a blychau, a darluniau hardd o waith llaw. Bydd y delweddau hyn yn cael eu storio yn llyfrgell delweddau ar-lein Gwyddorau Naturiol yr Amgueddfa, ynghyd â data’r sbesimenau, y gellir wedyn eu defnyddio fel adnoddau ymchwil a chyfeirio. Yn y dyfodol bydd y delweddau ar gael yn ehangach trwy gyfrwng Casgliadau Ar-lein yr amgueddfa 

I ddechrau, crëwyd delweddau 2D gan ddefnyddio camera SLR digidol ansawdd uchel. Mae hyn yn gam hanfodol er mwyn cofnodi manylion unigryw’r sbesimen, gan gynnwys y rhif derbyn, enw cyffredin ac enw a tharddiad gwyddonol y rhywogaeth. Fel arfer, mae siart lliw yn cael ei gynnwys yn y ddelwedd er mwyn sicrhau cysondeb o ran lliw, maint a graddfa. Defnyddir offer micrograff hefyd i gymryd lluniau eithriadol agos o sbesimenau. Trwy chwyddo'r sbesimen, gellir gwahaniaethu manylion cain na ellir eu gweld fel arfer, gan roi dimensiwn hollol wahanol.

Yn ddiweddar, prynwyd offer sganio 3D uwch-dechnoleg newydd, diolch i grant gan AHRC. Mae sganiau 3D manwl iawn wedi'u cynhyrchu o rai sbesimenau penodol a oedd yn addas o ran maint a siâp. Mae'r offer yn ein galluogi i gymryd delwedd lawn 3D o sbesimen ac felly gall defnyddwyr terfynol gylchdroi'r sbesimen a’i weld o bob ongl, sy’n rhoi persbectif reit wahanol o gymharu â delwedd dau ddimensiwn. 

Mae'r sganiwr yn gweithio trwy gymryd sawl ffrâm neu ddelwedd o'r gwrthrych o onglau gwahanol er mwyn adeiladu delwedd 3D go iawn. Mae gan un math o sganiwr, sef yr Artec Micro, broses fwy awtomataidd gyda'r offer yn gwneud y rhan fwyaf o'r gwaith, drwy gylchdroi a dewis onglau penodol i gymryd delweddau o ansawdd uchel. Ar y llaw arall, mae'r Artec Space Spider yn sganiwr llaw, sy’n cael ei reoli gan y gweithredwr. Mae’n cymryd mwy o ddelweddau wrth i’r gwrthrych gylchdroi. Roedd yn hawdd iawn i'w ddefnyddio ac yn gywir iawn hefyd. Ar ôl cael digon o ddelweddau o wahanol gyfeiriadau, mae’r delweddau’n cael eu cyfuno gan ddefnyddio meddalwedd Artec Studio arbenigol. Gydag ychydig o fireinio ac ail-leoli, mae model 3D yn cael ei greu a'i lanlwytho i Sketchfab. Dyma'r stiwdio ar-lein lle mae modd optimeiddio'r ddelwedd 3D o'r sbesimen gyda goleuadau a golygiadau safleol. Mae'r llyfrgell o ddelweddau Botaneg Economaidd 3D, sydd i'w gweld yma, yn dangos 21 model o sbesimenau, gyda gwybodaeth ategol am y modd y defnyddir y rhywogaethau unigol fel meddyginiaeth ac mewn diwylliannau traddodiadol.

Mae yna fanteision di-ri o gael modelau 3D o sbesimenau amgueddfa; maen nhw’n gwneud y casgliad yn hygyrch i bawb, ac yn addas ar gyfer chwiliadau ar-lein. Mae modd archwilio’r gwrthrychau’n fanwl heb gyffwrdd â’r sbesimen gwreiddiol nac achosi unrhyw ddifrod. Nid yw ased digidol yn dirywio dros amser a gellir ei gopïo a'i storio mewn sawl man a’i ddefnyddio hefyd i greu modelau printiedig 3D. Ar ben hynny, mae gwrthrych 3D digidol yn golygu bod modd rhyngweithio’n wahanol â’r gwrthrych.

Defnyddiwyd y modelau 3D i wneud sbesimenau’r Amgueddfa yn hygyrch i aelodau'r cyhoedd yn ystod gweithdai cymunedol. Cafwyd adborth cadarnhaol iawn yn sgil y math hwn o ymgysylltu a bu’n fan cychwyn da ar gyfer trafodaethau am gasgliadau’r amgueddfa a'r dulliau niferus o ddefnyddio'r sbesimenau. Ond y cam cyntaf yn unig yw creu'r modelau 3D hyn. Mae'r curaduron ar y project Hawliau a Defodau yn awyddus i weld sut bydd pobl yn parhau i ryngweithio â'r modelau yn y dyfodol ac yn gobeithio y bydd yn adnodd defnyddiol a deniadol i'r cyhoedd a'r amgueddfa ei rannu. Os oes gennych chi unrhyw sylwadau am y gwrthrychau sy'n cael eu dangos yn y blog hwn, cysylltwch â: heather.pardoe@amgueddfacymru.ac.uk.

A sad fact is that this disappearance is mirroring what is happening in the outside world. Birds are suffering a pandemic of their own, the worst outbreak of avian flu ever known in the northern hemisphere. A new strain of bird flu has been attacking bird populations since the autumn of 2021, spreading from intensively farmed poultry in China. By late spring of 2022 there were increasing reports of the disease in seabird colonies in the north of the UK, and this has now spread across the whole of the country.

Avian flu is a virus that affects a range of birds but as with other viruses there are many different strains, most of which cause few or moderate symptoms. The difference is that this current strain, HPAI H5N1, is transmitted easily and causes symptoms that can be fatal to birds.

The effect on wild bird populations has been devastating, particularly on sea birds who live in large dense colonies along cliffs and islands where the virus is easily transmitted. It is estimated that tens of thousands of birds have died - you may well have seen some of the footage of dead or dying birds or even seen dead birds along our coasts.

In the UK we are privileged to host internationally important breeding populations of seabirds, a whopping 25% of Europe’s breeding seabirds. Worst affected species are the Great Skua and Northern Gannet populations. Up to 11% (over 2,200 birds) of the UK population of Great Skuas have been lost and scientists have recorded such high numbers of Gannet deaths that they think some populations are near collapse. 

The situation is continuing to be monitored, particularly with waterfowl, like geese, who overwinter in the UK. The hope is that populations will eventually develop an immunity to the disease, and there have been some encouraging signs in some birds, like Puffins, who seem to have had a good breeding year in 2022.

We hope to see the return of our seabirds both in the galleries and along our coasts soon!

You can find more information and recent updates on the situation in Wales here: Avian influenza (bird flu): latest update | GOV.WALES. You can also read a more detailed blog about it on The Wildlife Trust blog pages: Avian flu – the latest symptom of our ailing ecosystems | The Wildlife Trusts.

If you want to help, there are several organizations appealing for support to help monitor the situation and help seabirds recover: The British Trust for Ornithology (BTO): BTO Avian Influenza Appeal | BTO - British Trust for Ornithology and RSPB: Bird Flu Emergency Appeal Donation Form | The RSPB.

If you find dead wild birds, you should follow the latest guidance on GOV.WALES (Report and dispose of dead birds | GOV.WALES) or GOV.UK (Report dead wild birds - GOV.UK (www.gov.uk)) or  webpages. Remember not to touch or handle any dead or sick birds.

For a handy guide to identifying Welsh coastal birds, download our Nature On Your Doorstep spotters guide: Spotter's Guide | Museum Wales

Ar ôl degawdau mewn casgliad preifat, wedi’i orchuddio â baw a farnais melyn, cafodd y portread tyner hwn ei ychwanegu i gasgliad Amgueddfa Cymru yn lle treth yn 2020. Roedden ni’n ddigon ffodus i dderbyn nawdd gan TEFAF, Sefydliad Finnis Scott, a Chyfeillion Amgueddfa Cymru i wneud gwaith cadwraeth ar y paentiad a’r ffrâm.

Cafodd y gwaith glanhau a chadwraeth ar y paentiad ei wneud yn ein stiwdio ni, a’r ffrâm mewn stiwdio breifat. Wrth i’r baw gael ei lanhau, cafodd y llun ei drawsnewid, gan raddol ddatgelu’r lliwiau a’r brwshwaith cain. Rydyn ni hefyd wedi trwsio a chryfhau’r ymylon gwan ac wedi tynhau’r cynfas lle’r oedd wedi chwyddo.

Cafodd y broses ei dogfennu yn broffesiynol, ond hefyd fe wnaethom fideo o’r driniaeth a recordio cyfweliadau gyda’r cadwraethydd a’r curadur ar gamau allweddol. Bydd y rhain yn cael eu harddangos yn yr Amgueddfa wrth ymyl y paentiad o ddechrau 2023, a byddant hefyd ar gael ar-lein. Gobeithio y byddant yn helpu ein hymwelwyr i ddeall mwy am y broses, ac yn helpu pobl i ymlacio rhywfaint!

Adam

Adam Webster a Rhodri Viney yn creu ffilm am y gwaith o adfer portread Manet o Jules Dejouy.

Cymerodd fisoedd i ni adfer y paentiad, ac roedden ni eisiau dogfennu cymaint â phosib o’r gwaith. Fe wnaethon ni recordio’r fideo cyntaf am y portread nôl ym mis Mehefin 2021, felly mae hwn wedi bod yn broject hir.

Ym mis Mehefin 2022, dechreuodd y gwaith o ddifri. Fe wnaethon ni osod camera ‘treigl amser’ i gofnodi gweddnewidiad y llun dros fisoedd, a bues i’n ymweld â’r stiwdio gadwraeth yn rheolaidd i gyfweld Adam am y gwaith. Roedd yn fraint ac yn bleser cael gweld y portread yn newid gyda phob ymweliad. Fe wnes i hefyd yfed galwyni o de – mae croeso i gael bob amser gan y tîm cadwraeth!

Roedd angen golygu gwerth bron i 3 awr a hanner o ffilm, ac mae’r canlyniad i’w weld yn y fideo uchod. Gobeithio ei fod yn gwneud cyfiawnder â gwaith cadwraeth gwych Adam..

Rhodri

Y 30ain o Fedi yw Diwrnod Cenedlaethol Treftadaeth Chwaraeon, a’r thema eleni yw dathlu amrywiaeth ym myd chwaraeon.  

Mae’n gyfle i ddathlu treftadaeth chwaraeon cymunedau sydd heb gynrychiolaeth ddigonol a defnyddio eu storiâu i addysgu ac ysbrydoli.

Bydd y blog yma yn cyflwyno uchafbwyntiau o gasgliad Amgueddfa Cymru sydd yn taflu golau ar straeon chwaraeon amrywiol yng Nghymru.  

Crys CPD Dreigiau Caerdydd a wisgwyd gan Murray Harvey

Sefydlwyd CPD Dreigiau Caerdydd yn 2008 a dyma dîm pêl-droed LHDTC+ cyntaf Cymru. Cynhaliwyd eu gêm gyntaf ar ddydd Sul 26 Hydref 2008 yn erbyn Rhufeiniaid Llundain ar Barc Caedelyn, Caerdydd. Dreigiau Caerdydd enillodd y diwrnod hynny gyda sgôr o 5-4. Gwisgwyd y crys pêl-droed yma gan y capten, Murray Harvey (aelod o Ddreigiau Caerdydd rhwng 2008 a 2018), yn y gêm gyntaf hon. 

Crys Clwb Rygbi Llychlynwyr Abertawe a wisgwyd gan David Parr

Mae Clwb Rygbi Llychlynwyr Abertawe yn dîm rygbi hoyw a chynhwysol. Cafodd y tîm ei sefydlu ar 9 Mai 2015, a hwn oedd yr ail dîm hoyw i gael eu sefydlu yng Nghymru. 

Dyma oedd cit cyntaf y tîm, a gwisgwyd y crys yma gan David Parr a ymunodd â Llychlynwyr Abertawe ym mis Ionawr 2016. Dywedodd David,

“Being part of an open, inclusive club that doesn't discriminate has been great for my self confidence, physical and mental health and has enabled me to make many lifelong friendships. I wore the kit on many occasions throughout 2016 and 2017 including against fellow LGBT team the Cardiff Lions in January 2017”.

Llun cyhoeddusrwydd wedi'i lofnodi gan y bocsiwr, Pat Thomas

Ganed Pat yn 1950 yn Saint Kitts, a symudodd i Gaerdydd yn saith oed. Enillodd sawl teitl bocsio mewn dau bwysau yn ei yrfa hir o dros bedair blynedd ar ddeg. Aeth ymlaen i sefydlu Clwb Bocsio Tiger Bay ym 1984, lle bu hefyd yn gweithio fel hyfforddwr ar ôl ymddeol o focsio proffesiynol.

Taflen a ddyluniwyd gan Anthony Evans ar gyfer Mudiad Gwrth-Apartheid Cymru.

Dyma daflen ddwyieithog a ddyluniwyd gan yr artist Anthony Evans ar gyfer Mudiad Gwrth-Apartheid Cymru. Mae'r daflen yn hysbysebu gwrthdystiad a gynhaliwyd yng Nghaerdydd ar 16 Ebrill 1986 i brotestio yn erbyn gem rygbi rhwng Llewod Prydain a Gweddill y Byd (Rest of the World). Roedd carfan Gweddill y Byd yn cynnwys chwe chwaraewr Springboks o Dde Affrica. 

Ar flaen a chefn y daflen mae'r arysgrif: ''Mae nhw'n chwarae â gwaed yn NE AFFRICA - dim cysylltiadau / NO LINKS WITH SOUTH AFRICAN BLOOD SPORTS. 

Bathodyn blaser Gemau Olympaidd 1952 a wisgwyd gan Eileen Allen

Dyma fathodyn blaser wedi'i addurno â Jac yr Undeb gyda OLYMPIC GAMES 1952 arni. TCynhaliwyd Gemau Olympaidd 1952 yn Helsinki, ddeng mlynedd yn hwyrach na'r bwriad oherwydd dechrau'r Ail Ryfel Byd. 

Gwisgwyd y bathodyn gan Miss Eileen Allen o Gaerdydd. Ym 1952 roedd hi’n aelod o Dîm Prydain Fawr fel dyfarnwraig ar y panel hoci. 

Roedd hyn yn gamp enfawr i feddwl mai dim ond dynion allai gystadlu mewn hoci yn y Gemau Olympaidd yr amser hynny. Ni ymddangosodd hoci i fenywod yn y Gemau Olympaidd tan 1980.  

Pâr o gareiau enfys Stonewall

Yn olaf, dyma bâr o gareiau enfys gan y mudiad Stonewall. Lansiwyd y careiau hyn gan Stonewall yn 2013, i hyrwyddo cydraddoldeb LHDTC+ ac i helpu atal homoffobia mewn chwaraeon. Dosbarthwyd y pâr yma i bobl a fynychodd Raglen Modelau Rôl Stonewall Cymru yng Nghaerdydd ym mis Tachwedd 2019. 

Dywedir ar y label: 

MAKE SPORT EVERYONE’S GAME 

Mae’r bobl a’r cymunedau sydd yn ymddangos yn y blog yma wedi gwneud cyfraniad aruthrol i chwaraeon yng Nghymru, wrth weithio i sicrhau bod chwaraeon yn gynhwysol i bawb. Mae eu straeon bellach yn rhan o gasgliad y genedl, yno i ysbrydoli'r cenedlaethau nesaf o athletwyr a chefnogwyr.

Mae’n bwysig ein bod yn parhau i gynyddu cynrychiolaeth yn y casgliad cenedlaethol i sicrhau bod diwylliant yn agored i bawb, ac i geisio rhoi darlun teg o holl hanesion Cymru.

Cysylltwch â ni os oes gennych unrhyw wrthrychau yr hoffech eu rhoi i ddatblygu casgliad chwaraeon Amgueddfa Cymru, fel y gallwn barhau i amrywio’r casgliad, gan sicrhau y bydd cenedlaethau’r dyfodol yn gallu dysgu am holl dreftadaeth chwaraeon Cymru. 

Yn olaf, gallwch chwilio a gweld gwrthrychau o’r casgliad ar gatalog Casgliadau Arlein yr Amgueddfa.

#NSHD2022

 

Amgueddfa Cymru - National Museum Wales is home to a growing collection of objects exploring Wales’ LGBTQ+ history. Like the other collections, they’re all available to view online in the Collections & Research tab on the Museum’s website. The Collections Online features objects both in store and currently on display.

Though the collection is always available to freely view and people may read through the information about each object and learn in their own time, it is a shared view that it is important to celebrate and uplift the stories and lives of marginalised communities and bring forward hidden aspects of Welsh history. In doing this work we hope to normalise queer lives in Wales, and solidify the important role of diverse identities as part of Welsh culture.

To give an idea of the sort of objects we will be discussing in the Queer Tours projects, we would like to invite you to look through Collections Online, and consider not only contemporary queer icons who make our variety of Pride events so unique, or even famous historical figures who have secured a place in mainstream Welsh heritage, but the lives of the everyday person who may have had to live in secret, or whose activism was never properly recorded. Here we want to bring forward all of these lost stories, in the hopes that by sharing them we will continue to uncover more.

In an effort to bring attention to the LGBTQ+ Collection, we have developed the Queer Tours project to encourage the public to explore the variety of objects and better understand Wales’ queer heritage. This project has been developed by Amgueddfa Cymru Producers on behalf of the museum for the Pride season.

For the ever-growing variety of objects in the collection, and a want to reflect as many important aspects of this heritage as possible, several parts of this project have been developed or are in the process of being developed:

• A series of social media posts highlighting a selection of objects in the collection and their role in queer Welsh heritage that will be available on the Bloedd AC Instagram account.
• A digital tour video of St Fagans National Museum of History exploring objects currently on display and the way we can interpret the history of queer everyday life.
• A self-guided tour for visitors of St Fagans National Museum of History to follow the route themselves and become immersed in history themselves.
• A  special one-time-event in-person led tour is being developed so that attendees may enjoy hearing about the work at St Fagans National Museum of History and the continuing effort being put into the LGBTQ+ Collection.

It is our hope that this project be useful and educational to people not just during this Pride season, but will leave a lasting impact and change views of what queer heritage means in Wales.

All of this work is possible thanks to the Hands on Heritage support fund.